Hóa đơn điện tử với hộ kinh doanh: Vẫn còn rối

Trước yêu cầu chuyển đổi từ hình thức thuế khoán sang kê khai theo doanh thu thực tế gắn liền với việc sử dụng hóa đơn điện tử, nhiều hộ kinh doanh nhỏ lẻ bày tỏ lo lắng về chi phí, năng lực vận hành và khả năng đáp ứng yêu cầu kỹ thuật, khi mà thời hạn ngày 1-6 đang cận kề.

Chưa nhận được thông báo

Ông Nguyễn Dũng, chủ quán ăn Mười Dũng tại huyện Hóc Môn, TP HCM, thẳng thắn chia sẻ những khó khăn khi tiếp cận quy định mới. Quán ăn của ông hoạt động theo mô hình hộ gia đình, doanh thu không ổn định, hôm bán hết thì lời, hôm ế lại để cả nhà dùng. 

Mô hình “lấy công làm lời” này khiến ông lo ngại việc đầu tư thêm máy tính tiền và thuê kế toán sẽ khiến chi phí đội lên. “Từng lên hỏi cơ quan thuế nhưng quy trình phức tạp nên tôi bỏ qua. Giờ nghĩ tới việc báo cáo thuế, xuất hóa đơn là thấy rối rồi. Mong sao nhà nước có chính sách phù hợp với chúng tôi” – ông Dũng nói.

Chị Tuệ Anh, chủ cơ sở dưỡng sinh y học cổ truyền tại quận Long Biên, Hà Nội, đang đóng thuế khoán 2 triệu đồng/tháng. Cơ sở chỉ sử dụng mặt bằng nhà riêng, nhân sự kiêm nhiệm nhiều vai trò, trong đó một nhân viên có kỹ năng tin học được giao phụ trách quản lý chi phí, tính tiền. 

Nếu buộc phải triển khai hóa đơn điện tử, chị cho rằng sẽ phải thuê thêm nhân sự chuyên trách nhưng chi phí tăng lên đáng kể. “Kinh tế khó khăn, lượng khách ít, giờ phát sinh thêm chi phí là rất áp lực. Tôi vẫn chưa hiểu phải làm gì khi chuyển sang hóa đơn điện tử, cần nhà nước hướng dẫn cụ thể hơn” – chị bày tỏ.

Nỗi lo tương tự cũng xuất hiện với anh Duy Bách, chủ cửa hàng tạp hóa tại Bắc Từ Liêm, Hà Nội. Sau khi biết quy định bắt buộc sử dụng hóa đơn điện tử qua máy tính tiền, anh không khỏi hoang mang: “Cửa hàng nhỏ, vợ chồng tôi thay phiên nhau bán. Chưa từng ghi hóa đơn, nay phải dùng công nghệ thì tôi không biết bắt đầu từ đâu”.

Ngay cả những người có kinh nghiệm kinh doanh như ông Lê Nguyên Hùng, chủ cơ sở nem Bà Chín ở Thủ Đức, TP HCM, cũng đề nghị cần có hướng dẫn rõ ràng và dễ hiểu từ phía cơ quan chức năng. Ông cho biết cơ sở của mình đã hoạt động hơn 50 năm, từng trải qua các hình thức thuế khác nhau, từ khoán đến kê khai. Do đặc thù ngành hàng thực phẩm nên ông vẫn giữ hóa đơn đầu vào, chứng từ cẩn thận. Tuy nhiên, ông thừa nhận chưa nhận được thông báo chính thức nào và vẫn đang trong tâm thế “nghe hướng dẫn thì làm theo”.

Ở góc độ khác, bà Nguyễn Thị Vân, kinh doanh thực phẩm online tại quận Phú Nhuận, TP HCM, cũng trăn trở trước việc số hóa hoạt động kinh doanh. “Khách hàng toàn chuyển khoản, thông tin rõ ràng, tôi sợ một ngày bị truy thu hoặc cấm xuất cảnh nếu bị xem là trốn thuế. Nên tôi sẽ chủ động đến cơ quan thuế để hỏi rõ cách xử lý trường hợp của mình” – bà Vân cho hay.

Ông Nguyễn Đức Nghĩa, Phó Giám đốc Trung tâm Dịch vụ hỗ trợ doanh nghiệp (DN) nhỏ và vừa (thuộc Hiệp hội DN TP HCM), cho biết qua quá trình tiếp xúc với nhiều hộ kinh doanh, ông nhận thấy việc triển khai hóa đơn điện tử hiện vẫn còn gặp nhiều vướng mắc, đặc biệt là ở các hộ nhỏ lẻ. Khó khăn chủ yếu đến từ hạn chế về công nghệ, năng lực quản trị, kế toán và kỹ năng sử dụng phần mềm. 

Thêm vào đó, phần mềm hóa đơn hiện nay khá tốn kém, khiến các hộ kinh doanh không chỉ chịu gánh nặng chi phí mà còn lo ngại việc sử dụng sai sẽ bị chế tài nặng. Trong khi đó, mô hình hộ kinh doanh từ lâu vốn vận hành chưa thực sự minh bạch nên cần có lộ trình rõ ràng, linh hoạt và phù hợp với thực tiễn để chuyển sang hình thức quản lý chặt chẽ bằng hóa đơn điện tử. 

Do đó, thay vì siết chặt ngay, cần ưu tiên “giáo dục trước, chế tài sau” thông qua truyền thông, hướng dẫn và hỗ trợ kỹ thuật. Đồng thời, cần xây dựng hệ thống hóa đơn điện tử đồng bộ, kết nối với dịch vụ vận chuyển và thanh toán, tạo nền tảng cho chuyển đổi số toàn diện trong lĩnh vực hộ kinh doanh cá thể.

Theo ông Nghĩa, điều cấp thiết hiện nay là cần có chính sách hỗ trợ cụ thể cho hộ kinh doanh. Nhà nước nên cung cấp phần mềm hóa đơn miễn phí hoặc ưu đãi, hỗ trợ vay vốn để đầu tư công nghệ, giúp họ thực hiện nghĩa vụ thuế thuận lợi và phát triển kinh doanh chính đáng.

Cần thêm lộ trình

Nói về quy định hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỉ đồng/năm trở lên sẽ bỏ thuế khoán, chuyển sang nộp thuế theo doanh thu thực tế, luật sư Trần Xoa, chuyên gia về thuế, cho biết TP HCM có khoảng 13.000 hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỉ đồng trở lên đã kết nối máy tính tiền với cơ quan thuế. Còn tính trên cả nước thì có hơn 38.000 hộ đã kết nối. Từ tháng 6, khi bắt buộc kết nối máy tính tiền, số hộ kinh doanh vượt mốc 1 tỉ đồng/năm sẽ tăng mạnh, bởi doanh thu thực tế khi đó sẽ chính xác hơn. 

“Khi bỏ thuế khoán, hộ kinh doanh sẽ nộp thuế theo tỉ lệ thấp, dễ chấp nhận. Ví dụ, phân phối hàng hóa chỉ chịu thuế 0,5 – 1,5%; dịch vụ có hàng hóa là 1,5 – 4,5%; kinh doanh khác là 3%. Mức thuế này khá nhẹ. Nếu làm đúng, hộ không cần phải lo” – luật sư Trần Xoa nhấn mạnh. Tuy nhiên, ông cũng cảnh báo chế tài đối với trường hợp hộ kinh doanh cố tình trốn thuế sẽ rất nghiêm, người kinh doanh nên chủ động kê khai và thực hiện đúng nghĩa vụ thuế.

TS Huỳnh Thanh Điền (Trường ĐH Nguyễn Tất Thành), cho rằng chính sách bỏ thuế khoán kết hợp các giải pháp hỗ trợ thiết thực sẽ tạo “cú hích” thúc đẩy hộ kinh doanh có doanh thu cao mạnh dạn chuyển đổi lên DN. 

Việc yêu cầu chuyển từ khoán sang hóa đơn là hợp lý, góp phần minh bạch thuế, tạo mặt bằng cạnh tranh công bằng giữa DN và hộ kinh doanh. Tuy nhiên, cần có giai đoạn chuyển tiếp hợp lý, hướng dẫn sử dụng đơn giản và miễn, giảm chi phí phần mềm hóa đơn, tránh gây áp lực tâm lý cho người dân.

TS Điền nhấn mạnh khâu triển khai quy định mới là yếu tố quyết định thành công trong việc áp dụng chính sách thuế mới và vận động hộ kinh doanh chuyển đổi lên mô hình DN. Khi thành DN, hộ kinh doanh sẽ được hưởng nhiều ưu đãi như miễn thuế 3 năm đầu, nếu lỗ cũng không phải nộp thuế, dễ tiếp cận vốn và được đào tạo quản trị… 

Các cơ quan thuế cần tuyên truyền, giải thích rõ lợi ích, tạo niềm tin để hộ kinh doanh hiểu rằng chuyển sang DN không quá phức tạp như lo ngại. Hiện nay, quy định kiểm tra DN cũng đã nới lỏng, không quá 1 lần/năm nếu tuân thủ tốt.

Ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký Trưởng Ban Pháp chế Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), cho biết hiện cả nước có hơn 5,2 triệu hộ kinh doanh, đóng góp hơn 24% GDP, là lực lượng quan trọng trong nhiều ngành sản xuất và dịch vụ. Tuy nhiên, chỉ khoảng 2,1 triệu hộ đăng ký nộp thuế đầy đủ, còn lại chủ yếu nộp theo hình thức khoán. Nếu có cơ chế phù hợp để khuyến khích khu vực này chuyển sang mô hình DN, không khó để có thêm 1 triệu DN mới. Để thúc đẩy, ông Tuấn Anh đề xuất mạnh dạn miễn thuế 3 năm cho hộ kinh doanh mới chuyển đổi; đơn giản hóa thủ tục hành chính, giảm chi phí tuân thủ, xây dựng hệ thống thuế thân thiện, minh bạch.

Về dài hạn, chính sách cần phân nhóm rõ ràng: DN lớn sẽ đảm nhiệm các chương trình chiến lược, được “đặt hàng” theo cơ chế đặc thù; DN nhỏ và vừa được hỗ trợ kết nối chuỗi, tiếp cận tài chính, xuất khẩu và đổi mới công nghệ…