Phát biểu tại họp báo thường kỳ tháng 6, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Bùi Hoàng Phương nhấn mạnh tháng 6/2025 là dấu mốc quan trọng trong lĩnh vực khoa học và công nghệ.
Chỉ sau 4 tháng kể từ khi hai bộ Khoa học và Công nghệ, Thông tin và Truyền thông hợp nhất, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) đã trình Quốc hội thông qua 5 đạo luật đánh dấu bước chuyển mình quan trọng trong lĩnh vực khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số của Việt Nam.
Năm luật bao gồm: Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo; Luật Công nghiệp Công nghệ số; Luật Chất lượng sản phẩm hàng hóa (sửa đổi); Luật Quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật Việt Nam (sửa đổi); Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi).
Các luật này tuy được xây dựng từ cách đây 1-2 năm nhưng nội dung đã được thay đổi gần như hoàn toàn với sự tiếp thu các chủ trương, tư tưởng mới của Nghị quyết 57-NQ/TW ban hành ngày 27/12/2024.
Việc chỉnh sửa, bổ sung nội dung các bộ luật theo tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW đều được sự chỉ đạo, triển khai quyết liệt của Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng. Với những điều chỉnh lớn về nguyên tắc, những thay đổi mang tính căn cơ, các bộ luật sẽ góp phần tháo gỡ các điểm nghẽn trong lĩnh vực KH&CN.
Từ nay đến tháng 10/2025, Bộ sẽ tiếp tục xây dựng 4 luật quan trọng, gồm: Luật Chuyển đổi số, Luật Công nghệ cao, Luật Sở hữu trí tuệ và Luật Chuyển giao công nghệ, trình các cấp có thẩm quyền xem xét, báo cáo Chính phủ để xin ý kiến Quốc hội tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV. Đây là hành lang pháp lý quan trọng cho sự phát triển của khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.
Thứ trưởng nhấn mạnh, bên cạnh công tác xây dựng các văn bản quy phạm pháp luật, tạo lập hành lang pháp lý, Bộ Bộ Khoa học và Công nghệ ý thức rõ vai trò quan trọng của công tác thông tin truyền thông trong việc tuyên truyền các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách của Nhà nước.
Tại buổi họp báo, đại diện lãnh đạo các đơn vị thuộc Bộ chủ trì soạn thảo, xây dựng 5 bộ luật đã trình bày, giới thiệu về các điểm mới, điểm nhấn của 5 bộ luật vừa được Quốc hội thông qua.
LUẬT KHOA HỌC, CÔNG NGHỆ VÀ ĐỔI MỚI SÁNG TẠO
Luật không chỉ cụ thể hóa đầy đủ tinh thần, quan điểm chỉ đạo của Nghị quyết 57-NQ/TW mà còn là bản tuyên ngôn thể hiện tầm nhìn, khát vọng đưa Việt Nam trở thành quốc gia hùng cường thông qua phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.
Luật khẳng định vai trò nền tảng của khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, xem đây là yếu tố then chốt để nâng cao năng lực thể chế quốc gia, phát triển kinh tế – xã hội, đảm bảo an ninh quốc phòng và nâng cao chất lượng cuộc sống người dân.
Lần đầu tiên một bộ luật đặt đổi mới sáng tạo ngang hàng với khoa học, công nghệ, thể hiện sự thay đổi căn bản trong tư duy phát triển: Nếu khoa học, công nghệ là hoạt động chuyên môn của các nhà khoa học, tập trung vào nghiên cứu, phát triển tri thức và công nghệ mới, thì đổi mới sáng tạo là quá trình của toàn dân.
Quản lý nhà nước chuyển từ kiểm soát quy trình đầu vào sang quản lý kết quả, hiệu quả đầu ra, chấp nhận rủi ro. Nhà nước sẽ đầu tư vào công nghệ chiến lược, tạo cơ chế để doanh nghiệp, viện nghiên cứu chủ động làm chủ các công nghệ này.
Luật cũng chú trọng phát triển doanh nghiệp Đđổi mới sáng tạo, khuyến khích đầu tư cho nghiên cứu và phát triển (R&D) bằng cả nguồn vốn doanh nghiệp và ngân sách nhà nước. Đặc biệt, chuyển đổi số được áp dụng toàn diện trong hoạt động khoa học, công nghệ và quản lý khoa học, công nghệ, qua đó nâng cao hiệu quả điều hành, tính minh bạch và khả năng giám sát dài hạn.
LUẬT CÔNG NGHIỆP CÔNG NGHỆ SỐ
Được Quốc hội thông qua ngày 14/6/2025 tạo hành lang pháp lý mạnh mẽ, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực cạnh tranh và thúc đẩy chuyển đổi số, phát triển kinh tế số nhanh, mạnh và bền vững.
Luật điều chỉnh toàn diện các lĩnh vực công nghiệp công nghệ số, công nghiệp bán dẫn, trí tuệ nhân tạo (AI) và tài sản số, tạo hành lang pháp lý tiên phong, đồng bộ và minh bạch. Luật cũng đưa ra các chính sách ưu đãi vượt trội cho các dự án trọng điểm trong lĩnh vực công nghệ số, bán dẫn, AI và trung tâm dữ liệu: Thuế suất 5% trong 37 năm, miễn thuế 6 năm, giảm 50% thuế trong 13 năm tiếp theo, cùng miễn giảm tiền thuê đất lên đến 22 năm và giảm 75% cho những năm còn lại.
Đặc biệt, luật quy phạm hóa chương trình “Make in Vietnam”, thúc đẩy thiết kế, sản xuất trong nước và khuyến khích chuyển giao công nghệ từ doanh nghiệp FDI. Với mục tiêu hình thành 150.000 doanh nghiệp công nghệ số vào năm 2035, Luật Công nghiệp Công nghệ số đặt nền móng xây dựng hệ sinh thái công nghệ vững mạnh, thúc đẩy phát triển nhân lực chất lượng cao, phát triển trí tuệ nhân tạo (AI) như một phương thức sản xuất mới, định hình địa vị pháp lý cho tài sản số, là đòn bẩy thể chế mạnh mẽ thúc đẩy chuyển đổi số, phát triển kinh tế số.
LUẬT TIÊU CHUẨN VÀ QUY CHUẨN KỸ THUẬT (SỬA ĐỔI) VÀ LUẬT CHẤT LƯỢNG SẢN PHẨM, HÀNG HÓA (SỬA ĐỔI)
Đây là hai đạo luật quan trọng, đánh dấu sự đổi mới toàn diện về tư duy và phương thức quản lý trong lĩnh vực tiêu chuẩn, đo lường, chất lượng.
Đối với Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật (sửa đổi), lần đầu tiên Chiến lược tiêu chuẩn quốc gia được luật hóa như một công cụ định hướng dài hạn; lần đầu tiên thiết lập cơ sở dữ liệu quốc gia về tiêu chuẩn, đo lường, chất lượng. Một nội dung rất quan trọng khác của Luật là quy định nguyên tắc “một sản phẩm – một quy chuẩn” trên toàn quốc để chấm dứt tình trạng chồng chéo, phân tán trong quản lý.
Cơ chế thừa nhận đơn phương kết quả đánh giá sự phù hợp quốc tế, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghệ cao khi trong nước chưa đủ năng lực thử nghiệm – như 5G, IoT, chip bán dẫn.
Trong khi đó, Luật Chất lượng sản phẩm hàng hóa (sửa đổi) có ba điểm mới, cụ thể: Chuyển căn bản từ quản lý hành chính sang quản lý rủi ro; chuyển từ phương thức tiền kiểm sang hậu kiểm dựa trên dữ liệu và công nghệ; chuyển từ cơ chế khuyến khích sang ràng buộc trách nhiệm, minh bạch và có chế tài xử lý nghiêm.
Hạ tầng chất lượng quốc gia (NQI) được định nghĩa đầy đủ với 5 thành tố cốt lõi: tiêu chuẩn, đo lường, đánh giá sự phù hợp, công nhận và giám sát thị trường. Luật cũng tăng quyền giám sát cho các tổ chức xã hội, kiểm soát chặt chất lượng hàng hóa trên nền tảng số, góp phần bảo vệ người tiêu dùng và nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp.
LUẬT NĂNG LƯỢNG NGUYÊN TỬ (SỬA ĐỔI)
Với 8 chương, 73 điều, Luật đã đáp ứng khung pháp lý cho quản lý nhà nước trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử, phù hợp với hướng dẫn và luật mẫu của Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA). Một điểm đáng chú ý là điện hạt nhân được xác định là chiến lược quốc gia, đáp ứng tiêu chí năng lượng sạch, góp phần vào mục tiêu giảm phát phát thải carbon, bảo đảm nhu cầu và an ninh năng lượng quốc gia.
Luật quy định hoạt động bảo đảm an toàn, an ninh trong phát triển ứng dụng năng lượng nguyên tử nói chung và an toàn hạt nhân nói riêng phải do một cơ quan nhà nước có thẩm quyền thống nhất quản lý, tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế, hướng dẫn của IAEA, Quản lý toàn bộ vòng đời, qua tất cả các giai đoạn của nhà máy điện hạt nhân, từ phê duyệt dự án, lựa chọn địa điểm, xây dựng, vận hành thử, vận hành cho đến giai đoạn đóng cửa. Đây là cách tiếp cận toàn diện, theo kinh nghiệm quốc tế.
Luật cũng thiết kế riêng một chương riêng về an toàn, an ninh cơ sở hạt nhân, đồng thời phát triển mạnh mẽ các ứng dụng năng lượng nguyên tử cho mục đích dân sinh trong các lĩnh vực, tiến tới làm chủ công nghệ năng lượng hạt nhân phục vụ phát triển kinh tế – xã hội, thực hiện chuyển đổi số toàn diện trong công tác quản lý ứng dụng năng lượng nguyên tử, năng lượng hạt nhân.
