VNHNĐội ngũ trí thức khoa học và công nghệ luôn là lực lượng giữ vai trò tiên phong trong giám sát, phản biện xã hội, góp phần hoàn thiện chính sách, pháp luật, thúc đẩy chính sách đi vào cuộc sống. Với trí tuệ, sức sáng tạo và tinh thần trách nhiệm, đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ Liên hiệp Hội Việt Nam luôn tích cực đóng góp ý kiến cho các vấn đề trọng đại của đất nước.
Ngày 24/9, tại Hà Nội, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam) tổ chức hội thảo “Đóng góp ý kiến của cử tri – trí thức trước kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XV” nhằm tập hợp trí tuệ của đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ đối với những vấn đề lớn của đất nước. Sự kiện có sự tham dự của đại diện Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cùng đông đảo các nhà khoa học, chuyên gia và cán bộ quản lý.
Trụ sở Liên hiệp các Hội KH&KT Việt Nam. Ảnh: TL
Phát biểu khai mạc tại hội thảo, Chủ tịch Liên hiệp Hội Việt Nam Phan Xuân Dũng nhấn mạnh, việc tổ chức hội thảo lần này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong bối cảnh Quốc hội chuẩn bị bước vào Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV với nhiều nội dung lớn. Đội ngũ trí thức khoa học công nghệ là lực lượng có vai trò tiên phong trong cung cấp luận cứ khoa học, tham gia phản biện, giám sát xã hội, góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật, cơ chế chính sách và thúc đẩy các quyết sách đi vào cuộc sống. Những ý kiến đóng góp thẳng thắn, trách nhiệm và giàu tính xây dựng từ các nhà khoa học sẽ giúp Quốc hội có thêm cơ sở khoa học và thực tiễn để xem xét, hoàn thiện các quyết sách quan trọng, bảo đảm phát triển đất nước nhanh và bền vững trong giai đoạn mới…
Đóng góp ý kiến cho chính sách pháp luật liên quan đến lĩnh vực nông nghiệp, môi trường, Giáo sư, Tiến sĩ Đào Xuân Học – Hội Khoa học Thủy lợi Việt Nam cho rằng, việc sáp nhập Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn với Bộ Tài nguyên và Môi trường đã giải quyết được tình trạng chồng chéo ở cấp vĩ mô, nhưng vẫn còn những bất cập ở cấp vi mô, nhất là trong quản lý tài nguyên nước và thủy lợi. Sự tồn tại song song của Luật Tài nguyên nước và Luật Thủy lợi gây phân mảnh, thiếu thống nhất, làm giảm hiệu quả quản lý. Giáo sư Đào Xuân Học kiến nghị Quốc hội cần rà soát tổng thể, tiến tới hợp nhất các luật liên quan thành một bộ luật về nước hoặc thủy lợi thống nhất, bao gồm cả những nội dung đang được quy định trong các luật chuyên ngành như phòng chống thiên tai, khai thác nước dưới đất, cấp và thoát nước. Đồng thời, cần phân định rõ trách nhiệm giữa các Bộ theo nguyên tắc “một việc một đơn vị phụ trách” để tránh lãng phí, chồng chéo, tạo khung pháp lý đồng bộ, làm nền tảng cho phát triển bền vững.
Ở lĩnh vực giáo dục, đại diện Hội Khoa học Kỹ thuật An toàn Thực phẩm Việt Nam, ông Nguyễn Công Khẩn nêu ý kiến về việc sáp nhập, sắp xếp trường lớp nếu không có lộ trình và chính sách hỗ trợ phù hợp sẽ gây xáo trộn, làm dôi dư giáo viên, lãng phí cơ sở vật chất, ảnh hưởng chất lượng dạy học. Do đó, cần có báo cáo cụ thể số liệu về trường, lớp, học sinh, giáo viên chịu tác động; đồng thời có chính sách hỗ trợ đi lại cho học sinh, kế hoạch đào tạo lại và bố trí công việc cho giáo viên, cũng như phương án sử dụng cơ sở vật chất dư thừa để tránh lãng phí.
Giáo sư, Tiến sĩ Lê Vân Trình, Chủ tịch Hội Khoa học Kỹ thuật An toàn và Vệ sinh lao động Việt Nam khẳng định Liên hiệp Hội Việt Nam là “ngôi nhà chung” của hơn 3,7 triệu hội viên, trong đó có khoảng 2,2 triệu trí thức khoa học và công nghệ, là nơi hội tụ trí tuệ và khát vọng cống hiến. Nghị quyết số 57- NQ/TW năm 2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là “xương sống” để vượt qua bẫy thu nhập trung bình, nâng cao năng suất lao động.
Bên cạnh việc ghi nhận các chính sách mới trong giáo dục và y tế, cần sáp nhập, cơ cấu lại hệ thống đại học phải dựa trên dữ liệu dân cư và nhu cầu nhân lực, tránh lãng phí và bất bình đẳng trong tiếp cận giáo dục. Về môi trường, cần có giải pháp kiểm soát khí thải và ứng phó biến đổi khí hậu quyết liệt hơn. Đối với đội ngũ trí thức, cần xây dựng cơ chế đãi ngộ đặc biệt, khuyến khích phản biện chính sách, đầu tư hạ tầng hiện đại, đồng thời phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo gắn kết viện, trường và doanh nghiệp, để khoa học công nghệ thực sự trở thành động lực phát triển quốc gia.
Trong lĩnh vực y tế, nhiều trí thức đề nghị đẩy nhanh việc đưa cơ sở 2 của Bệnh viện Bạch Mai và Bệnh viện Việt Đức vào hoạt động để giảm tình trạng quá tải bệnh viện tuyến trung ương. Một số ý kiến cũng kiến nghị củng cố hệ thống y tế dự phòng, cải cách bảo hiểm y tế, ban hành chương trình quốc gia về sức khỏe tâm thần và già hóa dân số. Bên cạnh đó, cần siết chặt quản lý an toàn thực phẩm, nước sạch và hoạt động kinh doanh trực tuyến để bảo đảm sức khỏe cộng đồng.
Về Dự thảo Luật Báo chí (Sửa đổi), Phó Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam Lê Nghiêm đề nghị Quốc hội, nhân dịp sửa đổi Luật Báo chí trong năm nay, xem xét điều chỉnh chính sách đối với báo chí một cách toàn diện từ việc đối tượng cấp thẻ nghề tới việc hoạch định chính sách phát triển báo chí lâu dài. Đổi mới tư duy xây dựng luật, chỉ sửa đổi những điều không còn phù hợp, mà phải coi đây là một cơ hội lớn để đột phá về chính sách đối với báo chí. Luật Báo chí sửa đổi cần thể hiện được tất cả những điều chỉnh chính sách quan trọng mà Đảng và Nhà nước đã có chủ trương và triển khai, xứng tầm như một đạo luật mới liên quan đến báo chí.
Phó Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam cho rằng, một trong những điều chỉnh chính sách trọng tâm là cơ chế tài chính và mô hình kinh doanh của báo chí nhằm giúp báo chí hoạt động vững mạnh. Cụ thể, Nhà nước cần coi báo chí là một chủ thể quan trọng trong ngành kinh doanh thông tin, truyền thông. Trong một thị trường truyền thông đang phát triển rất mạnh mẽ ở Việt Nam, báo chí nên được xem là một doanh nghiệp công lập đặc biệt, có khách hàng của riêng mình, và sản phẩm phải đáp ứng nhu cầu, thị hiếu của khách hàng, chịu sự chi phối của Luật Báo chí, Luật Doanh nghiệp và các quy định pháp luật khác. Khách hàng sẽ là người nuôi sống báo chí, thay vì ngân sách nhà nước. Chỉ khi sống được bằng thị trường, báo chí mới có thể phát triển khỏe mạnh.
Với tinh thần đó, Nhà nước cần duy trì, khuyến khích các cơ quan báo chí tự chủ tốt về tài chính, phát triển tốt trong cơ chế thị trường, nhờ có thương hiệu tốt, được công chúng, độc giả yêu mến, tin cậy.
Cùng góp ý Dự thảo Luật Báo chí, Nhà nghiên cứu , nhà báo Nguyễn Thế Khoa – Phó Viện trưởng Viện Bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc đề nghị, Luật cần thể hiện quan điểm bình đẳng giữa các cơ quan báo chí, nhất là trong khối các tạp chí. Theo ông, Tạp chí khoa học có hai loại: Tạp chí khoa học cơ bản, chuyên sâu (là tạp chí của các trường đại học, các bệnh viện, các hội chuyên ngành như toán học, vật lý…) và Tạp chí khoa học ứng dụng của các cơ quan chủ quản có phạm vi và đối tượng nghiên cứu rộng, gắn với hoạt động thực tiễn và có tầm ảnh hưởng xã hội sâu rộng…Đối với các tạp chí thuộc loại này (tạp chí ứng dụng) Luật cần quy định cấp Thẻ Nhà báo giúp cho tạp chí đạt hiệu quả cao hơn trong thực hiện chức năng nhiệm vụ của mình.
Tại hội thảo, một số ý kiến cho rằng, để phát huy sức mạnh cộng đồng trong bảo vệ thiên nhiên và môi trường, phải nhanh chóng hoàn thiện cơ chế, chính sách và hệ thống pháp luật theo hướng đồng bộ, linh hoạt và khả thi. Sau khi sáp nhập đơn vị hành chính, các đơn vị cần được quan tâm đúng mức, việc bố trí kinh phí, cơ sở vật chất và chế độ cho cán bộ thư viện xã phải rõ ràng, ổn định. Bảo đảm văn hóa phát triển ngang hàng với kinh tế và chính trị, đúng tinh thần Nghị quyết số 33-NQ/TW, ngày 9/6/2014, Hội nghị lần thứ 9 Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước.
Ở góc độ khác, các đại biểu đề nghị cần có cơ chế giám sát chặt chẽ quá trình đấu thầu, đồng thời tham khảo kinh nghiệm quốc tế trong phòng ngừa xung đột lợi ích và bảo đảm minh bạch. Các đại biểu đề xuất Quốc hội và Chính phủ ban hành biện pháp đủ mạnh, vừa tạo môi trường kinh doanh công bằng, minh bạch, vừa củng cố niềm tin của nhân dân đối với công cuộc phòng, chống tham nhũng.
Hội thảo đã ghi nhận nhiều ý kiến phong phú, sâu sắc từ các đại biểu trí thức, tập trung vào những vấn đề trọng yếu của đất nước. Những đóng góp này sẽ được tổng hợp, báo cáo tới Kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XV, góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật, cơ chế chính sách, đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh và bền vững của đất nước trong giai đoạn mới./.
