Ngày 25/6/2025, Quốc hội chính thức thông qua Luật Ngân sách Nhà nước (sửa đổi) với gần 90% đại biểu tham gia biểu quyết tán thành, trong đó liên quan đến điều hành ngân sách. Các nội dung cụ thể như sau:
Thứ nhất, việc thể chế hóa các chủ trương đột phá về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và sắp xếp tổ chức bộ máy hành chính. Theo đó, Chính phủ đã tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật liên quan đến 3 vấn đề: (i) nhiệm vụ, quyền hạn của Bộ Khoa học và Công nghệ, (ii) quy trình tổng hợp lập dự toán, chấp hành ngân sách nhà nước và (iii) phân cấp ngân sách cấp tỉnh, cấp xã đối với lĩnh vực khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số sẽ có hiệu lực áp dụng từ ngày 1/7/2025.
Thứ hai, về phân cấp nguồn thu giữa ngân sách Trung ương và ngân sách địa phương, Chính phủ đã lựa chọn phương án 2 đã trình Quốc hội trước đó. Cụ thể, theo quy định tại khoản 2, Điều 36 Dự thảo luật, Ngân sách trung ương hưởng toàn bộ 100% số thu từ thuế xuất-nhập khẩu, tiêu thụ đặc biệt từ hàng nhập khẩu; thuế thu nhập doanh nghiệp, lãi được chia cho nước chủ nhà và các khoản thu khác từ thăm dò, khai thác dầu, khí…
Theo quy định tại khoản 3, Điều 36 Dự thảo luật, các các khoản thu thuế phân chia theo tỷ lệ giữa ngân sách trung ương và địa phương bao gồm thuế thu nhập doanh nghiệp (trừ phần từ thăm dò, khai thác dầu khí, thuế bổ sung chống xói mòn cơ sở thuế toàn cầu); thu nhập cá nhân; tiêu thụ đặc biệt, thuế bảo vệ môi trường…
Ngoài ra, về thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản, tài nguyên nước do cơ quan có thẩm quyền của trung ương cấp phép thì ngân sách Trung ương giữ 70%, địa phương hưởng 30%. Tương tự, tỷ lệ phân chia thuế giá trị gia tăng (không bao gồm số thuế giá trị gia tăng được hoàn theo quy định của Luật Thuế giá trị gia tăng) giữa Trung ương và địa phương cũng là 70-30%.
Với quy định về phân chia khoản thu tiền sử dụng đất, tiền thuê đất được phân theo hướng: Thành phố Hà Nội được hưởng 100% các khoản thu này theo quy định của Luật Thủ đô; các địa phương không nhận bổ sung cân đối, ngân sách địa phương được hưởng 80%, ngân sách Trung ương hưởng 20%; các địa phương nhận bổ sung cân đối, ngân sách địa phương được hưởng 85%, ngân sách Trung ương hưởng 15%.
Thứ ba, tăng cường thẩm quyền cho Chính phủ và Ủy ban nhân dân các cấp trong việc quyết định sử dụng nguồn tăng thu so với dự toán và dự toán chi còn lại. Theo đó, trong trường hợp có biến động dẫn đến tăng mức vay, bội chi so với dự toán ngân sách đã phân bổ, Chính phủ sẽ lập dự toán điều chỉnh ngân sách nhà nước và trình Quốc hội quyết định. Dựa vào nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban nhân dân các cấp lập dự toán điều chỉnh ngân sách địa phương và trình Hội đồng nhân dân cùng cấp quyết định.
Theo ông Nguyễn Văn Thắng, Bộ trưởng Bộ Tài chính, dự thảo Luật không quy định thứ tự ưu tiên đối với việc sử dụng số tăng thu so với dự toán và dự toán chi còn lại. Giải thích vấn đề này, lãnh đạo Bộ Tài chính cho biết thực tiễn điều hành ngân sách nhà nước thời gian qua cho thấy tình hình quốc tế và trong nước diễn biến ngày càng phức tạp, khó lường; đồng thời, thực hiện nhiều yêu cầu, chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước trong giai đoạn mới về phát triển kinh tế – xã hội. Chính vì vậy, việc không quy định thứ tự ưu tiên sẽ đảm bảo sự linh hoạt cần thiết trong tổ chức thực hiện.
Song song với đó, Luật cũng quy định tăng trách nhiệm của thủ trưởng đơn vị trong chi ngân sách, đơn giản quy trình kiểm soát chi ngân sách của Kho bạc Nhà nước nhằm tăng tính chủ động, linh hoạt trong tổ chức thực hiện ngân sách nhà nước.
Ngoài ra, dự thảo luật cho phép Quỹ dự trữ tài chính cấp tỉnh được sử dụng để tạm ứng cho các chương trình, nhiệm vụ, dự án kết cấu hạ tầng quan trọng trên địa bàn. Khoản tạm ứng này phải hoàn trả trong vòng 36 tháng và tổng các khoản tạm ứng tối đa không quá 50% số dư đầu năm của quỹ, đảm bảo sử dụng hiệu quả, kịp thời nguồn lực này.
