Tại Hội thảo “AI & Cyber Security – Kiến tạo tương lai bảo mật thông minh”, do Liên minh An toàn Thông tin CYSEEX tổ chức ngày 17/9/2025, nhiều chuyên gia cảnh báo trong bối cảnh các nguy cơ về an ninh mạng ngày càng gia tăng, đặc biệt khi hacker lợi dụng AI để tiến hành tấn công, xâm nhập hệ thống ngày càng tinh vi và khó lường.
Thống kê năm 2024, tấn công mạng có yếu tố AI tăng hơn 60% so với năm trước, gây thiệt hại toàn cầu hàng trăm tỷ đô la. AI vừa là thách thức mới, vừa là “chìa khóa vàng” giúp các tổ chức phát hiện, ứng phó, bảo vệ hệ thống chủ động, nhanh chóng và hiệu quả hơn tới 45%.
TẤN CÔNG MẠNG BẰNG AI CÓ TỶ LỆ THÀNH CÔNG TỚI 70%
Ông Nguyễn Minh Chính, Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia, nguyên Cục trưởng Cục An ninh mạng và Phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an), cho biết tại Việt Nam, các ứng dụng AI đang được triển khai trong dịch vụ công, y tế, ngân hàng, giáo dục, công nghiệp và các đô thị thông minh.
Theo các ước tính quốc tế, nếu được khai thác hiệu quả, AI có thể đóng góp tới hơn 12% GDP của Việt Nam vào năm 2030 – tương đương gần 80 tỷ USD. AI không chỉ giúp tăng năng suất, giảm chi phí, mà còn tạo điều kiện để các ngành kinh tế truyền thống chuyển mình, thúc đẩy tăng trưởng bền vững trong dài hạn.
Tuy nhiên, ông Chính cho rằng song hành với lợi ích là những nguy cơ và thách thức ngày càng phức tạp. Trong khi cộng đồng khoa học và doanh nghiệp đang nỗ lực phát triển các hệ thống AI vì lợi ích nhân loại, thì cũng đang xuất hiện xu hướng lạm dụng AI để phục vụ mục đích vi phạm pháp luật. Các hình thức AI-as-a-Service được tội phạm mạng lợi dụng để tạo mã độc, làm giả giọng nói, khuôn mặt, văn bản… nhằm lừa đảo, tấn công mạng, xâm nhập hệ thống dữ liệu, thậm chí gây bất ổn an ninh, phá hoại uy tín tổ chức, doanh nghiệp, lãnh đạo.
Ông Nguyễn Quang Hoàng, Trưởng ban tổ chức tập trận CYSEEX, Giám đốc An ninh thông tin Công ty Cổ phần MISA, cho biết tấn công bằng AI có tỷ lệ thành công tới 70%, vượt xa phương thức thủ công 47,6%, buộc các tổ chức phải chuyển sang mô hình “máy đối đầu máy”.
Theo chuyên gia bảo mật của Fortinet Vietnam, ông Nguyễn Minh Hải, số lượng lỗ hổng, dữ liệu bị đánh cắp và tấn công sử dụng AI đang tăng mạnh. Năm 2024 ghi nhận 40.000 lỗ hổng mới, hơn 1,7 tỷ thông tin định danh rò rỉ và mức tăng 600% các cuộc tấn công dùng AI; có 80% doanh nghiệp dự kiến ứng dụng SOC tăng cường AI vào năm 2025. “AI nay là tuyến đầu an ninh mạng, giúp phát hiện sớm nguy cơ và tự động hóa ứng phó trước những mối đe dọa trên không gian mạng”, ông Hải nhấn mạnh.
Ông Trần Quốc Long, Trưởng phòng tư vấn giải pháp, Công ty Vietsunshine, cảnh báo AI đang trở thành công cụ mới của tội phạm mạng, giúp rút ngắn thời gian tấn công ransomware từ 13,5 giờ xuống còn 3 giờ, trong khi rủi ro từ các cuộc tấn công “prompt injection” khiến các mối đe dọa ngày càng tinh vi và khó phát hiện. Bởi vậy ông Long khuyến cáo doanh nghiệp sớm ứng dụng AI trong giám sát mạng, phân tích hành vi và quản lý dữ liệu nhạy cảm, nhằm phát hiện sớm nguy cơ, tự động hóa ứng phó và giảm thiểu thiệt hại.
BA YẾU TỐ ĐỂ AI PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG
An ninh mạng hiện tồn tại cả “mảng tối” với nguy cơ tấn công tinh vi, “mảng xám” do thiếu nhân lực và chiến lược, cùng “mảng sáng” từ cơ hội làm chủ công nghệ. Ông Vũ Ngọc Sơn, Trưởng ban Công nghệ Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia, Giám đốc Công nghệ NCS, cho rằng AI có thể giúp phát hiện bất thường, phân tích mã độc, tự động hóa quy trình nhưng cũng đặt ra thách thức về con người, dữ liệu, công nghệ và tài chính. Do vậy, AI không còn là lựa chọn mà đã trở thành yêu cầu tất yếu và ai làm chủ được AI sẽ nắm lợi thế cạnh tranh.
Hiện nay, trong không gian mạng, dữ liệu là “tài nguyên”, thuật toán là “quyền lực” và AI đã trở thành “vũ khí mềm” mang sức mạnh định hình thực tại. Nếu không được bảo vệ đúng cách, chính các hệ thống AI có thể bị lợi dụng để gây tổn hại nghiêm trọng về kinh tế, xã hội và an ninh quốc gia.
Chính vì thế, theo Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia Nguyễn Minh Chính, đảm bảo an ninh mạng cho AI phải là cấu phần mặc định ngay từ khâu thiết kế – vận hành – kiểm soát. Chỉ khi được bảo vệ vững chắc, AI mới có thể thực sự phát huy giá trị vì con người, vì sự phát triển an toàn và tự chủ của đất nước. Để phát triển AI bền vững, chúng ta không thể chỉ dựa vào công nghệ hay đầu tư tài chính. Ba yếu tố nền tảng cần được đồng bộ triển khai: thể chế – công nghệ – nguồn nhân lực.
Thứ nhất là thể chế. Không chỉ để quản lý những gì đang diễn ra, thể chế cần được xây dựng với tầm nhìn dài hạn, đủ khả năng định hướng và dẫn dắt sự phát triển của trí tuệ nhân tạo trong tương lai. Theo đó Việt Nam cần khẩn trương hoàn thiện Luật AI, đồng bộ với các tiêu chuẩn kỹ thuật, quy định về đạo đức, cơ chế kiểm định, chứng nhận và giám sát toàn diện.
Thứ hai là công nghệ. Chủ động hình thành một hệ sinh thái công nghệ có chiều sâu, có năng lực làm chủ từ thuật toán đến chip, từ điện toán đám mây đến bảo mật dữ liệu. Quan trọng hơn, công nghệ phải gắn chặt với an ninh mạng ngay từ khâu thiết kế, để không chỉ phát triển nhanh, mà còn phát triển bền vững, an toàn và tự chủ – cả trong hiện tại lẫn trong những thế hệ công nghệ tiếp theo.
Thứ ba, và cũng là yếu tố then chốt – nguồn nhân lực là hạt nhân của phát triển AI bền vững. Từ nhà nghiên cứu, kỹ sư, chuyên gia an ninh mạng đến nhà quản lý và người sử dụng – tất cả đều cần được trang bị đầy đủ kiến thức, kỹ năng, đạo đức và ý thức pháp luật. Họ không chỉ là những người kiến tạo và vận hành hệ thống AI, mà còn là lực lượng nòng cốt trong việc phòng ngừa, phát hiện và đấu tranh với các loại tội phạm công nghệ cao trên không gian mạng.
