Không nhiều nhà đầu tư quan tâm tới các thương vụ giải cứu

Có nên ham ‘hàng giá rẻ’?

Dù chỉ số thanh khoản của các doanh nghiệp Việt Nam đã cải thiện khá nhiều trong 2 năm qua, nhiều doanh nghiệp vẫn đang trong quá trình tái cấu trúc và chịu áp lực trả nợ lớn. Đây được xem là dư địa cho các thương vụ “M&A giải cứu” (distressed M&A) gắn với tái cấu trúc doanh nghiệp.

Nhận định trên được bà Đặng Nguyệt Minh, Trưởng bộ phận Nghiên cứu, Dragon Capital Việt Nam, đưa ra tại Diễn đàn Mua bán – Sáp nhập Doanh nghiệp Việt Nam 2025 (M&A Vietnam Forum 2025) do Báo Tài chính – Đầu tư tổ chức ngày 9/12.

“Hiện nay, khẩu vị của nhà đầu tư đối với các tài sản gặp khó khăn có sự thay đổi như thế nào? Trong những thương vụ tái cấu trúc, đâu là những giải pháp có thể mang lại hiệu quả cao nhất”, bà đặt câu hỏi tại sự kiện với vai trò điều phối.

Trả lời băn khoăn trên, bà Bình Lê Vandekerckove, Tổng giám đốc & Trưởng Bộ phận tư vấn M&A, Công ty Tư vấn thương vụ ASART, cho hay, không nhiều nhà đầu tư quan tâm tới các thương vụ giải cứu, bởi phân khúc này bị đánh giá là kém hấp dẫn.

“Chỉ có một số bên tư vấn chuyên biệt, quỹ chuyên biệt tập trung riêng cho những dự án về giải cứu mới thích phân khúc này”, bà khẳng định.

Theo ông Nguyễn Hoàng Long, Phó Tổng giám đốc Tập đoàn GELEX, trong các thương vụ M&A giải cứu, đa phần xuất hiện tài sản xấu và không cứu được. Nhiều doanh nghiệp không chỉ gặp mất cân đối tài chính tạm thời mà còn tồn tại các vấn đề mang tính cấu trúc.

Trong 6 thương vụ M&A mà Gamuda Land Việt Nam thực hiện 3 năm qua, công ty chưa thành công ở bất kỳ giao dịch M&A giải cứu nào. Cả 6 giao dịch đều được định giá dựa trên giá trị thị trường của cơ hội đầu tư, ở mức có thể chấp nhận với cả bên mua và bên bán.

Tổng giám đốc Gamuda Land Việt Nam, bà Nguyễn Thị Vân Khanh, giải thích thêm, nhiều dự án mà tập đoàn này tiếp cận được xếp vào danh sách “giải cứu” do các vấn đề như pháp lý chưa được tháo gỡ suốt nhiều năm; quỹ đất chưa được đền bù; quy hoạch không còn phù hợp… Hoặc dự án đang là tài sản thế chấp tại ngân hàng, với giá trị khoản vay thậm chí lớn hơn cả giá trị khu đất. 

“Các yếu tố trên vừa là cơ hội và cũng là thách thức lớn với nhà đầu tư”, bà nói.

Cũng theo bà Khanh, khi tham gia vào một thương vụ M&A, các nhà đầu tư nước ngoài sẽ không chỉ dựa trên yếu tố giá. Thay vào đó, nhà đầu tư dựa trên mối tương quan giữa khoản vốn giải ngân với những cam kết về tiến độ pháp lý. Đơn cử, thời điểm dự án đủ điều kiện để xây dựng, mở bán là các mốc thời gian quan trọng. 

Độ trượt thời gian lớn so với dòng tiền đã giải ngân sẽ ảnh hưởng tới dòng tiền quay về tập đoàn mẹ. Trong khi đó, đa phần công ty nước ngoài là doanh nghiệp niêm yết và có cam kết với cổ đông – đây là yếu tố quan trọng.

Do đó, khi tiếp nhận, đánh giá dự án, Gamuda Land rất cân nhắc giữa việc mua lại bằng mức giá được đề xuất với hiện trạng. Hay, doanh nghiệp chấp nhận mua lại dự án với mức giá cao hơn, nhưng đảm bảo về mặt thời gian hơn với rủi ro ở mức chấp nhận được, theo bà Khanh.

Yếu tố phải xem xét khi thực hiện ‘giải cứu’

Ông Douglas Jackson, Giám đốc điều hành Alvarez & Marsal (Việt Nam), cho rằng cần phân biệt rõ giữa hai trường hợp: công ty tệ và công ty tốt nhưng bị lâm vào tình cảnh tệ. Vị CEO chỉ ra các điểm chính cần lưu tâm khi đánh giá doanh nghiệp trong thương vụ M&A giải cứu.

Thứ nhất, vị thế của doanh nghiệp trên thị trường. Cụ thể, Alvarez & Marsal sẽ đánh giá liệu doanh nghiệp đang thua lỗ có khả năng tạo doanh thu trở lại hay không; khách hàng trung thành có không; thương hiệu còn được nhận diện trên thị trường không. Công ty gặp khó khăn nhưng thương hiệu đứng vững và vẫn có khách hàng thì đây là doanh nghiệp đáng quan tâm.

Thứ hai, thị trường mà công ty đang vận hành có tăng trưởng ổn định không. Ở đây, nhà đầu tư cần tách bạch kết quả kinh doanh của công ty tệ hay do ngành đã đến giai đoạn “hoàng hôn”, tức thoái trào. Nếu ngành kinh doanh đã thoái trào, tình thế của công ty sẽ khó xoay chuyển, tỷ lệ giải cứu thành công rất thấp. 

Thứ ba, vấn đề mà công ty đang gặp phải có đặc thù không. Việc điều chỉnh các chi phí vận hành có cứu được công ty không. 

Thứ tư, yếu tố về quản trị và quản lý công ty. Điểm mấu chốt ở đây không phải là đội ngũ lãnh đạo cấp cao mà là lãnh đạo cấp trung.

“Nếu không quan tâm tới các yếu tố trên, thương vụ M&A giải cứu không thể đi tiếp. Một thương vụ M&A giải cứu không tốt có thể đẩy doanh nghiệp đó xuống vực”, ông nhấn mạnh.

Ở khía cạnh của các doanh nghiệp cần được giải cứu, bà Bình Lê Vandekerckove lưu ý doanh nghiệp không nên chờ đến thời điểm công ty sắp mất thanh khoản mới tìm đến đơn vị tư vấn M&A. Bởi, M&A là chiến lược trung và dài hạn. Thời gian ngắn hạn từ 6-12 tháng là không đủ để thương vụ M&A thực hiện được một quy trình tạo ra giá trị thực sự. Do đó, đây chỉ là động thái “chữa cháy” và không được khuyến khích.

Tuy nhiên, với những doanh nghiệp buộc phải xử lý tình huống như vậy, điều đầu tiên là phải bình tĩnh. Doanh nghiệp cần thời gian ngồi lại với tư vấn và các bên liên quan để tính đường đi tốt nhất, tránh việc ký vội hợp đồng M&A để hối hận về sau.

Để thay đổi tình thế, một trong những cách cải thiện nhanh nhất là xem lại phần bán hàng, thị trường và vị thế doanh nghiệp. “Nếu làm đúng và xoay chuyển kịp, chỉ trong 6-12 tháng, doanh nghiệp có thể vực lại giá trị và trở thành tiêu chí hấp dẫn cho nhà đầu tư”, đại diện ASART tư vấn.