Loạt vấn đề “sống còn” để lập một sàn giao dịch tài sản mã hoá
Chia sẻ với PV Dân Việt, ông Phan Đức Trung – Chủ tịch Hiệp hội Blockchain Việt Nam cho biết, Việt Nam đang nằm trong Top đầu toàn cầu về các chỉ số chấp nhận tài sản mã hóa khu vực dân cư với môi trường pháp lý gọi là vùng xám.
Vì vậy, nếu Việt Nam không hành động nhanh chóng, quốc gia có thể tụt lại phía sau trong việc thu hút đầu tư và tham gia vào các nền tảng tài chính toàn cầu, làm giảm tính cạnh tranh của nền kinh tế Việt Nam.
Ông Phan Đức Trung – Chủ tịch Hiệp hội Blockchain Việt Nam.
Theo Phan Đức Trung, sàn giao dịch tài sản mã hóa (crypto) tập trung (CEX – Centralized Exchange) đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái tiền mã hóa, cung cấp nền tảng giao dịch cho hàng triệu người dùng trên toàn thế giới. Tuy nhiên, để vận hành một CEX thành công và bền vững, cần phải đối mặt với nhiều thách thức.
Chủ tịch Hiệp hội Blockchain Việt Nam chỉ ra 5 vấn đề quan trọng nhất mà một sàn giao dịch tài sản mã hóa cần ưu tiên giải quyết.
Đầu tiên là vấn đề bảo mật và quản lý rủi ro. Bảo mật là yếu tố sống còn đối với một sàn CEX, vì bất kỳ lỗ hổng nào cũng có thể dẫn đến tổn thất hàng trăm triệu đô la và làm mất niềm tin của người dùng.
Các sàn CEX xưa nay vốn thường là mục tiêu của các hacker. Một số vụ hack nghiêm trọng như Mt. Gox (2014), Coincheck (2018) hay ByBit (2025) đã gây tổn thất hàng tỷ đô la. Để bảo vệ tài sản khách hàng, sàn cần áp dụng các biện pháp bảo mật nghiêm ngặt như ví lạnh (cold storage), xác thực đa yếu tố (MFA) và hệ thống giám sát giao dịch bằng AI.
Mặt khác, việc quản lý tài sản khách hàng, minh bạch tài sản thông qua các cơ chế như Proof of Reserves giúp đảm bảo rằng sàn có đủ thanh khoản để xử lý yêu cầu rút tiền, tránh tình trạng mất khả năng thanh toán như FTX.
Các vấn đề khác như giao dịch nội gián (insider trading), thao túng giá (wash trading) hay quản lý kém có thể khiến sàn bị mất uy tín và bị cơ quan quản lý điều tra.
Thứ hai là thanh khoản và khả năng khớp lệnh. Một sàn giao dịch hoạt động hiệu quả phải có độ sâu thanh khoản cao và khả năng khớp lệnh nhanh chóng, giúp người dùng giao dịch với mức trượt giá (slippage) thấp.
Thứ ba là trải nghiệm người dùng và hỗ trợ khách hàng. Ông Trung cho rằng một sàn CEX không chỉ là một nền tảng giao dịch mà còn là một sản phẩm công nghệ phục vụ khách hàng. Trải nghiệm người dùng (UX/UI) tốt sẽ giúp thu hút và giữ chân người dùng.
Các vấn đề đặt ra có giao diện trực quan và tốc độ xử lý nhanh; Dịch vụ hỗ trợ khách hàng 24/7; và thậm chí gồm cả giáo dục người dùng như thông qua các khóa học, bài viết và video hướng dẫn, giúp người dùng hiểu rõ hơn về cách giao dịch và quản lý rủi ro.
Thứ tư là tuân thủ pháp lý và giấy phép hoạt động. Việc tuân thủ quy định pháp lý ngày càng trở nên quan trọng, đặc biệt khi các chính phủ đang siết chặt kiểm soát thị trường crypto.
Một số khu vực như Mỹ, EU, Singapore yêu cầu các sàn giao dịch phải đăng ký và tuân thủ các quy định về KYC (Know Your Customer) và AML (Anti-Money Laundering). Nếu không có giấy phép, sàn có thể bị cấm hoạt động hoặc bị kiện tụng như Binance và Coinbase từng gặp phải.
Bên cạnh đó, việc xây dựng quan hệ với chính phủ và ngân hàng giúp sàn có thể duy trì kênh nạp/rút fiat hợp pháp, mở rộng dịch vụ mà không gặp rủi ro pháp lý. Khi các quy định ngày càng chặt chẽ, nếu sàn vi phạm luật hoặc có các vấn đề về bảo mật, họ có thể đối mặt với các vụ kiện hàng tỷ đô la.
Cuối cùng là mô hình kinh doanh và khả năng mở rộng. Một sàn giao dịch không thể chỉ dựa vào phí giao dịch, mà cần có chiến lược mở rộng kinh doanh để tăng trưởng bền vững.
Theo đó, ngoài phí giao dịch, sàn có thể tạo doanh thu từ các dịch vụ như staking, lending, phái sinh (futures & options), và launchpad cho các dự án mới. Xu hướng hiện nay là kết hợp CEX với các dịch vụ DeFi để tạo ra một hệ sinh thái toàn diện, cho phép người dùng giao dịch tài sản trực tiếp từ ví phi tập trung (non-custodial wallets) mà không cần rút về sàn.
Một sàn CEX thành công còn phải có khả năng mở rộng ra nhiều quốc gia, thích nghi với các quy định pháp lý địa phương và cung cấp nhiều phương thức thanh toán.
Kinh nghiệm quản lý tài sản số từ một số quốc gia đi đầu
Theo ông Phan Đức Trung, Việt Nam có thể học hỏi mô hình quản lý tài sản số từ một số quốc gia đi đầu trong lĩnh vực này như Hoa Kỳ, Thái Lan, Hồng Kông, Trung Quốc… Với cách tiếp cận chính sách phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế, Việt Nam sẽ xây dựng được một hành lang pháp lý toàn diện, linh hoạt và hiệu quả để quản lý và phát triển thị trường tài sản số một cách an toàn và bền vững.
Tại Trung Quốc, ngày 6/1/2025, Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia Trung Quốc (NDRC) đã công bố “Hướng dẫn xây dựng hạ tầng dữ liệu quốc gia”, xác định blockchain là nền tảng cốt lõi trong chiến lược chuyển đổi số, hướng tới hoàn thiện vào 2029.
Blockchain được ứng dụng để xác thực dữ liệu, quản lý tài sản số, hỗ trợ giao dịch xuyên biên giới và bảo mật thông tin. Công nghệ này đóng vai trò trung tâm trong hệ sinh thái dữ liệu, từ nền tảng tính toán hiệu suất cao, truyền tải dữ liệu 5G-6G đến quản lý dữ liệu tập trung.
Việt Nam có thể học hỏi mô hình quản lý tài sản số từ một số quốc gia đi đầu trong lĩnh vực này.
Trung Quốc cũng triển khai hệ thống giao dịch dữ liệu dựa trên blockchain, xây dựng hạ tầng sổ cái phân tán (DLT) quốc gia, tích hợp vào hệ thống pháp lý và hỗ trợ hệ sinh thái Web3 như CBDC, RWA và DeFi.
Trong khi đó, tại Hoa Kỳ, Sắc lệnh hành pháp số 14718 được Tổng thống Donald Trump ký vào ngày 23/1/2025 là một bước ngoặt lớn trong chính sách tài chính kỹ thuật số của Hoa Kỳ, thể hiện lập trường cởi mở hơn đối với tiền mã hóa và stablecoin, đồng thời loại bỏ khả năng phát triển CBDC của Mỹ.
Trong vòng 6-12 tháng tới, các cơ quan của Hoa Kỳ sẽ sửa đổi hoặc loại bỏ các quy định mâu thuẫn và xây dựng một khung quy định liên bang mới.
Nếu thành công, Hoa Kỳ có thể trở thành trung tâm tài chính kỹ thuật số toàn cầu, tận dụng stablecoin để củng cố sức mạnh của đồng USD.
Tại Thái Lan, quốc gia này đang dự kiến triển khai khu thử nghiệm tiền mã hóa vào tháng 10/2025 tại Phuket nhằm thúc đẩy thanh toán tài sản số trong ngành du lịch. Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Thái Lan (SEC) cũng đang triển khai hệ thống giao dịch tài sản số dựa trên công nghệ DLT để hiện đại hóa thị trường chứng khoán và nâng cao tính thanh khoản.
SEC đã phê duyệt 4 dự án token số và đang xem xét các mô hình huy động vốn mới như token hóa tài sản xanh và token soft power. SEC đẩy mạnh số hóa thị trường vốn bằng cách thiết lập nền tảng blockchain hỗ trợ phát hành và giao dịch chứng khoán điện tử, giúp giảm thời gian xử lý và tăng tính thanh khoản. Hệ sinh thái này bao gồm chứng khoán kỹ thuật số nguyên bản và chứng khoán truyền thống được token hóa, tạo điều kiện cho giao dịch phân đoạn và giảm thiểu rủi ro thanh toán.
Tại Hồng Kông, ngày 8/1/2025, Cơ quan Tiền tệ Hồng Kông (HKMA) ra mắt Vườn ươm Giám sát Công nghệ Sổ cái Phân tán (Incubator) nhằm hỗ trợ các ngân hàng khai thác DLT một cách có trách nhiệm. Incubator giúp tối ưu hóa lợi ích của DLT đồng thời kiểm soát rủi ro, đặc biệt trong lĩnh vực tiền gửi mã hóa (tokenised deposits).
Chương trình cung cấp nền tảng giám sát giúp ngân hàng kiểm chứng cơ chế kiểm soát rủi ro trước khi triển khai DLT, tiếp cận phản hồi từ HKMA, và thử nghiệm thực tế. Ngoài ra, Incubator thúc đẩy nhận thức ngành thông qua hướng dẫn giám sát, chia sẻ kinh nghiệm, và nghiên cứu tiên phong.
Trong Chỉ thị về các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm, đột phá thúc đẩy tăng trưởng kinh tế ban hành mới đây, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu Bộ Tài chính chủ trì, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam theo chức năng, nhiệm vụ được giao đề xuất, trình Chính phủ ngay trong tháng 3/2025 về khung pháp lý quản lý, thúc đẩy phát triển tài sản số, tiền kỹ thuật số lành mạnh và hiệu quả.
Trước đó, tại Hội nghị Thường trực Chính phủ làm việc với các doanh nghiệp nhỏ diễn ra vào cuối tháng 2, Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Tài chính, Bộ Khoa học và Công nghệ xây dựng chính sách, quy định về tài sản số, cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sand box). Các cơ quan phải hoàn thành chậm nhất trong quý II/2024.
