Tìm giải pháp phát triển lực lượng sản xuất mới ở Việt Nam

Chiều 20/6, Học viện Tài chính, Viện Kinh tế chính trị học (Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh) và Viện Chiến lược và Chính sách Kinh tế – Tài chính đồng tổ chức hội thảo khoa học quốc gia với chủ đề: “Lực lượng sản xuất mới – Xu hướng thế giới và thực tiễn Việt Nam”. Thứ trưởng Bộ Tài chính Đỗ Thành Trung đến dự và phát biểu chỉ đạo.

Phát triển lực lượng sản xuất đặt ra những yêu cầu và thách thức

Phát biểu khai mạc hội thảo, PGS.TS Nguyễn Đào Tùng – Giám đốc Học viện Tài chính cho hay, thế giới đang chứng kiến những biến đổi sâu sắc của lực lượng sản xuất (LLSX) toàn cầu. Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 với sự bùng nổ của công nghệ số, trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), công nghệ sinh học, vật liệu mới và năng lượng sạch… đang tạo nên một thế hệ tư liệu sản xuất mới – nơi tri thức, sáng tạo và dữ liệu ngày càng đóng vai trò trung tâm, thay thế dần các yếu tố truyền thống như lao động, vốn và tài nguyên.

Thứ trưởng Bộ Tài chính Đỗ Thành Trung phát biểu tại hội thảo. Ảnh: Đức Việt.

Lực lượng sản xuất mới không chỉ định hình mô hình kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, mà còn làm thay đổi cách thức sản xuất, tổ chức lao động, sở hữu tư liệu sản xuất và cấu trúc quản lý trong toàn bộ nền kinh tế. Những thay đổi mang tính nền tảng này đang đặt ra yêu cầu cấp thiết về cải cách thể chế, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và đổi mới chiến lược quốc gia.

Phát biểu tại hội thảo, Thứ trưởng Bộ Tài chính Đỗ Thành Trung cho rằng, hội thảo diễn ra trong bối cảnh đặc biệt, khi thế giới đang chứng kiến sự chuyển mình mạnh mẽ của lực lượng sản xuất dưới tác động của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Các công nghệ tiên tiến như AI, Internet vạn vật, Big Data, công nghệ sinh học, năng lượng tái tạo… đang tái định hình các mô hình tổ chức sản xuất và tạo ra một hệ sinh thái kinh tế mới – nơi ranh giới giữa vật chất và phi vật chất, giữa con người và máy móc đang dần bị xóa nhòa. Lực lượng sản xuất mới đang trở thành nền tảng cho sự phát triển bền vững, sáng tạo, thông minh và nhân văn.

Đối với Việt Nam, trong giai đoạn phát triển chiến lược mới với mục tiêu trở thành nước phát triển vào năm 2045, Đảng ta xác định khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là những trụ cột then chốt. Như Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh tại Hội nghị Trung ương 8 khóa XIII: “Phát triển lực lượng sản xuất hiện đại là một trong những trụ cột quan trọng nhất để Việt Nam bứt phá”.

Tuy nhiên, sự phát triển lực lượng sản xuất trong bối cảnh hiện nay đặt ra những yêu cầu và thách thức mới. Vấn đề cốt lõi là cần nhận diện đúng bản chất của LLSX mới, xác định động lực phát triển và xây dựng hệ sinh thái phù hợp với đặc điểm kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa của Việt Nam.

PGS.TS Nguyễn Đào Tùng – Giám đốc Học viện Tài chính phát biểu tại hội thảo. Ảnh: Đức Việt.

“Hội thảo hôm nay có ý nghĩa quan trọng, là diễn đàn học thuật cấp quốc gia đầu tiên tập trung chuyên sâu về lực lượng sản xuất mới, kết nối giữa lý luận – thực tiễn – chính sách. Với sự tham gia của hơn 300 đại biểu và hơn 200 bài tham luận, hội thảo không chỉ phản ánh chiều sâu nghiên cứu mà còn thể hiện sự quan tâm đặc biệt của giới khoa học và hoạch định chính sách đối với một trong những vấn đề có tính chiến lược hiện nay. Tôi tin tưởng rằng các ý kiến tại hội thảo sẽ góp phần quan trọng định hướng tư duy phát triển, gợi mở chính sách và hoàn thiện thể chế nhằm kiến tạo các đột phá trong tương lai” – Thứ trưởng Bộ Tài chính nói.

Lực lượng sản xuất mới thúc đẩy phát triển đất nước

Thứ trưởng Đỗ Thành Trung đề nghị, các đại biểu tập trung thảo luận vào vấn đề trọng tâm sau: Làm rõ khái niệm, đặc trưng và động lực của lực lượng sản xuất mới, đâu là nội dung kế thừa từ học thuyết Mác – Lênin và đâu là các yếu tố cần bổ sung, cập nhật phù hợp với thời đại.

Phân tích xu hướng và kinh nghiệm quốc tế, đặc biệt trong việc xây dựng thể chế, phát triển nhân lực và đầu tư cho công nghệ để rút ra các bài học có thể vận dụng vào bối cảnh Việt Nam.

Đánh giá đúng, đầy đủ, toàn diện thực trạng phát triển lực lượng sản xuất mới ở Việt Nam, xác định rõ những thành tựu, tiềm năng, cũng như những điểm nghẽn cần tháo gỡ để thúc đẩy tiến trình chuyển đổi.

Đề xuất giải pháp khả thi nhằm kiến tạo hệ sinh thái phát triển lực lượng sản xuất mới hiện đại gắn với cải cách thể chế, đổi mới quản lý nhà nước và tăng cường liên kết giữa các chủ thể trong nền kinh tế.

Thứ trưởng Bộ Tài chính Đỗ Thành Trung (đứng thứ 7 từ trái sang) chụp ảnh lưu niệm cùng các chuyên gia tại hội thảo. Ảnh: Đức Việt.

Tham luận tại hội thảo với chủ đề “Lực lượng sản xuất mới – Nhận diện từ lý luận của C.Mác đến hiện thực và gợi mở nhận thức”, PGS.TS Phạm Thị Túy – Phó viện trưởng Viện Kinh tế chính trị học (Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh) nhận định, sự hình thành, phát triển LLSX mới là một tất yếu khách quan bởi nhu cầu của cải không ngừng gia tăng đặt ra yêu cầu tăng năng suất lao động, yêu cầu hình thành lực lượng sản xuất mới.

Đồng thời, sự phát triển trong điều kiện cạnh tranh ngày càng gay gắt, tăng cường phát triển lực lượng sản xuất là yêu cầu tất yếu hình thành lực lượng sản xuất mới; yếu tố quan trọng quyết định sức sản xuất của nền kinh tế, của tăng trưởng, tăng năng suất lao động là sự phát triển của lực lượng sản xuất, hình thành lực lượng sản xuất mới…

Gợi mở nhận thức về lực lượng sản xuất mới và định hướng phát triển ở Việt Nam, PGS.TS Phạm Thị Túy cho rằng, các yếu tố cấu thành cốt lõi của lực lượng sản xuất mới bằng nguồn nhân lực chất lượng cao và sáng tạo; tư liệu sản xuất thông minh, dữ liệu số hóa và tri thức cùng hạ tầng số và hệ sinh thái đổi mới sáng tạo.

Định hướng phát triển lực lượng sản xuất mới tại Việt Nam cần hoàn thiện thể chế, chính sách tiên phong và linh hoạt; đầu tư đột phá vào nguồn nhân lực chất lượng cao; phát triển hạ tầng số đồng bộ và hiện đại; thúc đẩy đổi mới sáng tạo và làm chủ công nghệ lõi.

Còn theo GS.TS Nguyễn Trọng Chuẩn – Phó Chủ tịch Hội Triết học Việt Nam, vai trò của lực lượng sản xuất mới trong việc thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ đất nước ở kỷ nguyên dân tộc vươn mình yêu cầu người lao động phải có trình độ hiểu biết và các kỹ năng tương ứng. Trong đó, phải nắm bắt được những công nghệ, kỹ thuật cao để điều khiển máy móc và các thiết bị hiện đại. Cần những kiến thức và kỹ năng chuyên biệt, kể cả những kỹ năng mềm. Việc tập trung phát triển nguồn nhân lực tương xứng đáp ứng yêu cầu phát triển các bộ phận cấu thành lực lượng sản xuất mới là vô cùng cấp thiết…

PGS.TS Phạm Thị Túy – Phó Viện trưởng Viện Kinh tế chính trị học (Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh) tham luận tại hội thảo.

Tại hội thảo, tham luận của các chuyên gia khẳng định, trong điều kiện cách mạng công nghiệp 4.0 và kinh tế số, khái niệm “lực lượng sản xuất mới” cần được tiếp cận toàn diện hơn. Không chỉ đơn thuần là nâng cấp máy móc hay kỹ thuật, lực lượng sản xuất mới bao hàm sự tích hợp giữa các yếu tố như: Tri thức và Big Data trở thành tư liệu sản xuất trung tâm; công nghệ số, AI, Internet vạn vật, năng lượng tái tạo là công cụ lao động mới; nguồn nhân lực sáng tạo, thích ứng và linh hoạt là chủ thể sản xuất then chốt; thể chế và chính sách phát triển trở thành yếu tố “kích hoạt” và “điều phối” năng lực sản xuất.

Một số hình ảnh tại hội thảo:

PGS.TS Ngô Tuấn Nghĩa – Viện trưởng Viện Kinh tế chính trị học (Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh) phát biểu đề dẫn hội thảo.

Các đại biểu tham dự hội thảo tại Hội trường 700 Học viện Tài chính.

GS.TS Nguyễn Trọng Chuẩn – Phó Chủ tịch Hội Triết học Việt Nam tham luận tại hội thảo.

Các đại biểu thảo luận tại hội thảo.