Bắt chước không phải để sang hơn mà là kiếm lời
Chery, Xiaomi và Zeekr là những cái tên Trung Quốc đang bị tố sao chép thiết kế từ các thương hiệu ô tô cao cấp của phương Tây. Chiến lược này giúp họ thu hút người mua nhờ vẻ ngoài quen thuộc, đồng thời giữ giá thành ở mức thấp. Việc thực thi các hành động pháp lý khó khăn cùng thái độ cởi mở của người tiêu dùng đối với các mẫu xe “nhái” đã mang lại thành công cho chiến lược.
Steve Eum, nhà thiết kế trưởng của Chery, tập đoàn xuất khẩu ô tô lớn nhất Trung Quốc, mới đây thừa nhận rằng mẫu xe hybrid Jaecoo J7 mới của hãng có nhiều nét tương đồng với một mẫu SUV hạng sang truyền thống. Dù không nêu đích danh, Eum, người từng làm việc tại General Motors và Hyundai, cho biết nhóm của ông đã cố tình lấy cảm hứng từ một thương hiệu Anh.
“Chúng tôi đã học hỏi một chút từ mẫu SUV truyền thống,” Eum trả lời tờ Rest of World , đề cập đến những bài viết gọi J7 là “bản sao” của Range Rover Evoque. “Mọi đổi mới đều tốt như một chiếc xe cao cấp, nhưng với chi phí thấp hơn nhiều.”
Range Rover Evoque và Jaecoo J7.
Các chuyên gia thiết kế cho biết, việc sao chép thiết kế đã trở thành một chiến lược phổ biến của các hãng xe Trung Quốc khi họ nhắm đến thị trường nước ngoài. Khi các thương hiệu bình dân bán những phiên bản gần như giống hệt với giá chỉ bằng một phần nhỏ so với xe sang, các nhà sản xuất xe cao cấp sẽ mất đi lợi thế về giá và sự độc quyền thương hiệu, gây ra cuộc chiến giảm giá trên toàn ngành mà không ai được lợi.
“Khi một sản phẩm nhái trở nên không thể phân biệt với bản gốc, từ thiết kế đến chất lượng, và chỉ khác biệt ở giá cả, đó sẽ là một cuộc đua xuống đáy,” James Hope, Trưởng bộ môn thiết kế giao thông tại Học viện Nghệ thuật Trung Quốc, người từng là nhà thiết kế tại General Motors và Chery, chia sẻ.
Một số ví dụ cụ thể có thể kể đến như Shenlan SL03, ra mắt năm 2022, có thiết kế gần như trùng khớp với Tesla Model 3. Zeekr 9X, ra mắt năm nay, lại mang nhiều nét tương đồng với Rolls-Royce Cullinan. Trong khi đó, Xiaomi SU7 được mệnh danh là “Mi Porsche” trên mạng xã hội Trung Quốc vì quá giống mẫu Taycan của Porsche.
Porsche Taycan trên và Xiaomi SU7 dưới.
Hậu quả pháp lý đối với việc sao chép vẫn còn rất ít, dù các thương hiệu phương Tây thỉnh thoảng giành được chiến thắng. BMW đã thắng kiện Shuanghuan Auto vào năm 2007, và Jaguar Land Rover thắng kiện Land Wind vào năm 2019. Tuy nhiên, những trường hợp đơn lẻ này không đủ sức ngăn cản xu hướng sao chép đang diễn ra trên diện rộng.
Hope cho biết, một vụ kiện bản quyền thiết kế cần có bằng chứng rõ ràng về sự giống nhau và ý định sao chép, vì việc phát triển độc lập và những điểm tương đồng ngẫu nhiên hoàn toàn có thể xảy ra.
“Nếu không, vụ án có thể bị diễn giải theo nhiều cách, và điều đó sẽ khó chứng minh hơn nhiều,” ông nói.
Tranh cãi vì nhái thiết kế
Ngay cả sự khoan dung trong nước cũng đang có dấu hiệu suy giảm khi sự cạnh tranh ngày càng gay gắt. Năm 2023, Changan đã kiện nhà sản xuất ô tô đồng hương Geely vì hành vi đạo nhái thiết kế, đánh dấu một bước chuyển dịch trong việc bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ tại Trung Quốc. Người dùng internet Trung Quốc cũng ngày càng chế giễu những mẫu xe “nhái” trắng trợn, gọi Xiaomi YU7 mới nhất là “bản sao” của Ferrari Purosangue.
Những lời chỉ trích này đã buộc một số công ty phải thừa nhận. Lei Jun, người sáng lập Xiaomi, từng tuyên bố chỉ một năm trước đó rằng công ty ông không hề sao chép bất kỳ thiết kế nào. Thế nhưng, trong một bài đăng trên mạng xã hội vào tháng 7, ông đã thay đổi quan điểm, nói rằng Xiaomi lấy cảm hứng từ Tesla và Porsche. Ông bào chữa cho cách tiếp cận này bằng cách nói rằng Xiaomi học hỏi từ các nhà sản xuất ô tô đã có tên tuổi vì họ là những người dẫn đầu trong lĩnh vực của mình.
Các lãnh đạo phương Tây cũng bắt đầu có phản ứng trực diện hơn với hiện tượng sao chép này. Cựu Giám đốc điều hành của Porsche tại Trung Quốc, Michael Kirsch, đã đề cập đến sự tương đồng của Xiaomi SU7 trong một cuộc phỏng vấn với truyền thông vào tháng 4 năm ngoái. “Về sự giống nhau giữa Xiaomi SU7 và Porsche, có lẽ những thiết kế tốt luôn có sự đồng điệu với nhau,” Kirsch nói.
Tuy nhiên, một số tiếng nói trong ngành lại kêu gọi một sự thay đổi cơ bản. Josef Kabaň, cựu Trưởng bộ phận thiết kế của Rolls-Royce, người hiện đang làm việc cho SAIC Motor của Trung Quốc, cho rằng đã đến lúc các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc phải tự tạo ra những sản phẩm đích thực của riêng mình.
“Các hãng ô tô Trung Quốc cần phải tạo ra những thứ có giá trị nguyên bản,” Kabaň nhận định, gợi ý rằng ngành công nghiệp này đã đến một ngã rẽ, nơi sự độc đáo cuối cùng có thể trở thành một yếu tố cạnh tranh tất yếu.
