Kiến nghị xếp hạng doanh nghiệp để tham gia siêu dự án
Tại hội thảo “Cơ chế chỉ định thầu gói thầu dự án quy mô lớn, trọng điểm quốc gia” diễn ra ngày 22/8, ông Nguyễn Quốc Hiệp, Chủ tịch Hiệp hội Các nhà thầu xây dựng Việt Nam (VACC) nhận định, ngành xây dựng Việt Nam đang đứng trước giai đoạn đặc biệt quan trọng khi hàng loạt dự án quy mô lớn được khởi công và triển khai trên cả nước.
Chỉ trong ngày 19/8, có tới hơn 250 dự án trọng điểm được khánh thành, khởi công.
Dẫn ra một trong những công trình tiêu biểu là dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam với tổng mức đầu tư dự kiến hơn 67 tỷ USD, ông Hiệp cho rằng đây là lĩnh vực phức tạp, đòi hỏi kỹ thuật và kinh nghiệm mà các nhà thầu trong nước chưa từng đối mặt.
Ông nhấn mạnh, ngành xây dựng đang bước vào một kỷ nguyên mới, vừa sôi động vừa áp lực, với những dự án có quy mô đặc biệt lớn và yêu cầu công nghệ hiện đại.
Cùng với sự bùng nổ khối lượng công việc, môi trường pháp lý cũng có những thay đổi mang tính bước ngoặt. Gần đây, Quốc hội đã thông qua Luật Đấu thầu (sửa đổi), trong khi Luật Xây dựng (sửa đổi) cũng đang được khẩn trương hoàn thiện.
Ông Nguyễn Bắc Thủy, Trưởng phòng Kinh tế và hợp đồng xây dựng, Cục Kinh tế – Quản lý đầu tư xây dựng (Bộ Xây dựng), cho biết, nhiều chính sách đặc thù đã được ban hành nhằm rút ngắn thủ tục và đẩy nhanh tiến độ các dự án hạ tầng quy mô lớn.
Trong đó, cơ chế lựa chọn nhà thầu theo hình thức chỉ định thầu được áp dụng khá rộng rãi, đặc biệt đối với các dự án đường sắt, kể cả chỉ định thầu cho tư vấn nước ngoài. Thậm chí, còn có cơ chế triển khai trước một số nội dung trong Luật Đấu thầu theo triết lý “vừa chạy, vừa xếp hàng”.
Chủ tịch VACC cho rằng một vấn đề cấp thiết hiện nay là cơ chế chỉ định thầu. Khối lượng các gói thầu áp dụng hình thức này sẽ tăng rất mạnh trong thời gian tới, cả trong và ngoài ngân sách. Tuy nhiên, hiện chưa có tiêu chí rõ ràng, cũng như chưa có hệ thống xếp hạng năng lực doanh nghiệp.
VACC kiến nghị xếp hạng khoảng 100 doanh nghiệp xây dựng lớn, đủ năng lực để tham gia các dự án trọng điểm. Đây sẽ là cơ sở quan trọng để áp dụng chỉ định thầu minh bạch, công bằng và hiệu quả.
Cơ hội và thách thức với nhà thầu trong nước
Trao đổi tại hội thảo, đại diện Tổng công ty Xây dựng Trường Sơn khẳng định: Cơ chế chỉ định thầu đối với các dự án quy mô lớn, trọng điểm quốc gia không chỉ rút ngắn thời gian chuẩn bị và thực hiện dự án, mà còn giúp tận dụng nguồn lực của những đơn vị uy tín, thương hiệu, năng lực, bảo đảm chất lượng và tiến độ, đáp ứng yêu cầu chiến lược phát triển hạ tầng, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.
Tuy nhiên, doanh nghiệp cũng chỉ ra rằng, đối với một số dự án, công trình trọng điểm quốc gia thuộc các lĩnh vực mới như đường sắt tốc độ cao, điện gió ngoài khơi, điện hạt nhân,… hầu hết nhà thầu trong nước không đáp ứng được về điều kiện kinh nghiệm hợp đồng tương tự.
Vì vậy, Trường Sơn kiến nghị Chính phủ xem xét cơ chế cụ thể để chỉ định thầu cho các doanh nghiệp trong nước được tham gia, ưu tiên các doanh nghiệp lớn và doanh nghiệp quân đội đã từng thực hiện các gói thầu quy mô lớn, hoàn thành vượt tiến độ.
Đưa ra câu chuyện từ dự án sân bay Long Thành, ông Hoàng Thiệu Bảo, Phó Giám đốc Ban Xây dựng Tổng công ty Vinaconex, cho biết, công trình nhà ga được coi là dự án dân dụng cấp đặc biệt.
“Khi chủ đầu tư yêu cầu hồ sơ mời thầu là công trình kết cấu dạng nhà, nhưng giá trị gói thầu lên tới 35.000 tỷ đồng, thì ở Việt Nam, chúng tôi đã làm việc với nhiều nhà thầu nhưng cộng lại vẫn không đủ hợp đồng tương tự để tham gia dự án. Đó là lý do vì sao hồ sơ dự thầu dự án sân bay Long Thành có 3 tổ hợp tham gia đều phải có yếu tố nước ngoài, bởi doanh nghiệp Việt Nam muốn tham gia phải liên danh tới 9-10 đơn vị”, ông Bảo chia sẻ.
Đối với các gói thầu lớn như vậy, khi liên danh với doanh nghiệp nước ngoài, phần trăm giá trị gói thầu chủ yếu thuộc về các nhà thầu nước ngoài.
Để có cơ chế tốt hơn cho doanh nghiệp Việt tham gia các dự án lớn như đường sắt cao tốc, theo Vinaconex, năng lực tương tự của doanh nghiệp trong nước gần như không có hợp đồng để bảo đảm. Vì vậy, chắc chắn phải mời nhà thầu quốc tế, đặc biệt với các hợp phần có vốn ODA.
Do đó, doanh nghiệp này đề xuất cơ chế liên danh không thành lập pháp nhân, trong đó các thành viên chia sẻ trách nhiệm, rủi ro và lợi nhuận theo tỷ lệ, không nhất thiết nêu rõ phạm vi công việc.
Nêu ý kiến về vấn đề quản lý nhà thầu phụ, Tập đoàn Đèo Cả cho rằng yêu cầu nhà thầu phụ phải có năng lực tương đương nhà thầu chính là bất hợp lý. Nếu đủ điều kiện như hồ sơ mời thầu, họ đã đủ tư cách dự thầu độc lập, không cần làm thầu phụ. Vì vậy, tiêu chí cần được điều chỉnh linh hoạt, phù hợp tính chất công việc.
Về quản lý tiến độ, Đèo Cả đề xuất áp dụng cơ chế xử lý nhà thầu phụ tương tự như nhà thầu chính: cắt giảm khối lượng, giao cho đơn vị khác hoặc chấm dứt hợp đồng khi cần thiết, có sự phê duyệt của chủ đầu tư và tư vấn giám sát. Cách làm này, theo doanh nghiệp, sẽ tăng tính kỷ luật và bảo đảm tiến độ công trình.
Bộ Tài chính kiến nghị lãnh đạo Chính phủ chỉ đạo UBND tỉnh Bình Phước (nay là tỉnh Đồng Nai), nếu cần thiết thì lựa chọn đơn vị tư vấn khác để kiểm tra, đánh giá lại việc lựa chọn nhà thầu trong vụ Tập đoàn Sơn Hải trượt thầu.
Saigon Co.op bị cấm tham gia đấu thầu vào các gói thầu cung cấp lương thực, thực phẩm tại các trại giam, cơ sở giáo dục bắt buộc, trường giáo dưỡng thuộc Cục C10 trong 3 năm.
Dưới góc độ quản lý dự án, có ý kiến cho rằng giá dự thầu thấp chưa hẳn là tín hiệu tích cực, bởi có thể xuất phát từ việc tính toán chưa đầy đủ, chưa chính xác các yếu tố chi phí.
