VNHNCuộc đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo ở Việt Nam là một nhiệm vụ chiến lược, được Đảng và Nhà nước xác định rõ trong Nghị quyết 51/NQ-CP và Kết luận số 91-KL/TW.
Hai văn bản này không chỉ đặt nền móng cho việc nâng cao chất lượng giáo dục mà còn khẳng định tầm quan trọng của việc xây dựng một hệ thống giáo dục linh hoạt, sáng tạo, đáp ứng nhu cầu phát triển của đất nước trong thời kỳ hội nhập. Trong đó, chủ trương “Một chương trình, nhiều bộ sách giáo khoa” được xem là một trong những điểm nhấn quan trọng, mở ra cơ hội để giáo dục Việt Nam tiếp cận với những xu hướng tiên tiến trên thế giới, đồng thời tạo điều kiện cho giáo viên và học sinh phát huy tối đa năng lực và sự sáng tạo.
Ảnh minh họa – TL
Vai trò của “Một chương trình, nhiều bộ sách giáo khoa”
Chủ trương “Một chương trình, nhiều bộ sách giáo khoa” được quy định rõ trong Kết luận số 91-KL/TW, nhấn mạnh việc xây dựng một chương trình giáo dục thống nhất nhưng cho phép đa dạng hóa tài liệu giảng dạy thông qua nhiều bộ sách giáo khoa được biên soạn bởi các nhóm tác giả khác nhau. Điều này không chỉ phá vỡ sự độc quyền trong xuất bản sách giáo khoa trước đây mà còn tạo điều kiện để giáo viên và nhà trường linh hoạt lựa chọn tài liệu phù hợp với đặc thù địa phương và năng lực học sinh. Theo Kết luận số 91-KL/TW, việc thực hiện chủ trương này góp phần thúc đẩy đổi mới phương pháp giảng dạy, phát triển tư duy phản biện và khả năng tự học của học sinh. Thay vì bị bó buộc bởi một bộ sách duy nhất, giáo viên giờ đây có thể tiếp cận các bộ sách được biên soạn với nhiều cách tiếp cận khác nhau, từ đó xây dựng bài giảng sinh động, gần gũi và hiệu quả hơn. Đây cũng là cơ hội để các nhà xuất bản, nhóm tác giả và chuyên gia giáo dục cạnh tranh lành mạnh, nâng cao chất lượng sách giáo khoa, đáp ứng tốt hơn yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông mới.
Chia sẻ về chủ trương này, cô Nguyễn Xuân Đan, giáo viên trường tiểu học Trần Quý Cáp (thành phố Pleiku, tỉnh Gia Lai), cho biết: “Việc có nhiều bộ sách giáo khoa giúp tôi dễ dàng lựa chọn tài liệu phù hợp với học sinh của mình. Mỗi bộ sách có ưu điểm riêng, và tôi có thể kết hợp để tạo ra những bài giảng thú vị hơn, giúp các em học mà không cảm thấy áp lực.” Tương tự, ông Phạm Lưu Cường, phó hiệu trưởng trường Tiểu học Luận Thành (huyện Thường Xuân, tỉnh Thanh Hóa) đánh giá: “Chủ trương này không chỉ khuyến khuyến khích sự sáng tạo của giáo viên mà còn giúp học sinh tiếp cận kiến thức theo cách đa dạng, phù hợp với năng lực và sở thích của từng em.”
Kinh nghiệm quốc tế về “Một chương trình, nhiều bộ sách giáo khoa”
Nhìn ra thế giới, mô hình “Một chương trình, nhiều bộ sách giáo khoa” đã được nhiều quốc gia phát triển áp dụng thành công. Ví dụ, tại Phần Lan – quốc gia nổi tiếng với nền giáo dục hàng đầu thế giới, chương trình giáo dục quốc gia cung cấp một khung chuẩn chung, nhưng các nhà xuất bản được tự do biên soạn sách giáo khoa theo cách riêng, miễn là đáp ứng các yêu cầu của chương trình. Giáo viên Phần Lan có quyền lựa chọn bộ sách phù hợp nhất với học sinh của mình, thậm chí kết hợp nhiều bộ sách để xây dựng bài giảng. Kết quả là học sinh không chỉ tiếp thu kiến thức một cách linh hoạt mà còn phát triển kỹ năng tư duy và sáng tạo vượt trội. Tương tự, tại Nhật Bản, Bộ Giáo dục quy định chương trình học chung nhưng cho phép các nhà xuất bản cạnh tranh để tạo ra những bộ sách giáo khoa đa dạng về nội dung và hình thức. Các bộ sách này được thẩm định nghiêm ngặt trước khi đưa vào sử dụng, đảm bảo chất lượng và phù hợp với mục tiêu giáo dục. Nhờ vậy, giáo viên Nhật Bản có thể tùy chỉnh phương pháp giảng dạy, giúp học sinh tiếp cận kiến thức một cách sinh động và hiệu quả hơn. Những kinh nghiệm này cho thấy, việc thực hiện “Một chương trình, nhiều bộ sách giáo khoa” không chỉ khả thi mà còn mang lại lợi ích to lớn trong việc nâng cao chất lượng giáo dục. Việt Nam, với sự chỉ đạo quyết liệt từ Nghị quyết 51/NQ-CP và Kết luận số 91-KL/TW, hoàn toàn có thể học hỏi và áp dụng thành công mô hình này.
Giải pháp thực hiện chủ trương “Một chương trình, nhiều bộ sách giáo khoa”
Để triển khai hiệu quả chủ trương “Một chương trình, nhiều bộ sách giáo khoa”, cần có những giải pháp đồng bộ, trong đó việc thực hiện đúng tinh thần của Thông tư 27/2020/TT-BGDĐT là yếu tố then chốt. Thông tư này quy định rõ việc lựa chọn sách giáo khoa phải dựa trên ý kiến của tổ chuyên môn và được thực hiện công khai, minh bạch, đảm bảo quyền tự chủ của giáo viên và nhà trường. Dưới đây là một số giải pháp cụ thể:
Tăng cường tập huấn và hỗ trợ giáo viên: Giáo viên cần được trang bị kiến thức và kỹ năng để đánh giá, lựa chọn bộ sách giáo khoa phù hợp nhất. Các buổi tập huấn nên tập trung vào việc hướng dẫn cách phân tích ưu, nhược điểm của từng bộ sách, đồng thời chia sẻ kinh nghiệm thực tế từ những giáo viên đã áp dụng thành công. Ví dụ, cô Đan chia sẻ rằng sau khi tham gia tập huấn, cô tự tin hơn trong việc lựa chọn và kết hợp các bộ sách để giảng dạy môn Tiếng Việt cho học sinh lớp 5.
Xây dựng cơ chế thẩm định sách giáo khoa minh bạch: Để đảm bảo chất lượng, các bộ sách giáo khoa cần được thẩm định kỹ lưỡng bởi một hội đồng độc lập, với sự tham gia của các chuyên gia giáo dục, giáo viên và phụ huynh. Quá trình này cần công khai, minh bạch, tránh tình trạng thiên vị hoặc ưu ái cho bất kỳ nhà xuất bản nào.
Tạo điều kiện để giáo viên tự do lựa chọn sách giáo khoa: Theo Thông tư 27, giáo viên và tổ chuyên môn có quyền đề xuất bộ sách phù hợp với điều kiện thực tế của trường và học sinh. Các địa phương cần đảm bảo rằng quá trình lựa chọn này không bị can thiệp bởi các yếu tố hành chính hoặc áp lực từ bên ngoài. Ông Cường nhấn mạnh: “Nhà trường chúng tôi đã tổ chức các buổi họp tổ chuyên môn để thảo luận và bỏ phiếu chọn sách. Quy trình này giúp giáo viên cảm thấy được tôn trọng và có động lực hơn trong giảng dạy.” Đầu tư cơ sở vật chất và công nghệ hỗ trợ: Việc áp dụng nhiều bộ sách giáo khoa đòi hỏi sự hỗ trợ về tài liệu tham khảo, công nghệ thông tin và cơ sở vật chất. Các trường học cần được trang bị thư viện số, máy chiếu, và các thiết bị hỗ trợ để giáo viên dễ dàng tích hợp các nội dung từ nhiều bộ sách vào bài giảng.
Tăng cường truyền thông và lấy ý kiến cộng đồng: Để tạo sự đồng thuận, cần đẩy mạnh tuyên truyền về lợi ích của chủ trương “Một chương trình, nhiều bộ sách giáo khoa”. Phụ huynh, học sinh và cộng đồng cần được cung cấp thông tin rõ ràng về quy trình lựa chọn sách, từ đó xây dựng niềm tin vào sự đổi mới này.
Nghiêm túc thực hiện Nghị quyết 51/NQ-CP và Kết luận số 91-KL/TW, với trọng tâm là chủ trương “Một chương trình, nhiều bộ sách giáo khoa”, là chìa khóa để Việt Nam đạt được thành công trong công cuộc đổi mới giáo dục. Những kinh nghiệm từ các quốc gia như Phần Lan, Nhật Bản cho thấy đây là hướng đi đúng đắn, mang lại cơ hội để giáo dục trở nên linh hoạt, sáng tạo và hiệu quả hơn. Bằng cách tạo điều kiện để giáo viên tự do lựa chọn sách giáo khoa theo Thông tư 27, cùng với các giải pháp đồng bộ, Việt Nam hoàn toàn có thể xây dựng một nền giáo dục đáp ứng được yêu cầu của thời đại, chuẩn bị hành trang vững chắc cho thế hệ trẻ trước những thách thức của tương lai.
Đông Vũ
