Giai đoạn 2026 – 2030: Các chỉ tiêu tài chính ngân sách tăng lớn, cần có giải pháp dự phòng

Giai đoạn 2021 – 2025: Tăng thu, tiết kiệm chi 1,5 triệu tỷ đồng

Báo cáo tại Quốc hội chiều 20/10 về tình hình thực hiện kế hoạch tài chính 5 năm, kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 – 2025, Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc cho biết, thu ngân sách nhà nước giai đoạn vừa qua ước khoảng 9,6 triệu tỷ đồng, bằng 1,39 lần giai đoạn 2016 – 2020.

Các chỉ tiêu về tổng thu ngân sách nhà nước, tỷ lệ huy động thu, huy động từ thuế, phí, tỷ trọng thu nội địa đạt kế hoạch; cơ cấu thu chuyển dịch theo hướng tích cực, bền vững hơn.

Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc trình bày báo cáo tại Quốc hội

Trong đó, chi ngân sách nhà nước ước khoảng 10,9 triệu tỷ đồng, vượt so với kế hoạch là 10,26 triệu tỷ đồng. Bố trí nguồn chi đầu tư phát triển khoảng 3,4 triệu tỷ đồng, cao hơn mục tiêu 2,87 triệu tỷ đồng, bằng 32 – 33% tổng chi ngân sách nhà nước (mục tiêu 28 – 29%). Nếu giải ngân năm 2025 đạt 100% như mục tiêu, lũy kế giải ngân cả giai đoạn ước đạt 99,4%.

Đáng chú ý, công tác đầu tư giai đoạn này đã cơ bản khắc phục tình trạng đầu tư dàn trải. Số lượng dự án bố trí nguồn ngân sách trung ương khoảng 4.652 dự án, giảm 58% so với giai đoạn 2016 – 2020, trong đó số dự án khởi công mới là 2.340 dự án, trung bình vốn bố trí cho mỗi dự án khoảng 300 tỷ đồng.

Về chi thường xuyên, giai đoạn này ước khoảng 6,2 triệu tỷ đồng, dưới 60% tổng chi ngân sách nhà nước, trong khi đã thực hiện tăng lương, chi phòng chống dịch COVID-19, điều chỉnh một số chính sách xã hội cao nhất từ trước đến nay…

Trong cả giai đoạn, bội chi ngân sách nhà nước chỉ khoảng 3,1 – 3,2% GDP, thấp hơn mục tiêu đề ra. Nợ công, nợ Chính phủ, nghĩa vụ trả nợ trong tổng thu ngân sách nhà nước trong phạm vi cho phép.

Đánh giá chung, Chính phủ cho biết việc thực hiện kế hoạch đạt và vượt 12/12 chỉ tiêu chủ yếu, đảm bảo ổn định vĩ mô, các cân đối lớn của nền kinh tế. Thể chế tài chính – ngân sách tiếp tục được hoàn thiện; sửa đổi cơ chế phân cấp, đảm bảo vai trò chủ đạo của ngân sách trung ương, chủ động của các địa phương.

Tuy nhiên, Chính phủ cũng đánh giá cần tiếp tục nâng cao chất lượng công tác dự báo. Thu ngân sách nhà nước vừa qua chịu tác động lớn từ nhiều yếu tố trong và ngoài nước, trong khi áp lực tăng chi ngân sách rất lớn. Việc đánh giá tác động tới ngân sách khi ban hành chính sách mới chưa làm tốt, còn tình trạng chậm giải ngân vốn đầu tư công, các chương trình mục tiêu quốc gia chậm. Nhu cầu vay cho ngân sách có xu hướng tăng mạnh, việc đặt yêu cầu cụ thể về thời điểm và kỳ hạn phát hành trái phiếu Chính phủ bình quân dẫn đến khó khăn trong điều hành và hạn chế phát triển thị trường vốn.

Giai đoạn 2026 – 2030: Chi ngân sách sẽ tăng gần gấp đôi giai đoạn trước

Về dự kiến kế hoạch 5 năm tới 2026 – 2030, Chính phủ ước tính thu ngân sách nhà nước khoảng 16,1 triệu tỷ đồng, gấp khoảng 1,7 lần giai đoạn 2021 – 2025. Tỉ lệ huy động thu ngân sách nhà nước khoảng 18% GDP.

Phiên họp Quốc hội chiều 20/10.

Chi ngân sách nhà nước khoảng 20,9 triệu tỷ đồng, gấp 1,9 lần giai đoạn 2021 – 2025. Trong đó, chi đầu tư phát triển đầu tư phát triển khoảng 8,51 triệu tỷ đồng, bằng khoảng 40% tổng chi ngân sách nhà nước, gồm 8,31 triệu tỷ đồng cho kế hoạch đầu tư công trung hạn và 200 nghìn tỷ đồng cho các nhiệm vụ chi đầu tư phát triển khác.

Nguyên tắc phân bổ được nêu rõ là tập trung, trọng tâm, trọng điểm, tổng số dự án sử dụng vốn ngân sách trung ương không quá 3.000 dự án (không bao gồm dự án thuộc các Chương trình mục tiêu quốc gia, dự án lĩnh vực khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số).

Ngân sách trung ương tập trung bố trí cho các dự án hạ tầng chiến lược, có tính chất xoay chuyển tình thế, chuyển đổi trạng thái; bố trí đủ vốn theo tiến độ của các chương trình, nhiệm vụ, dự án chuyển tiếp;

Đối với các dự án dự kiến khởi công mới, ưu tiên bố trí cho các dự án đường bộ cao tốc, đường sắt tốc độ cao, đường sắt kết nối quốc tế, đường sắt đô thị, dự án trọng điểm, liên vùng, liên quốc gia, quốc tế, các dự án có tính chất đột phá về phát triển khoa học công nghệ và phát triển kinh tế xã hội, các dự án tại văn kiện Đại hội XIV,…

Chi thường xuyên khoảng 10,6 triệu tỷ đồng, chiếm tỷ trọng khoảng 50,7% tổng chi ngân sách nhà nước, ưu tiên nhiệm vụ chính trị, quốc phòng, an ninh, thực hiện các chủ trương, kết luận của Bộ Chính trị, đảm bảo an sinh xã hội, chính sách tiền lương, phụ cấp, trợ cấp và các nhiệm vụ quan trọng, cần thiết.

Đồng thời, đảm bảo nghĩa vụ trả nợ lãi, chi viện trợ theo cam kết của Nhà nước; bố trí tăng cường tiềm lực hàng dự trữ quốc gia; bố trí dự phòng ngân sách theo tỷ lệ quy định (từ 2 – 5% tổng chi ngân sách mỗi cấp) và có mức tăng hợp lý hằng năm để chủ động nguồn cho các tình huống xảy ra đột xuất, bất ngờ.

Bội chi ngân sách nhà nước giai đoạn tới khoảng 5% GDP, gấp khoảng 3 lần giai đoạn 2021 – 2025 về số tuyệt đối, dự toán hằng năm phù hợp khả năng huy động vốn và giải ngân đầu tư công.

Với kế hoạch này, Chính phủ nhận định các chỉ tiêu tài chính – ngân sách đều tăng lớn so với giai đoạn trước, ở mức phấn đấu rất cao, trong khi tình hình thế giới còn nhiều biến động khó lường. Do đó, cần phải có giải pháp dự phòng đảm bảo an ninh, an toàn tài chính và nâng cao năng lực thực thi, giải ngân, sử dụng hiệu quả vốn.

Cùng với đó, cần có cơ chế đánh giá, giám sát hiệu quả triển khai các chủ trương, chính sách mới ban hành, trong đó có nhiệm vụ phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Do nhu cầu huy động vốn cho ngân sách tăng khoảng 2,5 lần giai đoạn trước, nên cần đa dạng hóa đồng tiền vay, sản phẩm trái phiếu phát hành.

Dự kiến huy động 6,55 triệu tỷ đồng, chủ yếu vay trong nước

Về kế hoạch vay, trả nợ công, theo Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc, tổng mức vay của Chính phủ ước cả giai đoạn 2021 – 2025 đạt khoảng 2,5 triệu tỷ đồng, tương đương 81,5% kế hoạch. Nghĩa vụ trả nợ trực tiếp của Chính phủ ước cả giai đoạn khoảng 1,79 triệu tỷ đồng, hoàn thành theo kế hoạch. Ước cuối năm 2025, nợ công khoảng 35 – 36% GDP, nợ Chính phủ 33 – 34% GDP, nghĩa vụ trả nợ ở mức 19-20% tổng thu ngân sách nhà nước.

Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc trình bày báo cáo tại Quốc hội.

Đối với giai đoạn 2026 – 2030, Chính phủ dự kiến huy động khoảng 6,55 triệu tỷ đồng, chủ yếu tập trung vào nguồn vay trong nước. Nghĩa vụ trả nợ của Chính phủ khoảng 3,53 triệu tỷ đồng, trong đó nghĩa vụ trả nợ trực tiếp của Chính phủ khoảng 3,29 triệu tỷ đồng.

Dư nợ Chính phủ bảo lãnh cuối năm 2030 khoảng 390 nghìn tỷ đồng, tương đương 2 – 3% GDP. Tổng mức vay nợ của chính quyền địa phương khoảng 621,1 nghìn tỷ đồng, dư nợ đến cuối năm 2030 khoảng 3 – 4% GDP.

Dự kiến cuối năm 2030 nợ công khoảng 41 – 42% GDP, nợ Chính phủ 38 – 39% GDP, nợ nước ngoài quốc gia 41 – 42% GDP.

Việc nâng mức huy động là cần thiết để có nguồn lực cho đầu tư phát triển. Tuy nhiên Chính phủ cũng cho biết có một số rủi ro là thị trường trong nước không có khả năng hấp thụ hay rủi ro về chi phí, thanh khoản, ổn định vĩ mô. Ngoài ra, còn có rủi ro về kinh tế vĩ mô; rủi ro trong tổ chức thực hiện; rủi ro từ nghĩa vụ nợ dự phòng sẽ tác động đến an toàn nợ và khả năng trả nợ.

Để đảm bảo an ninh, an toàn tài chính quốc gia, Chính phủ đề xuất thực hiện đánh giá hàng năm và giữa kỳ kế hoạch tài chính quốc gia 5 năm 2026 – 2030, kịp thời kiến nghị điều chỉnh mục tiêu khi có biến động lớn.

Đồng thời, trong phạm vi cân đối ngân sách nhà nước, đề xuất giải pháp dự phòng để đảm bảo an ninh an toàn tài chính quốc gia. Trong đó, năm 2026 dành khoảng 15.000 tỷ đồng chưa phân bổ ngân sách trung ương, giao Chính phủ chủ động điều hành khi diễn biến kinh tế xã hội không thuận lợi, đảm bảo cân đối tài chính ngân sách nhà nước, ổn định vĩ mô. Cuối năm đánh giá thu ngân sách nhà nước đạt kế hoạch, an ninh an toàn được đảm bảo, Chính phủ sẽ trình Quốc hội phương án sử dụng các nhiệm vụ phục vụ tăng hoặc giảm bội chi ngân sách nhà nước.