Ngày 5/9/2025, tại Đà Lạt, Hội nghị quốc tế “Khai mở thị trường vốn xanh quốc tế – Thúc đẩy phát triển bền vững và tài chính toàn diện tại Việt Nam” diễn ra với sự tham dự của đông đảo định chế tài chính quốc tế, cơ quan quản lý trong nước, doanh nghiệp và giới chuyên gia. Sự kiện được đánh giá là một cột mốc quan trọng, phản ánh quyết tâm hội nhập và phát triển bền vững của Việt Nam.
Nhu cầu vốn khổng lồ và sự vào cuộc của chính sách
Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới, được ông Nguyễn Quốc Hùng – Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam dẫn lại, để đạt mục tiêu Net Zero vào năm 2050, Việt Nam cần huy động trung bình 6,8% GDP mỗi năm, tương đương khoảng 368 tỷ USD cho đến năm 2040. “Đây là con số vượt xa khả năng ngân sách nhà nước, vì vậy cần phát triển mạnh mẽ thị trường tài chính xanh, khuyến khích dòng vốn tư nhân và quốc tế”, ông Hùng nhấn mạnh.
Ông Hùng cũng chỉ ra rằng, từ năm 2017 đến nay, tín dụng xanh và trái phiếu xanh đã tăng trưởng bình quân trên 20% mỗi năm – cao hơn nhiều so với tín dụng chung của nền kinh tế. Tuy nhiên, đến 30/6/2025, dư nợ tín dụng xanh mới đạt 736 nghìn tỷ đồng, chiếm 4,3% tổng dư nợ; còn trái phiếu xanh mới đạt hơn 30 nghìn tỷ đồng, tương đương 2% thị trường trái phiếu doanh nghiệp.
Cụ thể hơn với tín dụng xanh, đến 30/6/2025 đã có 63 TCTD phát sinh dư nợ tín dụng xanh với dư nợ đạt trên 736 nghìn tỷ đồng, tăng 8,35% so với cuối năm 2024, chiếm tỷ trọng 4,3% tổng dư nợ toàn nền kinh tế, tập trung chủ yếu vào các ngành năng lượng tái tạo, năng lượng sạch (chiếm hơn 39%) và nông nghiệp xanh (trên 26%).
“Khoảng cách giữa nhu cầu vốn hàng chục tỷ USD mỗi năm và thực tế còn rất xa”, ông Hùng nhận định.
Ở góc độ chính sách, ông Trần Anh Quý – Phó Vụ trưởng Vụ Tín dụng, Ngân hàng Nhà nước – khẳng định ngành ngân hàng đã sớm chuẩn bị cho sự dịch chuyển này: “Năm 2015, Ngân hàng Nhà nước ban hành Chỉ thị 03, lần đầu tiên định hướng dòng vốn vào các lĩnh vực xanh. Sau đó là Chiến lược phát triển ngân hàng xanh đến năm 2030, tầm nhìn 2045. Luật Bảo vệ Môi trường 2020 cũng đã tạo cơ sở để ban hành Thông tư 17 về quản trị rủi ro môi trường trong hoạt động cấp tín dụng.”
Ông Quý cho biết thêm: “Phía sau các văn bản này là sự đồng hành mạnh mẽ của các tổ chức quốc tế như IFC, hỗ trợ chúng tôi xây dựng sổ tay hướng dẫn, nâng cao năng lực toàn ngành. Nhờ vậy, nhiều ngân hàng đã phát hành thành công trái phiếu xanh và công bố báo cáo phát triển bền vững.”
Sự nỗ lực của ngân hàng thương mại
Nếu bức tranh vĩ mô cho thấy áp lực vốn khổng lồ, thì ở cấp độ ngân hàng, những nỗ lực tiên phong đã hé mở con đường mới. Ông Võ Hoàng Hải, Phó Tổng Giám đốc Nam A Bankcho biết, triển khai tín dụng xanh là một “cuộc chơi” đầy khó khăn: “Khó không phải ở việc cho vay, mà ở chỗ phải tuân thủ hàng loạt tiêu chuẩn môi trường – xã hội – quản trị (ESG) từ các định chế tài chính quốc tế như IFC hay ADB. Điều này buộc ngân hàng trong nước phải xây dựng khung tài chính xanh riêng, vừa theo chuẩn quốc tế vừa bản địa hóa theo luật pháp Việt Nam.”
Theo ông Hải, để đáp ứng yêu cầu, Nam A Bank đã đầu tư mạnh mẽ vào đào tạo đội ngũ: “Cán bộ tín dụng không chỉ cần giỏi nghiệp vụ tài chính mà còn phải đủ khả năng đánh giá tác động môi trường – xã hội của một dự án, và đặc biệt là giám sát chặt chẽ sau giải ngân để đảm bảo doanh nghiệp thực hiện đúng cam kết.”
Ông Hải nhấn mạnh thêm một khía cạnh quan trọng: “Tài chính xanh không đơn thuần là tránh xa các dự án có nguy cơ gây hại môi trường. Ngân hàng phải chủ động tham gia như một đối tác kỹ thuật, tư vấn để doanh nghiệp tái cấu trúc dự án, áp dụng công nghệ sạch hơn. Nhờ đó, dự án vẫn có thể triển khai nhưng tác động tiêu cực giảm đi rất nhiều.”
Minh chứng cho quan điểm này là hàng loạt dự án đã được Nam A Bank đồng hành. Ông Hải cho biết, khu nghỉ dưỡng T-Resort đã đạt chứng nhận ESG danh giá từ Mỹ nhờ ngân hàng tham gia thẩm định ngay từ giai đoạn đầu, từ vật liệu xây dựng cho đến chính sách sử dụng lao động địa phương. Ở miền Tây, Nam A Bank tài trợ “kho lạnh thế kỷ” cho ngành thủy sản, nơi 100% quy trình quản lý hàng tồn kho được số hóa, giúp nâng cao năng lực xuất khẩu. Bên cạnh đó, ngân hàng còn hợp tác với các quỹ châu Âu triển khai “quỹ tác động”, chia vốn thành các khoản vay nhỏ để hỗ trợ phụ nữ vùng sâu vùng xa và doanh nghiệp siêu nhỏ.
Tuy nhiên, thách thức không chỉ đến từ phía ngân hàng mà còn từ chính doanh nghiệp. Ông Hải thừa nhận, nhiều doanh nghiệp Việt chưa nhìn thấy lợi ích dài hạn. Vì vậy, ngân hàng tiếp cận theo bốn hướng: nâng cao nhận thức, chỉ rõ lợi ích kinh tế từ ưu đãi lãi suất và thuế, hỗ trợ kỹ thuật bằng đội ngũ chuyên gia, và kết nối trực tiếp doanh nghiệp với các định chế tài chính quốc tế.
Theo ông Hải, chính nhờ cách tiếp cận toàn diện này, nhiều doanh nghiệp đã bắt đầu coi vốn xanh như một lợi thế cạnh tranh, thay vì gánh nặng. Ông tiết lộ, từ đầu năm 2025 đến nay, Nam A Bank đã huy động khoảng 200 triệu USD phục vụ phát triển xanh và đặt mục tiêu nâng con số này lên 500 triệu USD trong năm tới. “Đây không phải là chi phí mà là khoản đầu tư cho tương lai, cả của ngân hàng, doanh nghiệp lẫn xã hội”, ông nhấn mạnh.
