Theo Reuters, nỗ lực do Qatar làm trung gian bắt đầu chỉ vài ngày sau khi các con tin bị bắt giữ.
Nỗ lực bí mật bao gồm sự tham gia ngoại giao cá nhân tích cực của Tổng thống Mỹ Joe Biden với Tiểu vương Qatar và Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu. Ngoài ra, còn có nhiều giờ đàm phán của các quan chức Mỹ như Ngoại trưởng Antony Blinken, Giám đốc Cơ quan Tình báo Trung ương (CIA) Bill Burns, Cố vấn An ninh quốc gia Jake Sullivan và cấp phó Jon Finer, đặc phái viên về Trung Đông Brett McGurk…
Hai quan chức tham gia nỗ lực này đã cung cấp nhiều thông tin chi tiết cho Reuters về những nỗ lực dẫn đến một thỏa thuận, trong đó 50 con tin sẽ được trả tự do để đổi lấy 150 tù nhân Palestine trong thời gian 4 ngày ngừng bắn.
Họ cho biết Qatar – nhà hòa giải lâu năm ở một khu vực đầy biến động – đã tiếp cận Nhà Trắng, đề nghị thành lập một nhóm nhỏ để giải quyết vấn đề con tin “một cách riêng tư” với người Israel.
Ông Sullivan đã chỉ đạo ông McGurk và một quan chức khác của Hội đồng An ninh Quốc gia, ông Josh Geltzer, thành lập nhóm. Việc này được thực hiện mà không thông báo cho các cơ quan liên quan khác của Mỹ vì Qatar và Israel yêu cầu cực kỳ bí mật, chỉ có một số người được biết.
Hình ảnh các con tin bị bắt giữ ở Gaza – Ảnh: REUTERS
Ông McGurk, một nhà ngoại giao dày dạn kinh nghiệm ở Trung Đông, đã điện đàm hằng ngày với Thủ tướng Qatar Mohammed bin Abdulrahman bin Jassim Al Thani vào buổi sáng, sau đó báo cáo lại cho ông Sullivan và Tổng thống Biden.
Ông Biden đã tổ chức một cuộc gặp vào ngày 13-10 với gia đình những người Mỹ đang bị bắt làm con tin hoặc mất tích. Đến hôm 18-10, ông tới Tel Aviv để hội đàm với Thủ tướng Netanyahu.
Đến ngày 23-10, nhóm Nhà Trắng đã giúp giải phóng 2 con tin người Mỹ. Diễn biến này đã tạo niềm tin cho ông Biden về khả năng của Qatar.
Các cuộc đàm phán được đẩy mạnh. Ông Burns bắt đầu nói chuyện thường xuyên với Giám đốc Mossad (Viện Tình báo đặc nhiệm Israel) David Barnea. Trong khi đó, tổng thống Mỹ nhận định việc giải phóng số lượng lớn con tin là hy vọng duy nhất để kết thúc xung đột lần này.
Theo các nguồn tin, đến ngày 24-10, khi Israel sẵn sàng tiến hành một cuộc tấn công trên bộ ở Gaza, phía Mỹ nhận được tin rằng Hamas đã đồng ý với các điều khoản của thỏa thuận thả phụ nữ và trẻ em. Đáp lại, phía Israel lập luận các điều khoản không đủ vững chắc vì không có bằng chứng nào về sự sống của các con tin. Dù vậy, họ đã điều chỉnh kế hoạch tấn công theo hướng để ngỏ khả năng tạm dừng nếu đạt được thỏa thuận.
Tổng thống Mỹ đã tham gia các cuộc đàm phán chi tiết trong 3 tuần tiếp theo. Hamas được yêu cầu cung cấp danh sách các con tin mà họ đang giữ, thông tin nhận dạng cũng như sự đảm bảo về việc thả con tin. Quá trình này kéo dài và phức tạp, việc liên lạc gặp khó khăn và các thông điệp phải được chuyển từ Doha hoặc Cairo đến Gaza và ngược lại.
Ông Biden đã có một cuộc điện đàm chưa được tiết lộ trước đó với Thủ tướng Qatar khi thỏa thuận bắt đầu hình thành. Theo thỏa thuận, phụ nữ và trẻ em sẽ được trả tự do trong giai đoạn đầu tiên, cùng với việc thả các tù nhân Palestine khỏi tay người Israel một cách tương xứng.
Người Israel khẳng định Hamas phải thả tất cả phụ nữ và trẻ em trong giai đoạn này. Phía Mỹ đồng ý và chuyển yêu cầu tới Hamas thông qua Qatar. Hamas trả lời rằng 50 người sẽ được thả trong giai đoạn đầu nhưng từ chối đưa ra danh sách.
Vào ngày 9-11, ông Burns đã gặp nhà lãnh đạo Qatar và ông Barnea của Mossad tại Doha để xem xét các văn bản của thỏa thuận mới hình thành.
Ba ngày sau, Tổng thống Biden gọi điện cho Tiểu vương Qatar Sheikh Tamim bin Hamad Al Thani, yêu cầu biết tên hoặc thông tin nhận dạng rõ ràng của 50 con tin – bao gồm độ tuổi, giới tính và quốc tịch. Ngay sau đó, Hamas đã cung cấp thông tin chi tiết về 50 con tin mà họ cho biết sẽ được thả đầu tiên.
Ông Biden trong cuộc gọi ngày 14-11 đã thúc giục ông Netanyahu thực hiện thỏa thuận. Thủ tướng Israel đồng ý.
Ông McGurk đã gặp ông Netanyahu cùng hôm đó ở Israel. Một quan chức cho biết khi bước ra khỏi cuộc họp, ông Netanyahu nắm lấy cánh tay ông McGurk và nói “chúng tôi cần thỏa thuận này”, đồng thời thúc giục ông Biden gọi điện cho Tiểu vương Qatar về những điều khoản cuối cùng.
Ông Biden đã làm điều đó và Tiểu vương Qatar cam kết sẽ gây áp lực để hoàn tất thỏa thuận.
Vào ngày 18-11, hai cuộc gặp của ông McGurk với phía Mosasad và Thủ tướng Qatar đã xác định những điều khoản cuối cùng của thỏa thuận. Tại Cairo sáng hôm sau, ông McGurk gặp giám đốc tình báo Ai Cập Abbas Kamil.
Có tin từ các thủ lĩnh Hamas ở Gaza rằng họ đã chấp nhận gần như tất cả thỏa thuận được ký kết một ngày trước đó ở Doha. Một loạt mối liên hệ khác diễn ra sau đó để giải quyết các khúc mắc còn lại và cuối cùng, thỏa thuận ngừng bắn tạm thời đã thành công.
