Những bức ảnh cuối thời nhà Thanh không chỉ ghi lại hình ảnh của một triều đại đang đi đến hồi kết, mà còn mang giá trị sâu sắc về lịch sử, văn hóa và xã hội Trung Quốc giai đoạn giao thời. Thông qua ống kính của các nhiếp ảnh gia phương Tây và cả người Trung Hoa thời bấy giờ, chúng ta thấy được sự tương phản rõ rệt giữa một nền văn hóa truyền thống ngàn năm và những ảnh hưởng hiện đại phương Tây đang len lỏi vào đời sống cung đình lẫn dân gian.
Từ cuộc sống quyền quý trong cung điện đến ánh mắt bỡ ngỡ của thường dân trước máy ảnh, tất cả tạo nên những khoảnh khắc quý giá, giúp hậu thế hình dung chân thực hơn về một Trung Hoa vừa huy hoàng, vừa lạc lõng giữa cơn biến động lịch sử. Đó không chỉ là tư liệu thị giác, mà còn là ký ức sống động về một thời đại đang lùi vào quá khứ. Trên mạng xã hội Trung Quốc, nhiều người sau khi xem những bức ảnh đã bày tỏ sự ngỡ ngàng trước sự khác biệt giữa cuộc sống thật của người dân thời bấy giờ và phim ảnh.
9 bức ảnh hiếm cuối thời nhà Thanh
Bức ảnh ghi lại khoảnh khắc Từ Hi Thái hậu chụp hình cùng phu nhân của các sứ thần. Mọi người đều mặc lễ phục tinh xảo, chỉnh tề, ngay cả trang phục của bé gái cũng toát lên vẻ hiện đại. Đối với Từ Hi, sau cuộc khởi nghĩa Nghĩa Hòa Đoàn, dù trong lòng không hề có thiện cảm với người nước ngoài, bà vẫn nhận thức được rằng chỉ có duy trì mối quan hệ tốt đẹp với họ mới có thể bảo toàn cuộc sống xa hoa của mình. Vì vậy, bà bắt đầu thường xuyên mời phu nhân của các sứ thần đến cung điện để cùng trò chuyện, thưởng trà hoặc tham quan Di Hòa Viên. Những hoạt động này dần trở thành một phần trong cuộc sống thường nhật của bà.
Bức ảnh thứ hai khắc họa cuộc sống của người dân nghèo ở miền Nam Trung Quốc. Những ngôi nhà nhỏ bé, ẩm thấp, trước nhà chất đầy đồ đạc, bên trong chật chội đến mức không có chỗ đặt chân. Phần lớn đàn ông trong gia đình chỉ biết ngồi tựa cửa hút thuốc, gương mặt hiện rõ sự bất lực và mệt mỏi. Những khuôn mặt khắc khổ ấy chính là bằng chứng sống động cho sự nghèo đói và khổ cực. Cuối thời nhà Thanh, đất nước loạn lạc, dân chúng lầm than. Nạn đói hoành hành, nhiều người phải tha phương cầu thực, thậm chí là mất nhà cửa.
Một bức ảnh chụp cảnh đường phố, nơi người dân lần đầu tiên nhìn thấy máy ảnh với vẻ mặt đầy tò mò và thích thú. Thời đó, hầu hết người dân đều để kiểu tóc cạo nửa đầu và tết tóc đuôi sam dài phía sau. Đường phố trông khá sạch sẽ, vài cửa hàng bạc trưng bày trang sức lấp lánh. Tuy nhiên, vẻ hào nhoáng bề ngoài này không thể che giấu được khoảng cách giàu nghèo quá lớn. Sự tương phản cực đoan giữa giàu và nghèo khiến xã hội thêm bất ổn, cuộc sống của người dân ngày càng khó khăn.
Trong ảnh là một quý bà sang trọng đang khoe đôi chân “gót sen ba tấc” của mình. Vào thời đó, bàn chân của phụ nữ là một trong những bộ phận kín đáo nhất, chỉ có chồng mới được chiêm ngưỡng. Việc quý bà này phô bày đôi chân trước ống kính có lẽ là một hành động vô cùng táo bạo. Những người phụ nữ như vậy thường xuất thân từ các gia đình quyền quý, bàn chân của họ được bó rất tỉ mỉ, “gót sen ba tấc” là biểu tượng cho vẻ đẹp và sự đoan trang. Mặc dù triều đình đã nhiều lần ra lệnh cấm bó chân, nhưng tục lệ này vẫn tồn tại rộng rãi và thường khiến nhiều phụ nữ phải chịu đựng những đau đớn tột cùng.
Trong một bức ảnh khác, một cụ ông với khuôn mặt in hằn dấu vết thời gian và sự phong trần. Có thể thấy, ông xuất thân từ gia đình giàu có, sống trong nhung lụa. Bộ móng tay dài hàng chục cm cho thấy cuộc sống xa hoa của ông, dường như ngay cả những nhu cầu cơ bản cũng không cần tự tay làm. Còn bọng mắt sâu hoắm và đôi môi “sứt môi” của ông, trong điều kiện y tế thời bấy giờ, có lẽ chỉ có thể để mặc cho tự nhiên, phơi bày sự lạc hậu của y học và khoa học kỹ thuật lúc đó.
Một bức ảnh khác ghi lại hình ảnh hùng vĩ của bức tường thành Bắc Kinh sừng sững giữa mưa gió. Đoàn lạc đà chậm rãi đi qua dưới chân tường thành. Dù đã trải qua hàng trăm năm, bức tường thành dày cộm vẫn toát lên vẻ uy nghi, vững chãi, như thể vẫn còn nghe thấy tiếng chuông lạc đà vọng lại từ xa. Thế nhưng, bức tường thành cổ kính này, sau hàng trăm năm lịch sử, đã bị phá bỏ sau khi nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa thành lập. Cho đến ngày nay, người ta chỉ có thể nhìn thấy nó qua những bức ảnh.
Kim thị, tiểu thiếp người Triều Tiên của Viên Thế Khải, là em gái của Vương phi Triều Tiên. Mặc dù không có địa vị cao trong hậu cung của Viên Thế Khải, nhưng nhan sắc của bà đã thu hút sự chú ý của mọi người. Đáng tiếc, Kim thị và Viên Thế Khải không có tình cảm sâu đậm, bà thường xuyên bị các bà vợ khác bài xích. Cuối cùng, sau khi Viên Thế Khải qua đời, Kim thị cũng tự sát. Tuy nhiên, nguyên nhân cái chết của bà đến nay vẫn còn là một bí ẩn trong lịch sử.
Sau khi chiếm đóng Bắc Kinh, liên quân tám nước đã tổ chức một cuộc duyệt binh hoành tráng tại Tử Cấm Thành. Cảnh tượng này thật sự gây chấn động. Quyền lực của triều đình nhà Thanh gần như tan rã, hoàng tộc phải đối mặt với vô vàn sự sỉ nhục. Lúc này, Từ Hi Thái hậu đang trải qua những ngày tháng khó khăn ở Sơn Tây, phải chịu cảnh màn trời chiếu đất, đêm không thể ngủ yên.
Trong một bức ảnh khác, một người đàn ông đeo kính đang ngồi chụp ảnh cùng bảy bà vợ của mình trên một chiếc ghế dài. Bức ảnh trông rất ấn tượng, người đàn ông mặc trang phục lộng lẫy, các bà vợ thì người e dè, người phóng khoáng, mỗi người một vẻ. Trong xã hội phong kiến, việc đàn ông giàu có có nhiều vợ lẽ là chuyện thường tình. Vợ cả thường được cưới hỏi đàng hoàng, còn vợ lẽ thì xuất thân thấp kém. Trong ảnh, bảy người vợ đứng cạnh nhau, chân mang giày thêu tinh xảo, khiến người ta không khỏi tò mò, ai mới là vợ cả?
(Theo Sohu, Sina, 163)
