Số liệu của Cục Hàng không Việt Nam trong nửa đầu năm 2025, sản lượng hành khách thông qua các cảng hàng không đạt 59,7 triệu khách. Trước đó, năm 2024, ngành hàng không phục vụ khoảng 110 triệu lượt hành khách.
Với giả sử mỗi người mất trung bình từ 3-4 phút cho mỗi thủ tục tại sân bay, từ kiểm tra an ninh, soi chiếu hành lý đến làm thủ tục xuất nhập cảnh… tổng thời gian bị lãng phí có thể lên tới 5,5-7,3 triệu giờ. GDP bình quân đầu người năm 2024 là 115 triệu đồng.
Nếu một người lao động làm việc khoảng 2.000 giờ mỗi năm thì giá trị gia tăng trung bình của một giờ lao động là 57.500 đồng.
Như vậy, khoảng thời gian mất 3-4 phút có giá trị kinh tế từ 2.875 đến 3.833 đồng mỗi hành khách.
Khi nhân với tổng số lượt khách, mức lãng phí toàn xã hội rơi vào khoảng từ 316 – 422 tỉ đồng mỗi năm, một con số không hề nhỏ.
Đáng nói, đây mới chỉ là thiệt hại trực tiếp do lãng phí thời gian, chưa tính đến các chi phí gián tiếp như trễ chuyến, gián đoạn kết nối, tăng chi phí vận hành hay mất cơ hội kinh doanh.
Điều này đòi hỏi các cơ quan chức năng phải coi việc hiện đại hóa thủ tục sân bay là một ưu tiên trong chính sách tiết kiệm nguồn lực xã hội và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, đúng với tinh thần cải cách và chống lãng phí mà Đảng và Nhà nước đã đề ra.
Vì sao phải cởi giày, thắt lưng, áo khoác, mũ vào khay?
Tại các sân bay trên thế giới, việc kiểm tra an ninh hành khách là một phần không thể thiếu trong hành trình bay. Quy trình này thường tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế do Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế (ICAO) hoặc các cơ quan an ninh quốc gia đặt ra, nhằm bảo đảm không để lọt những mối đe dọa đến an toàn bay.
Thông thường, hành khách sẽ phải trình giấy tờ tùy thân như hộ chiếu hoặc vé máy bay, sau đó di chuyển đến khu vực kiểm tra an ninh. Tại đây, hành lý xách tay được đưa qua máy soi X-quang hoặc máy soi CT (chụp cắt lớp vi tính), trong khi hành khách đi qua cổng dò kim loại hoặc máy quét cơ thể toàn thân.
Để bảo đảm hiệu quả phát hiện các vật dụng nguy hiểm, nhiều sân bay buộc hành khách phải cởi giày, tháo thắt lưng, áo khoác, mũ và đặt thiết bị điện tử ra khay riêng để kiểm tra. Trong một số trường hợp, hành khách có thể bị kiểm tra bổ sung bằng tay hoặc máy dò cầm tay nếu có tín hiệu bất thường.
Tuy nhiên, quy định cởi giày và tháo thắt lưng đang được xem xét lại do những tiến bộ công nghệ. Một xu hướng đang dần hình thành ở các nước phát triển là loại bỏ bớt những quy định gây phiền hà này, đặc biệt khi công nghệ kiểm tra an ninh đã có những bước tiến vượt bậc.
Nhiều đề xuất bỏ quy định cởi giày, thắt lưng, tháo mũ… khi qua soi chiếu an ninh ở sân bay
Tại Mỹ, quốc gia đi đầu trong việc nâng cấp hệ thống an ninh hàng không, đã chính thức hủy bỏ quy định bắt buộc cởi giày khi qua cửa an ninh kể từ tháng 7-2025. Trước đó, chương trình TSA PreCheck tại Mỹ cũng đã cho phép hành khách được miễn việc cởi giày, tháo laptop, hoặc cởi áo khoác, nhờ họ đã qua sàng lọc lý lịch và được xem là ít rủi ro hơn.
Tại Việt Nam, hầu hết sân bay quốc tế và nội địa vẫn đang áp dụng quy định yêu cầu hành khách cởi giày, tháo thắt lưng, bỏ hết thiết bị điện tử vào khay để kiểm tra.
Dù phù hợp với điều kiện thực tế và hạ tầng hiện có, quy định này không ít lần gây khó chịu cho hành khách, đặc biệt vào các dịp cao điểm khi lượng người qua lại đông đúc, khiến khu vực kiểm tra bị ùn tắc.
Bỏ quy định cởi giày, thắt lưng bằng cách nào?
Liệu Việt Nam có nên dần dỡ bỏ quy định cởi giày, tháo thắt lưng như một số nước khác đã làm? Câu trả lời là “Có” nhưng với điều kiện tiên quyết là Việt Nam cần đầu tư mạnh mẽ vào hạ tầng an ninh hiện đại.
Các thiết bị như máy soi CT (cho ảnh 3D chi tiết), máy quét millimeter-wave (có thể phát hiện vật lạ trên người mà không cần cởi bỏ giày), trí tuệ nhân tạo trong phân tích ảnh quét… là những công cụ đã giúp nhiều sân bay lớn trên thế giới vừa tăng tốc độ xử lý, vừa bảo đảm hiệu quả an ninh.
Việc áp dụng các công nghệ này vừa giúp hành khách cảm thấy thoải mái hơn khi đi qua khu vực kiểm tra, đồng thời giúp xử lý lượng khách lớn trong thời gian ngắn hơn.
Tại nhiều sân bay ở châu Âu, hành khách hiện đã không còn phải cởi giày, trừ khi có tín hiệu cảnh báo từ thiết bị kiểm tra. Mỹ, hơn 20 năm áp dụng quy định nghiêm ngặt sau sự kiện 11-9-2001 cũng đã chuyển hướng để ưu tiên trải nghiệm hành khách mà không làm giảm độ an toàn.
Việt Nam nên tiến hành việc này theo lộ trình, trước hết đầu tư thiết bị hiện đại, đào tạo nhân sự an ninh bài bản và sau đó dần nới lỏng các yêu cầu như cởi giày, tháo thắt lưng tại các sân bay lớn, nơi có đủ điều kiện đầu tư công nghệ và mật độ hành khách cao.
Tuy nhiên, cần phải nhìn nhận thực tế rằng Việt Nam vẫn chưa triển khai rộng rãi các công nghệ kiểm tra tiên tiến như CT scanner hay hệ thống kiểm tra sinh trắc học.
Việc dỡ bỏ quy định hiện tại cần phải có phương án thay thế phù hợp để không gây rủi ro cho an ninh hàng không. Việc kiểm tra chặt chẽ tất cả hành khách, dù có phần phiền toái ở góc độ cá nhân nhưng vẫn sẽ mang lại lợi ích an toàn chung cho tất cả mọi người.
