Từ góc nhìn của ông, báo chí đã thay đổi như thế nào trong bối cảnh ngoại giao hiện nay, đặc biệt là với sự phát triển mạnh mẽ của các nền tảng kỹ thuật số và tin tức thời gian thực?
Sự phát triển của công nghệ kỹ thuật số đã thay đổi báo chí một cách toàn diện, trong đó có cả lĩnh vực chính trị quốc tế. Trước hết, báo chí ngày càng có tính tương tác cao khi các nền tảng số cho phép truyền thông mở rộng quy mô tiếp cận độc giả. Báo chí giờ đây không chỉ đơn thuần cung cấp thông tin, mà còn tương tác trực tiếp với người tiếp nhận tin tức trong thời gian thực.
Trong ngoại giao, báo chí cũng có những bước chuyển mình đáng kể khi các cơ quan ngoại giao tích cực sử dụng phương tiện truyền thông để thúc đẩy lợi ích quốc gia ra nước ngoài. Mỗi chuyến thăm của Tổng thống Nga tới Việt Nam không chỉ có các cuộc phỏng vấn truyền thống, phóng sự truyền hình trên các kênh truyền thông Nga và Việt Nam, mà còn cả một lượng lớn nội dung trên các trang web, mạng xã hội và nền tảng chia sẻ video. Điều này thể hiện mối quan hệ hữu nghị sâu sắc giữa hai nước cũng như sự tương đồng trong quan điểm về nhiều vấn đề cốt lõi của chính trị toàn cầu.
Truyền thông Việt Nam, đặc biệt là mạng xã hội, cũng đóng vai trò to lớn trong thúc đẩy quan hệ song phương. Đơn cử, vào tháng 5 năm 2025, các kênh truyền thông Việt Nam đã phát sóng trực tiếp Lễ duyệt binh tại Moskva nhân kỷ niệm 80 năm Ngày Chiến thắng trong Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại, với sự tham dự của Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam Tô Lâm và lần đầu tiên có sự tham gia của lực lượng Quân đội Nhân dân Việt Nam.
Lợi thế lớn nhất của mạng xã hội chính là khả năng lan truyền thông tin nhanh chóng và khả năng tiếp cận giới trẻ, chiếm tới 70% người dùng. Các nhà ngoại giao hiện đại cũng dần chủ động sử dụng các nền tảng này để giao tiếp với nhiều nhóm đối tượng khác nhau trong công chúng quốc tế.
Trong thế giới kết nối hiện nay, báo chí ảnh hưởng thế nào đến quan hệ quốc tế và ngoại giao công chúng và Nga đã tận dụng truyền thông ra sao để hỗ trợ ngoại giao, thưa ông?
Truyền thông đại chúng ngày nay được xem là “quyền lực thứ năm” bên cạnh ba nhánh quyền lực truyền thống của nhà nước, góp phần ảnh hưởng trực tiếp đến chính sách đối ngoại của quốc gia. Báo chí và ngoại giao từ lâu đã đồng hành với nhau, cùng chia sẻ nhiệm vụ chung là truyền tải lợi ích quốc gia ra bên ngoài và định hình nhận thức xã hội.
Ngoại giao công chúng ngày càng có vai trò quan trọng do tác động từ toàn cầu hóa, sự phát triển của công nghệ truyền thông và vai trò ngày càng lớn của xã hội trong các vấn đề quốc tế. Như một học giả Mỹ từng nói: “Chỉ để các nhà ngoại giao hiểu chính sách là chưa đủ, công chúng cũng cần được hiểu rõ để tác động đến chính sách ngoại giao”.
Các công nghệ kỹ thuật số hiện đại là công cụ đắc lực của ngoại giao công chúng. Chúng cho phép tiếp cận trực tiếp với các nhóm khán giả mục tiêu bằng thông điệp cụ thể, mang tính cá nhân hóa. Ngôn ngữ, khoảng cách địa lý hay thời gian không còn là rào cản nữa. Một thông điệp có thể được truyền tải tức thì đến bất kỳ ai trên thế giới, bằng chính ngôn ngữ mẹ đẻ của họ.
Một ví dụ tiêu biểu là việc Nga sử dụng truyền thông để hỗ trợ các nỗ lực ngoại giao liên quan đến tiến trình đàm phán về Ukraine đang diễn ra tại Istanbul (Thổ Nhĩ Kỳ). Tất cả các nền tảng và công cụ truyền thông hiện đại đều được huy động để cung cấp thông tin khách quan, góp phần hỗ trợ các giải pháp hòa bình cho xung đột.
Trí tuệ nhân tạo (AI) ngày càng được sử dụng trong phòng tin toàn cầu để sản xuất nội dung, dịch thuật và xác minh dữ liệu. Quan điểm của ông về mặt đạo đức và thực tiễn khi ứng dụng AI trong báo chí?
AI giúp chúng ta xử lý nhiều tác vụ phức tạp và lặp đi lặp lại, từ tạo nội dung, thu thập và phân tích thông tin, biên tập và dịch thuật cho đến xác minh dữ liệu. Tuy nhiên, công nghệ này cũng đặt ra những rủi ro nhất định: sai sót trong thuật toán, nguồn tin sai lệch, hay việc AI bị “định hướng” bởi người lập trình có thể dẫn đến nội dung sai lệch, gây hiểu nhầm và đưa ra các quyết định sai.
Trong bối cảnh cuộc chiến thông tin toàn cầu đang diễn ra mạnh mẽ, AI có thể là “vũ khí” nguy hiểm trong việc tạo và phát tán tin giả. Chính vì thế, người đọc cần xác minh độ chính xác khi tiếp nhận thông tin.
Theo ông, báo chí hiện đại đang mang đến những cơ hội và thách thức gì cho các phái đoàn ngoại giao trong việc thúc đẩy hiểu biết văn hóa và hợp tác song phương?
Báo chí có nhiệm vụ thiết yếu là đáp ứng nhu cầu thông tin của xã hội và hình thành dư luận. Trong khi đó, các cơ quan ngoại giao đóng vai trò truyền tải thông tin chính xác, xây dựng cầu nối giữa các dân tộc và giải quyết xung đột bằng biện pháp hòa bình.
Trong bối cảnh căng thẳng ngoại giao, báo chí càng phải hành xử có trách nhiệm, một tin sai lệch có thể làm bùng phát mâu thuẫn và ảnh hưởng đến quyết định chính trị. Do đó, báo chí độc lập và đạo đức là yếu tố then chốt trong việc gìn giữ hòa bình và ổn định quốc tế.
Gần đây có những hợp tác nào giữa các cơ quan truyền thông hay văn hóa của Nga và Việt Nam nhằm tăng cường hiểu biết lẫn nhau không, thưa ông?
Truyền thông đóng vai trò như một dạng “ngoại giao báo chí”, góp phần thúc đẩy nỗ lực ngoại giao, cung cấp thông tin khách quan và chống lại sự thao túng chính trị trong truyền thông.
Ngay từ năm 1958, TASS (Hãng thông tấn Liên Xô) đã thiết lập quan hệ hợp tác với Thông tấn xã Việt Nam (VNA). Đây là một trong những mối quan hệ báo chí quốc tế sớm nhất của Việt Nam. Trên nền tảng quan hệ đối tác chiến lược toàn diện giữa hai quốc gia, sự hợp tác giữa TASS và VNA ngày càng sâu sắc.
Trong các chuyến thăm cấp cao, như chuyến thăm Hà Nội của Tổng thống Nga Vladimir Putin hay chuyến thăm Moskva dự Lễ duyệt binh của Tổng Bí thư Tô Lâm, hai hãng thông tấn đã phối hợp rất chặt chẽ, như việc tổ chức triển lãm ảnh, sản xuất nội dung truyền thông chung để tái hiện lịch sử quan hệ song phương.
Khi AI và công nghệ số phát triển và tác động đến lĩnh vực truyền thông, nhà báo và nhà ngoại giao nên phối hợp ra sao để bảo vệ sự thật, niềm tin và hòa bình quốc tế?
Các nhà ngoại giao và nhà báo có sứ mệnh chung là truyền tải thông tin khách quan, chống lại sự bóp méo, che giấu sự thật và lan truyền tin giả, với mục tiêu xây dựng một thế giới đa cực dựa trên bình đẳng, nhân văn và công bằng xã hội. Công nghệ truyền thông hiện đại giúp các cơ quan ngoại giao chia sẻ hiệu quả về chính sách, văn hóa, lịch sử, các giá trị quốc gia và mạng xã hội là công cụ không thể thiếu.
Điều quan trọng là truyền thông và ngoại giao phải biết tách biệt giữa thông tin khách quan và tuyên truyền, phân biệt phân tích báo chí chất lượng cao với thông tin sai lệch. Đồng thời, phải tính đến các yếu tố đặc thù của từng nhóm khán giả – từ văn hóa, chính trị, ngôn ngữ cho tới trình độ giáo dục.
Chúng ta không tìm cách tô hồng thực tế, mà truyền tải sự thật đến những người thực sự muốn hiểu và lắng nghe chúng.
VnEconomy 20/06/2025 08:00
Nội dung đầy đủ của bài viết được đăng tải trên Tạp chí Kinh tế Việt Nam số 24+25-2025 phát hành ngày 16/06/2025. Kính mời Quý độc giả tìm đọc tại đây:
https://postenp.phaha.vn/tap-chi-kinh-te-viet-nam/detail/1453
