Dù kiểm soát nhiều nguyên liệu chiến lược như đất hiếm, Trung Quốc lại phụ thuộc lớn vào nhập khẩu đậu nành từ thế giới. Nước này hiện mua tới 3/5 lượng đậu nành giao dịch trên thị trường quốc tế, khiến mặt hàng nông sản này trở thành một trong những “tâm điểm” trong cuộc đối đầu thương mại với Mỹ.
Từ cuối tháng 5, Bắc Kinh đã ngừng mua đậu nành Mỹ nhằm đáp trả việc Tổng thống Donald Trump áp thuế với hàng hóa Trung Quốc. Động thái này khiến nông dân tại các bang Trung Tây như Illinois, Iowa, Minnesota và Indiana đối diện khó khăn khi bước vào vụ thu hoạch mùa thu mà không có đơn hàng từ thị trường lớn nhất.
Trong thư gửi ông Trump ngày 19/8, Hiệp hội Đậu nành Mỹ (ASA) cảnh báo: “Mùa thu càng đến gần nhưng vẫn chưa đạt được thỏa thuận với Trung Quốc, nông dân Mỹ chịu thiệt hại càng nghiêm trọng”.
Tuy nhiên, việc tẩy chay đậu nành Mỹ cũng đặt ra rủi ro cho Trung Quốc. Brazil hiện là nước duy nhất có khả năng đáp ứng đủ nhu cầu đậu nành của Trung Quốc và sở hữu hạ tầng đường sắt, cảng biển cần thiết. Nhưng vụ thu hoạch tại Brazil phải đến đầu năm sau mới bắt đầu.
“Năm nay Trung Quốc có thể xoay sở mà không cần đậu nành Mỹ, nhưng nếu Brazil gặp hạn hán hay lũ lụt ảnh hưởng đến mùa vụ, Trung Quốc sẽ rơi vào thế khó”, ông Darin Friedrichs, Giám đốc Công ty tư vấn Sitonia, nhận định.
Trung Quốc dự kiến thu hoạch kỷ lục 21 triệu tấn đậu nành trong năm nay. Song ngay cả vậy, nước này vẫn cần nhập thêm 100 – 105 triệu tấn. Nhu cầu khổng lồ phản ánh sự thay đổi trong khẩu phần ăn giàu protein khi mức sống tăng lên trong 30 năm qua.
Đậu nành nhập khẩu, phần lớn là giống biến đổi gen, chủ yếu dùng làm thức ăn chăn nuôi lợn và gia cầm. Trong khi đó, đậu nành trồng trong nước (không biến đổi gen) chủ yếu dùng cho thực phẩm như đậu phụ, sữa đậu nành.
Trong cuộc chiến thương mại dưới nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump, Trung Quốc đã kỳ vọng Nga có thể bù đắp phần thiếu hụt đậu nành từ Mỹ. Một số doanh nghiệp Trung Quốc đã mở trang trại ở Siberia (Nga). Tuy nhiên, trở ngại lớn nằm ở chi phí logistics cao, mức thuế 20% với đậu nành chưa ép dầu của Nga, và việc Moscow ưu tiên vận chuyển đậu nành sang phía tây để phục vụ ngành chăn nuôi nội địa.
Kết quả là năm ngoái, xuất khẩu đậu nành Nga sang Trung Quốc giảm một nửa, chỉ chiếm 0,6% tổng nhập khẩu đậu nành của Trung Quốc.
Năm 2024, Trung Quốc nhập 71% đậu nành từ Brazil và 21% từ Mỹ. Dù Bắc Kinh thúc đẩy tự chủ, đậu nành vẫn là mặt hàng lớn nhất Mỹ còn xuất khẩu sang Trung Quốc. Năm ngoái, xuất khẩu đậu nành của Mỹ đạt tổng cộng 24,6 tỷ USD, trong đó Trung Quốc chiếm 12,8 tỷ USD.
Washington ước tính Bắc Kinh đang giữ 45 triệu tấn đậu nành trong kho dự trữ chiến lược, tương đương lượng nhập khẩu từ Mỹ trong 2 năm. Đây có thể trở thành “vũ khí” thương lượng trong căng thẳng thương mại. Tuy nhiên, vẫn chưa rõ liệu Trung Quốc sẵn sàng sử dụng bao nhiêu nguồn dự trữ khẩn cấp đó cho một cuộc chiến thương mại.
Tham khảo: NYT
