Trình bày tờ trình báo cáo tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quảng cáo, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh cho biết có một số ý kiến cho rằng thuật ngữ “người chuyển tải sản phẩm quảng cáo” còn chung chung, chưa bao quát các hoạt động quảng cáo trên mạng; đề nghị làm rõ hình thức mặc, treo, gắn, dán, vẽ hoặc các hình thức tương tự.
Có ý kiến đề nghị sửa đổi thuật ngữ “người chuyển tải sản phẩm quảng cáo” thành “tổ chức, cá nhân chuyển tải sản phẩm quảng cáo”. Ý kiến khác đề nghị bỏ quy định về người chuyển tải sản phẩm quảng cáo, thay vào đó quy định về người thực hiện quảng cáo trên mạng xã hội.
TĂNG TRÁCH NHIỆM VỚI NGƯỜI QUẢNG CÁO
Về nội dung này, dự thảo Luật bổ sung quy định đối với “người chuyển tải sản phẩm quảng cáo” nhằm mục đích giải quyết vấn đề thực tiễn nhiều đối tượng lợi dụng người có ảnh hưởng để chuyển tải quảng cáo sai sự thật trên mạng, đặc biệt là mạng xã hội, gây thiệt hại cho người tiêu dùng, ngoài ra còn điều chỉnh cả những người sử dụng các hình thức chuyển tải quảng cáo trực tiếp.
Để hoàn thiện thuật ngữ này, tiếp thu ý kiến đại biểu, dự thảo Luật đã làm rõ “người chuyển tải sản phẩm quảng cáo” bảo đảm bao quát thực tiễn, tương thích với nội dung giải thích các thuật ngữ “người quảng cáo”, “người kinh doanh dịch vụ quảng cáo”, “người phát hành quảng cáo”; chỉnh lý thuật ngữ “người chuyển tải sản phẩm quảng cáo” theo hướng điều chỉnh 2 loại đối tượng.
Thứ nhất, người trực tiếp quảng cáo, khuyến nghị, xác nhận sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ trên mạng.
Thứ hai, người trực tiếp quảng cáo bằng hình thức mặc, treo, gắn vẽ, sử dụng có mục đích sinh lợi hoặc các hình thức khác theo quy định của Chính phủ.
Đối với đối tượng là người trực tiếp quảng cáo trên mạng, bổ sung hoàn thiện khái niệm, không chỉ “quảng cáo” mà còn khuyến nghị, xác nhận; tránh trường hợp người chuyển tải sản phẩm quảng cáo không thừa nhận hành vi quảng cáo mà chỉ thừa nhận việc thực hiện cung cấp thông tin đơn thuần về sản phẩm, dịch vụ hoặc nêu ra trải nghiệm của mình với sản phẩm, dịch vụ để né tránh bị xử lý theo quy định pháp luật về quảng cáo, gây khó khăn cho công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm của cơ quan quản lý Nhà nước.
Về quyền và nghĩa vụ của người chuyển tải sản phẩm quảng cáo (khoản 8 Điều 1 dự thảo Luật bổ sung Điều 15a), có một số ý kiến cho rằng, nội dung của Điều 15a chủ yếu quy định về nghĩa vụ, thiếu các quy định về quyền của người chuyển tải sản phẩm quảng cáo.
Một số ý kiến đề nghị rà soát để bảo đảm tính thống nhất giữa dự thảo Luật và Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023; cần phân biệt cụ thể với mỗi vị trí người tham gia quảng cáo, người chuyển tải sản quảng cáo ở các mức độ khác nhau thì có quyền, nghĩa vụ khác nhau tương ứng.
Về nội dung này, theo Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội, ý kiến của đại biểu Quốc hội là xác đáng. Để quy định về quyền và nghĩa vụ của người chuyển tải sản phẩm quảng cáo bảo đảm tính khả thi, khắc phục thực tế hiện nay, nhiều người dùng mạng (bao gồm cả người có ảnh hưởng) giới thiệu, mời chào, quảng cáo cho các sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ không bảo đảm chất lượng, không đúng sự thật, gây bức xúc, ảnh hưởng đến người tiêu dùng, dự thảo Luật đã rà soát, đối chiếu với quyền và nghĩa vụ của người quảng cáo, người xúc tiến quảng cáo, người phát hành quảng cáo, người cung cấp dịch vụ quảng cáo, chỉnh lý Điều 15 gồm 3 khoản.
Khoản 1 quy định về quyền của người chuyển tải sản phẩm quảng cáo; Khoản 2 quy định về nghĩa vụ của người chuyển tải sản phẩm quảng cáo nói chung (mọi đối tượng là người chuyển tải sản phẩm quảng cáo được quy định tại khoản 8 Điều 2); Khoản 3 quy định về nghĩa vụ người chuyển tải sản phẩm quảng cáo là người có ảnh hưởng.
Có ý kiến đề nghị quy định cho người chuyển tải sản phẩm quảng cáo nói chung, không nên quy định đối với người có ảnh hưởng riêng. Đề nghị có chế tài nghiêm đối với người có ảnh hưởng hoặc giao Chính phủ quy định xử phạt nghiêm khắc; nghiên cứu có quy định tạo hành lang pháp lý cho các chế tài bổ sung như: cấm tham gia hoạt động quảng cáo, kinh doanh, tham gia mạng xã hội, công khai xin lỗi…
Đối với vấn đề này, ông Vinh cho rằng việc dự thảo Luật có những quy định riêng cho người có ảnh hưởng nhằm nhấn mạnh đến trách nhiệm của người có ảnh hưởng trong xã hội khi chuyển tải sản phẩm quảng cáo, khắc phục thực tế hiện nay, nhiều người có ảnh hưởng giới thiệu, mời chào, quảng cáo cho các sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ không bảo đảm chất lượng, không đúng sự thật, gây bức xúc, ảnh hưởng đến người tiêu dùng.
Về chế tài xử lý đối với người có ảnh hưởng, đề nghị Chính phủ nghiên cứu, hoàn thiện các quy định về xử phạt vi phạm hành chính và các quy định khác theo góp ý của đại biểu.
RÀ SOÁT QUY ĐỊNH VỀ ĐẠO ĐỨC, TRÁCH NHIỆM NGHỀ NGHIỆP CỦA CÁC CÁ NHÂN CÓ ẢNH HƯỞNG
Thảo luận tại hội trường về vấn đề này, các đại biểu bày tỏ đồng thuận cao trong việc cần thiết phải siết chặt trách nhiệm của các KOL, người nổi tiếng khi tham gia quảng cáo. Việc sửa đổi, bổ sung Luật Quảng cáo lần này được kỳ vọng sẽ lấp đầy các khoảng trống pháp lý, tạo hành lang pháp lý rõ ràng, chặt chẽ nhưng vẫn phù hợp với sự phát triển năng động của ngành quảng cáo hiện đại.
Đại biểu Huỳnh Thị Phúc, đoàn Bà Rịa– Vũng Tàu chỉ rõ: Quảng cáo và những vấn đề phát sinh trong lĩnh vực quảng cáo trên các phương tiện thông tin truyền thống và đặc biệt là quảng cáo trên nền tảng số với sự tham gia của KOL là các cá nhân hoặc tổ chức có kiến thức và có tầm ảnh hưởng lớn trong lĩnh vực ngành nghề hoặc đối với xã hội.
Theo đại biểu, đây là những người truyền cảm hứng, dẫn dắt dư luận chủ chốt có khả năng ảnh hưởng đến quyết định của người khác. Ví dụ như những người nổi tiếng, người làm nội dung trên nền tảng mạng xã hội, có nhiều người dùng ở các lứa tuổi, các ngành nghề khác nhau như Youtuber, Facebooker, Tiktoker hoặc KOL là những người tiêu dùng chủ chốt có sức ảnh hưởng lớn đến thị trường, họ trải nghiệm và đưa ra các nhận xét, đánh giá chủ yếu theo quan điểm và cách nhìn cá nhân với kiến thức trải nghiệm chân thật, tạo sự tin tưởng từ khách hàng, nhất là trong các chiến dịch marketing, quảng cáo thương hiệu.
Những vấn đề nêu trên không chỉ được xã hội quan tâm mà ít nhất đã được 2 lần thể hiện trong các phiên chất vấn và trả lời chất vấn tại Quốc hội khóa XV.
“Vì vậy, trong luật lần này, cùng với quy định về trách nhiệm của tổ chức, cá nhân kinh doanh dịch vụ quảng cáo, phát hành quảng cáo, người chuyển tải sản phẩm quảng cáo là người có ảnh hưởng cần phải tăng cường mức xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quảng cáo bởi những tác động trực tiếp của nó đến tính mạng và sức khỏe của người dân”.
Đại biểu cũng đề nghị sớm sửa đổi Nghị định về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực quảng cáo, nâng cao mức phạt để đảm bảo tính răn đe, góp phần bảo vệ sức khỏe, tính mạng, tài sản và quyền lợi của người tiêu dùng, tạo ra một môi trường quảng cáo lành mạnh và bình đẳng. Đồng thời, cần rà soát, bổ sung các quy định về đạo đức, trách nhiệm nghề nghiệp, trách nhiệm pháp lý của đối tượng này, nhất là những người có ảnh hưởng.
Một số ý kiến cho rằng cần thiết phải có cơ chế quản lý nghiêm đối với người nổi tiếng, người có ảnh hưởng là cần thiết. Bởi những người này làm việc trong các cơ quan, tổ chức khi họ vi phạm quy định quảng cáo, đặc biệt là quảng cáo sai sự thật thì các cơ quan, tổ chức đó cần có cơ chế quản lý chặt chẽ. Đồng thời sửa đổi, bổ sung quy chế hoạt động nội bộ quy định cụ thể trách nhiệm về đạo đức nghề nghiệp khi tham gia hoạt động quảng cáo cũng như quy định rõ các hình thức xử lý vi phạm.
Góp ý vấn đề này, đại biểu Trần Khánh Thu, đoàn Thái Bình đề nghị Ban soạn thảo xem xét, bổ sung quy định về kiểm soát, quản lý trong hoạt động quảng cáo đối với tất cả các nền tảng truyền hình trực tuyến, các trang tin tức, các trang thông tin điện tử, cơ chế xử lý nghiêm đối với các trang điện tử đăng tải quảng cáo sai sự thật, không đúng theo công dụng, nội dung sản phẩm, những người nổi tiếng quảng cáo sản phẩm không đúng sự thật dẫn đến thiệt hại cho người tiêu dùng để công tác quản lý, kiểm soát đối với nội dung và hoạt động quảng cáo được chặt chẽ.
Đồng thời, bổ sung quy định yêu cầu các trang tin phải chịu trách nhiệm kiểm duyệt quảng cáo trước khi đăng tải nội dung, thay vì chỉ dựa vào hệ thống quảng cáo tự động như hiện nay.
Liên hệ với các vụ sữa giả, thực phẩm chức năng giả vừa bị phát hiện, đại biểu nêu: các công ty này đều có các giấy tờ kiểm định, kiểm nghiệm công bố sản phẩm nhưng thực tế các sản phẩm được sản xuất qua điều tra, kiểm định của cơ quan công an lại được xác định là hàng giả. “Vậy việc yêu cầu người quảng cáo, nhất là các ca sĩ, nghệ sĩ, diễn viên có trách nhiệm kiểm tra tài liệu liên quan đến sản phẩm hàng hóa có thực sự khả thi khi thực hiện”?
