48 giờ trước khi ông Trump quyết định hoãn áp thuế với Mexico và Canada

Chiều 30/1, chưa đầy 48 giờ trước khi Tổng thống Mỹ Donald Trump ký lệnh áp thuế lên hàng hóa Mexico, Canada và Trung Quốc, Chánh văn phòng Nhà Trắng Susie Wiles đã gọi điện cho đại diện các công ty ô tô đang lo lắng.

Những công ty này được thông báo rằng chính quyền Tổng thống Trump đang xem xét việc miễn thuế cho các xe ô tô tuân thủ thỏa thuận tự do thương mại Bắc Mỹ. Họ cảm thấy có cơ hội tránh bị đánh thuế.

Trái ngược với lời trấn an của bà Wiles, chưa đầy một giờ sau đó, tại Phòng Bầu dục, ông Trump tuyên bố các nước nói trên sẽ chẳng thể làm gì để khiến ông thay đổi quyết định và ông cũng không đề cập việc miễn thuế cho ngành ô tô.

48 giờ trước khi ông Trump thay đổi quyết định

Ngày 1/2, ông Trump thông báo sẽ áp thuế 25% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Mexico và Canada, ngoại trừ dầu Canada bị đánh thuế ở mức 10%. Toàn bộ hàng Trung Quốc bị áp thêm 10% thuế.

Đến ngày 3/2 Nhà Trắng lại thay đổi quyết định. Ông Trump đã đồng ý hoãn áp thuế đối với Mexico thêm một tháng. Quyết định được đưa ra sau cuộc điện đàm với Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum, trong đó bà Sheinbaum hứa sẽ điều vệ binh quốc gia giúp ngăn chặn dòng người di cư vào Mỹ – một cam kết lớn hơn nhiều so với những gì các nhà ngoại giao Mexico đã đề xuất vào tuần trước.

Cùng ngày, Thủ tướng Canada Justin Trudeau cũng thông báo Mỹ đã hoãn áp thuế đối với hàng hóa nhập khẩu từ nước này.

“Canada đang thực hiện kế hoạch biên giới trị giá 1,3 tỷ dollar, củng cố biên giới với máy bay trực thăng, công nghệ mới và nhân sự bổ sung, tăng cường phối hợp với các đối tác Mỹ, tăng cường nguồn lực để chặn dòng fentanyl vào Mỹ”, ông Trudeau cho biết trên mạng xã hội X sau cuộc điện đàm với ông Trump ngày 3/2.

“Quyết định áp thuế dự kiến sẽ hoãn ít nhất 30 ngày trong khi chúng tôi hợp tác với nhau”, Thủ tướng Canada thông báo.

Việc áp thuế đối với Trung Quốc vẫn có hiệu lực.

Ngay cả với những người không còn xa lạ với tính cách khó đoán của ông Trump, 48 giờ liên tục thay đổi chính sách thuế quan vừa qua vẫn khiến các thị trường và giới lãnh đạo toàn cầu bất ngờ.

Những động thái của ông Trump làm các lãnh đạo doanh nghiệp và các quan chức nước ngoài nhận ra rằng ông sẵn sàng chấp nhận “nỗi đau” tạm thời về kinh tế để đối phó với những gì ông cho là các hành vi thương mại không công bằng và các vấn đề khác như buôn lậu fentanyl và vượt biên trái phép.

Vào ngày 3/2, các trợ lý của ông Trump cố gắng hạ thấp mức độ quyết liệt trong các hành động thương mại của ông Trump. Giám đốc Hội đồng Kinh tế Quốc gia Kevin Hassett nói với CNBC rằng đây là một “cuộc chiến ma túy” chứ không phải “cuộc chiến thương mại” và rằng các phương tiện truyền thông và chính phủ Canada đã hiểu sai về các lệnh thuế quan.

Kế hoạch áp thuế 25% lên hàng hóa Mexico và Canada mạnh mẽ hơn nhiều so với quan điểm của các trợ lý như Stephen Miller và Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent, những người vốn thúc đẩy các biện pháp hạn chế hơn.

Ông Miller bày tỏ lo ngại rằng việc đối đầu quá mạnh mẽ với Mexico có thể ảnh hưởng xấu đến sự hợp tác hiện tại của nước láng giềng phía Nam trong việc ngăn chặn những người di cư cố gắng đến biên giới Mỹ. Trong khi đó, Bộ trưởng tài chính Bessent muốn bắt đầu bằng mức thuế thấp hơn và tăng dần theo thời gian.

Mexico và Canada đã cam kết những gì?

Các trợ lý của ông Trump đã âm thầm xem xét nhiều phương án áp thuế từng bước đối với 3 đối tác thương mại lớn nhất của Mỹ, chẳng hạn như chỉ áp thuế đối với một số ngành nhất định, cho phép một khoảng thời gian ân hạn trước khi thuế chính thức được áp dụng trên diện rộng, hoặc miễn thuế cho các ngành quan trọng như ô tô. Tuy nhiên, ông Trump vẫn quyết định thực hiện phương án áp thuế ở mức tối đa ngay từ đầu.

Ngành công nghiệp ô tô chỉ là một trong những lĩnh vực theo đuổi nỗ lực đàm phán để tránh bị áp thuế trong tuần trước. Các công ty năng lượng và các công đoàn mước này cũng thúc đẩy việc miễn thuế cho sản phẩm năng lượng của Canada, đặc biệt là dầu mỏ vì nhiều nhà máy lọc dầu ở Mỹ phụ thuộc vào dầu thô của Canada. Ngành năng lượng cuối cùng không được miễn thuế nhưng lại bị đánh thuế thấp hơn so với các sản phẩm khác nhập khẩu từ Canada và Mexico.

Các nhà đàm phán cấp cao của Canada cho biết, ngay cả sau khi trao đổi với với các cố vấn cấp cao nhất của ông Trump, họ vẫn cảm thấy rất khó để hiểu rõ những gì Tổng thống Mỹ muốn.

Các quan chức Canada cho biết họ đã quảng bá kế hoạch củng cố biên giới với Tom Homan, quan chức phụ trách biên giới của chính quyền ông Trump và các quan chức khác trong suốt vài tuần qua.

Tuy nhiên, hôm 2/2, ông Homan nói với Fox News rằng ông vẫn chưa báo cáo với Tổng thống Trump về kế hoạch của Canada.

“Chúng tôi đã nói chuyện với rất nhiều người trong chính quyền Mỹ, hoặc những người sắp được phê chuẩn chức vụ, nhưng mỗi người lại có một câu chuyện khác nhau. Thực sự nản lòng”, ông David MacNaughton, cựu đại sứ Canada tại Mỹ cho biết.

Ông MacNaughtin từng là thành viên phái đoàn Canada đàm phán Hiệp định thương mại giữa Mỹ, Mexico và Canada (USMCA) và giờ là cố vấn cao cấp cho các cuộc đàm phán hiện tại giữa Canada với Mỹ.

Tổng thống Mexico Sheinbaum hôm 3/2 tiết lộ, trong cuộc điện đàm với ông Trump, ông đã đề cập đến mối quan ngại lâu dài về thâm hụt thương mại giữa Mỹ và Mexico.

“Tôi đã nói với ông ấy rằng thực tế đó không phải là thâm hụt” bà nói, nhấn mạnh thỏa thuận Mỹ-Mexico-Canada mà ông Trump đã ký năm 2018 là công cụ ngày càng hiệu quả để cạnh tranh với Trung Quốc và các khối thương mại khác.

Bà Sheinbaum và các cố vấn hàng đầu của bà tin rằng ông Trump hoàn toàn không nói đùa về việc áp thuế lên Mexico. Bà cũng đã sẵn sàng thông báo về động thái đáp trả bằng cách áp thuế lên các sản phẩm Mỹ đến từ các bang thành trì của đảng Cộng hòa.

Mọi thứ đã thay đổi sau cuộc điện đàm giữa bà và Tổng thống Mỹ, trong đó hai người đã đồng ý thiết lập một nhóm làm việc song phương có nhiệm vụ xây dựng một kế hoạch hành động để giải quyết các vấn đề về an ninh, di cư và thương mại.