Trong thế giới của những con số và những thương vụ bạc tỷ tại Wall Street, Warren Buffett thường được biết đến với biệt danh “Nhà hiền triết xứ Omaha” nhờ những triết lý đầu tư kinh điển. Tuy nhiên, khi bước ra khỏi sàn giao dịch, Buffett lại sở hữu một quan điểm về hôn nhân khiến không ít người phải ngỡ ngàng, thậm chí là hoài nghi.
Thay vì khuyên hậu thế tìm kiếm một người bạn đời hoàn hảo, thông tuệ hay giàu có, ông lại đưa ra một tiêu chí nghe có vẻ ngược đời: Hãy tìm người có kỳ vọng thấp. Đây không phải là một lời mỉa mai, mà là một chiến lược tâm lý thượng thừa được đúc kết từ hàng thập kỷ quan sát bản chất con người.
Tại một buổi nói chuyện với các sinh viên Đại học Georgia (Hoa Kỳ) vào năm 2001, Buffett đã đặt một câu hỏi cho khán giả: “Nếu bạn chuẩn bị kết hôn và muốn có một cuộc hôn nhân lâu dài, bạn sẽ tìm kiếm phẩm chất nào ở người bạn đời? Trí tuệ? Sự hài hước? Nhân cách hay ngoại hình?”
Sau khi mọi người đưa ra nhiều đáp án khác nhau, ông đã trả lời: “Không, bạn nên tìm người có kỳ vọng thấp (low expectations). Đó là chìa khóa để có một cuộc hôn nhân bền vững.”
Câu nói này thường được trích dẫn như một thứ “bí quyết hạnh phúc” của nhà đầu tư huyền thoại, nhưng cũng dễ bị hiểu lệch thành lời khuyên hạ tiêu chuẩn trong tình yêu. Khi đặt nó vào đúng bối cảnh tư duy và cuộc đời Buffett, ý nghĩa phía sau hóa ra phức tạp và thực tế hơn rất nhiều.
Không phải hạ tiêu chuẩn, mà là quản trị kỳ vọng
Điểm dễ gây hiểu nhầm nhất nằm ở cụm từ “kỳ vọng thấp”. Với Buffett, “thấp” không đồng nghĩa với tầm thường hay cam chịu. Trong các bài nói chuyện về cuộc sống, ông luôn nhấn mạnh những phẩm chất cốt lõi như chính trực, đáng tin cậy, tử tế, những thứ ông cho là không thể thỏa hiệp, dù trong kinh doanh hay hôn nhân.
Điều ông cảnh báo là xu hướng lý tưởng hóa bạn đời, kỳ vọng người kia phải hoàn hảo, luôn đáp ứng mọi mong muốn cảm xúc, sự nghiệp, tài chính và hình ảnh xã hội.
Hầu hết mọi người khi bước vào một mối quan hệ đều mang theo một bản danh sách dài những tiêu chuẩn lý tưởng, từ ngoại hình, địa vị đến sự thấu hiểu tuyệt đối.
Theo Buffett, chính những kỳ vọng cao ngất ngưởng này là mầm mống cho sự đổ vỡ. Trong đầu tư, ông luôn đề cao khái niệm “biên độ an toàn”, tức là mua một tài sản với giá thấp hơn giá trị thực để phòng ngừa rủi ro. Áp dụng vào hôn nhân, việc bắt đầu với kỳ vọng thấp chính là tạo ra một biên độ an toàn cho cảm xúc.
Sở dĩ câu nói của Buffett gây nhiều phản ứng trái chiều là vì nó được lan truyền trong một môi trường tôn vinh kỳ vọng cao: tình yêu phải mãnh liệt, hôn nhân phải viên mãn, bạn đời phải vừa thành công, vừa tinh tế, vừa luôn thấu hiểu. Trong bối cảnh đó, “kỳ vọng thấp” nghe như một sự thỏa hiệp đáng ngờ.
Nhưng với Buffett, đây không phải là lời kêu gọi từ bỏ tiêu chuẩn, mà là lời nhắc quay về với thực tế. Ông không phủ nhận vai trò của trí tuệ, nhân cách hay sự hài hước trong việc chọn bạn đời. Ông chỉ cho rằng những phẩm chất đó sẽ phát huy giá trị bền vững nhất khi được đặt trong một khung kỳ vọng vừa phải, nơi con người được phép không hoàn hảo.
Trên thực tế, Warren Buffett hiểu rằng kỳ vọng càng cao, xác suất thất vọng càng lớn. Trong hôn nhân, một mối quan hệ kéo dài hàng chục năm thì sự bào mòn đến từ những kỳ vọng không được đáp ứng thường nguy hiểm hơn những khuyết điểm vốn đã nhìn thấy từ đầu. “Kỳ vọng thấp” ở đây thực chất là kỳ vọng thực tế, phù hợp với con người thật của đối phương.
Khi chúng ta không đòi hỏi đối phương phải luôn là người hùng hay một hình mẫu không tì vết, mọi hành động tử tế nhỏ bé hằng ngày bỗng trở thành những khoản “lợi nhuận” bất ngờ. Minh chứng rõ nét nhất nằm ở chính lối sống giản dị đến mức khắc khổ của Buffett. Dù sở hữu khối tài sản khổng lồ, ông vẫn sống trong ngôi nhà cũ từ năm 1958 và ăn sáng tại McDonald’s.
Bằng cách duy trì một thực tại không hào nhoáng, ông đã loại bỏ áp lực phải “gồng mình” để thỏa mãn những kỳ vọng xa hoa, từ đó xây dựng một nền tảng quan hệ dựa trên sự chân thật thay vì những ảo ảnh về vật chất.
Cách Buffett nói về hôn nhân phản chiếu rất rõ triết lý đầu tư đã làm nên tên tuổi của ông. Trong đầu tư, Buffett không tìm kiếm những doanh nghiệp hoàn hảo hay tăng trưởng thần tốc. Ông chọn những công ty có nền tảng tốt, mô hình kinh doanh dễ hiểu, ban lãnh đạo đáng tin và chấp nhận rằng lợi nhuận sẽ đến chậm, nhưng bền.
Hôn nhân, dưới góc nhìn này, là một khoản đầu tư dài hạn vào con người. Nếu bước vào với kỳ vọng “lợi suất cao ngay lập tức” như sự lãng mạn không ngừng, thành công liên tục, cảm xúc lúc nào cũng thăng hoa thì mối quan hệ rất dễ rơi vào khủng hoảng khi thực tế không đi theo kịch bản.
Ngược lại, khi kỳ vọng được đặt ở mức khiêm tốn hơn, mỗi điều tốt đẹp phát sinh lại trở thành “lợi nhuận vượt kỳ vọng”, tạo ra cảm giác hài lòng và gắn bó lâu dài.
Công thức hạnh phúc của nhà đầu tư giá trị
Warren Buffett từng chia sẻ rằng hạnh phúc không đến từ việc đạt được những điều to tát, mà đến từ khoảng cách dương giữa thực tế và kỳ vọng. Nếu thực tế đạt mức 7 nhưng bạn kỳ vọng 10, bạn sẽ thấy thất bại. Nhưng nếu bạn chỉ kỳ vọng 5, bạn đang sở hữu một món hời.
Triết lý này giải thích tại sao nhiều cuộc hôn nhân của giới thượng lưu tan vỡ dù họ có mọi thứ: họ quá kỳ vọng vào việc người bạn đời phải làm rạng danh cái tôi của mình.
Cuộc đời riêng của Buffett cũng là một minh chứng sống động cho cách tiếp cận này. Ông từng nhiều lần thừa nhận rằng thành công của mình gắn liền với sự ổn định trong đời sống cá nhân, đặc biệt là sự ủng hộ bền bỉ từ gia đình. Những mối quan hệ lâu dài trong cuộc đời ông không dựa trên hào nhoáng hay kỳ vọng phi thường, mà trên sự thấu hiểu, chấp nhận và tôn trọng lẫn nhau.
Nhìn vào mối quan hệ giữa Buffett và người cộng sự quá cố Charlie Munger, ta thấy một minh chứng sống động cho việc “quản trị kỳ vọng”. Suốt nửa thế kỷ, họ chưa từng cãi nhau một lần lớn tiếng. Sự bền vững đó đến từ việc cả hai đều hiểu rõ giới hạn của đối phương và không bao giờ đặt ra những đòi hỏi phi lý.
Trong hôn nhân, Buffett tin rằng một người có kỳ vọng thấp sẽ dễ dàng bao dung cho những thói hư tật xấu hay những sai lầm khó tránh khỏi của bạn đời, giúp con thuyền gia đình vượt qua những giai đoạn thị trường cuộc sống “đi xuống” một cách êm thấm.
Kỳ vọng thấp giúp hai người dễ chấp nhận khuyết điểm của nhau như một phần tự nhiên của con người, thay vì coi đó là sự “thất bại” so với hình mẫu lý tưởng ban đầu. Khi không mặc định rằng bạn đời phải luôn làm mình hạnh phúc, con người có xu hướng chủ động hơn trong việc tự điều chỉnh cảm xúc và góp phần vào mối quan hệ.
Đối với Buffett, người bạn đời là người sẽ thay đổi quỹ đạo cuộc đời bạn nhiều hơn bất kỳ một chỉ số tài chính nào. Việc tìm kiếm người có kỳ vọng thấp thực chất là tìm kiếm một người có tư duy dài hạn và sự kiên nhẫn.
Một người có kỳ vọng thấp thường không bị lóa mắt bởi những biến động ngắn hạn hoặc những ham muốn tức thời. Họ không yêu cầu bạn phải thành công ngay lập tức hay phải luôn luôn chiến thắng.
Sự thấu hiểu này đã được chứng minh qua cuộc đời thăng trầm của chính ông. Khi ông chưa là tỷ phú, sự ủng hộ lặng lẽ và không đòi hỏi từ người vợ đầu, Susan Buffett, đã tạo nên một bệ phóng tâm lý vững chắc để ông tập trung hoàn toàn vào sự nghiệp. Nếu bà là người đặt nặng áp lực về danh vọng hay sự hưởng lạc ngay từ đầu, có lẽ thế giới đã không có một huyền thoại đầu tư như hiện tại.
Cuối cùng, lời khuyên của Warren Buffett không phải công thức chung cho mọi cuộc hôn nhân. Nó phản ánh thế giới quan của một người đã quen suy nghĩ dài hạn, coi trọng xác suất và rủi ro, và hiểu rõ cái giá của những kỳ vọng phi lý.
“Tìm bạn đời có kỳ vọng thấp” không phải là tìm người đòi hỏi ít, mà là tìm một mối quan hệ được xây dựng trên sự chấp nhận và tỉnh táo.
Lời khuyên của Warren Buffett, xét cho cùng, là một bài học về lòng khiêm nhường. Ông nhắc nhở chúng ta rằng đỉnh cao của sự khôn ngoan không phải là tìm kiếm một thực tại hoàn hảo để đáp ứng kỳ vọng của mình, mà là điều chỉnh kỳ vọng để trân trọng thực tại đang có.
Trong cuộc chơi dài hơi của hôn nhân, kẻ thắng cuộc không phải là người đòi hỏi nhiều nhất, mà là người biết bằng lòng với những điều giản đơn nhất, để từ đó cùng nhau xây dựng nên một gia sản hạnh phúc bền vững qua thời gian.
Tại thời đại mà nhiều mối quan hệ đổ vỡ vì không đáp ứng được những hình mẫu lý tưởng, thông điệp của Buffett dù gây tranh cãi vẫn gợi ra một câu hỏi đáng suy ngẫm: điều gì thực sự khiến một cuộc hôn nhân bền lâu, kỳ vọng cao hay sự hài lòng với những điều rất đời thường?
*Nguồn: Fortune, BI
