Có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự
Lần đầu tiên Việt Nam có khung pháp lý cho thị trường tài sản mã hóa , với nghị quyết số 5 được Chính phủ ban hành và có hiệu lực thi hành từ ngày 9/9/2025.
Theo các chuyên gia, điểm khiến nhiều nhà đầu tư băn khoăn là họ đang giao dịch trên các sàn quốc tế sẽ phải chủ động đưa tài sản về hệ thống trong nước khi chính thức vận hành. Quá thời hạn 6 tháng, nếu vẫn giao dịch trên nền tảng không hợp pháp, cá nhân có thể đối mặt với xử phạt hành chính, thậm chí bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
Ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam (VBA) nhận định, Nghị quyết mở ra giai đoạn hoàn toàn mới cho thị trường tài sản mã hóa. Đây không chỉ là tín hiệu tích cực mà còn là bước thực thi đầu tiên dưới luật, thể hiện quyết tâm đưa hoạt động thử nghiệm thị trường tài sản mã hóa vào khuôn khổ minh bạch, có giám sát.
Tuy nhiên, ông Trung cũng cho rằng, thị trường sẽ chỉ dành cho những người chơi chuyên nghiệp, đã có kinh nghiệm. Theo ông, yêu cầu chuyển tài khoản từ nước ngoài về là cách đưa dòng giao dịch hiện hữu về Việt Nam, chứ không phải tạo ra người dùng mới từ con số 0. Lợi ích lớn nhất là các nhà đầu tư và doanh nghiệp không còn hoạt động “phi pháp”, được an toàn, bảo vệ về mặt pháp lý. Tuy nhiên, đổi lại họ phải chấp nhận chia sẻ lợi nhuận qua các loại phí và thuế.
Thí điểm thị trường tài sản mã hóa: Nhà đầu tư nhiều băn khoăn khi chuyển sàn. (Ảnh minh họa).
“ Cái được và mất là rất rõ ràng. Tác động của chính sách không phải là mở ra thị trường mới mà là định hình lại và quản lý một phần của thị trường cũ vốn đã tồn tại” , ông Trung phân tích.
Ông cũng chỉ ra sự khác biệt với thông lệ quốc tế. Ở nhiều nước, họ không đặt nặng yêu cầu vốn điều lệ lớn mà tập trung vào các tiêu chuẩn như công nghệ, quy trình vận hành, kinh nghiệm đội ngũ, chứng chỉ chuyên môn (như ACAMS về chống rửa tiền) và đặc biệt là các gói bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp trị giá hàng trăm triệu USD.
Việt Nam yêu cầu mức vốn lớn có thể coi là cách để bảo đảm doanh nghiệp tham gia có năng lực tài chính thực sự. “ Mức vốn này thậm chí có thể được dùng để phục vụ cho vấn đề bảo hiểm, nhằm bảo đảm rằng nếu xảy ra sự cố, doanh nghiệp đủ khả năng đền bù cho khách hàng ”, ông Trung nói.
Chuyên gia tài chính Phan Dũng Khánh nêu quan điểm: Quy định đưa tài sản về hệ thống trong nước khi chính thức vận hành cũng cần có hướng dẫn chi tiết hay làm rõ hơn. Ví dụ nhà đầu tư đang sở hữu tài sản số trên các ví ở nhiều sàn giao dịch quốc tế và nắm giữ thời gian nhiều năm (không có giao dịch) thì chuyển về sàn trong nước sau thời hạn 6 tháng bị phạt là chưa phù hợp bởi tài sản mã hóa không lưu ký tập trung.
Thậm chí các nhà đầu tư hiện cũng có cơ chế tự giao dịch, chuyển sở hữu tài sản mã hóa từ ví cá nhân sang ví cá nhân cũng như tự chuyển tiền giao dịch với nhau. Do vậy theo ông Khánh, cần xem xét quy định chỉ xử phạt khi nhà đầu tư có chuyển nhượng tài sản mã hóa mà không thông qua sàn được cấp phép trong nước. Quy định này vẫn giúp cơ quan quản lý Nhà nước thu thuế của giao dịch đồng thời phù hợp với bản chất của thị trường tài sản mã hóa.
Một vấn đề nữa khiến nhiều nhà đầu tư băn khoăn là khi chuyển về sàn trong nước sẽ không hấp dẫn như sàn quốc tế. Anh Nguyễn Tuấn Anh – một nhà đầu tư crypto tại Hà Nội bày tỏ lo lắng nếu sàn giao dịch tiền số tại Việt Nam chỉ cho niêm yết vài trăm mã thì sẽ khó thu hút được các nhà đầu tư, bởi lẽ các sàn quốc tế có tới hàng triệu mã giao dịch.
Bên cạnh đó, nếu không có sự liên thông với quốc tế mà chỉ cho phép giao dịch trên sàn trong nước được cấp phép thì đối với loại hình lockchain sẽ khó khăn vì cốt lõi của loại hình này là tính phi tập trung và không biên giới.
Nhà đầu tư này cũng tỏ ra lo ngại vì số lượng sàn giao dịch tiền số tại Việt Nam sẽ không nhiều, nên cũng không phong phú lựa chọn cho người tham gia. Bởi lẽ, điều kiện có mức vốn điều lệ tối thiểu 10.000 tỷ đồng sẽ không có quá nhiều doanh nghiệp đáp ứng được.
” Việc có khung pháp lý cho thị trường tài sản mã hoá sẽ tạo nên một môi trường an toàn, ổn định. Tuy nhiên, vấn đề quan trọng là bảo vệ tài sản của nhà đầu tư, chứ mức vốn cũng không phải là yếu tố có thể đảm bảo được. Vì vậy, ở nhiều quốc gia, thay vì chỉ tập trung vào mức vốn, cơ quan quản lý buộc các sàn phải có cơ chế bảo hiểm tài sản “, anh Tuấn Anh chia sẻ.
Đại diện một doanh nghiệp làm trong lĩnh vực tiền số cũng cho rằng, các sàn muốn hút nhà đầu tư phải có sản phẩm chất lượng. Nếu sàn Việt Nam ít sản phẩm, thanh khoản kém sẽ khó hấp dẫn nhà đầu tư.
Vốn tốn thiểu 10.000 tỷ đồng chưa khuyến khích doanh nghiệp
Ông Phan Đức Trung nhận định, điều kiện vốn điều lệ tối thiểu 10.000 tỷ đồng để một doanh nghiệp được phép mở sàn giao dịch tài sản mã hóa là điểm khác biệt so với nhiều quốc gia, vùng lãnh thổ khác.
Nhiều nơi tập trung hơn vào các tiêu chuẩn về đầu tư công nghệ, bảo hiểm và phòng chống rửa tiền. Tại Việt Nam, việc chú trọng vào quy mô vốn trong giai đoạn thử nghiệm đầu tiên là để đảm bảo an toàn. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều vấn đề cần làm rõ như quy định về lưu ký, tách bạch giao dịch tự doanh và giao dịch của khách hàng, hay còn gọi là ví nóng – ví lạnh.
” Để thực thi hiệu quả trong giai đoạn thí điểm, không có quá 3 sàn có đủ năng lực. Kể cả những đơn vị lấy được giấy phép, việc vận hành hiệu quả phục vụ nhà đầu tư, tạo ra nguồn thu và đóng góp vào mục tiêu chung cũng không hề dễ dàng “, ông Trung nhận xét.
Cũng theo ông, ở nhiều nước, họ không đặt nặng yêu cầu vốn điều lệ lớn mà tập trung vào các tiêu chuẩn như công nghệ, quy trình vận hành, kinh nghiệm đội ngũ, chứng chỉ chuyên môn (như ACAMS về chống rửa tiền) và đặc biệt là các gói bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp trị giá hàng trăm triệu USD.
Ông Lê Bảo Nguyên – Phó Tổng Giám đốc CTCP Công nghệ số SSI (SSI Digital) cũng cho rằng, việc ban hành nghị quyết thí điểm được xem là tín hiệu rất tích cực, mang lại sự yên tâm cho cả nhà đầu tư lẫn doanh nghiệp.
Tuy nhiên, với mức vốn điều lệ 10.000 tỷ đồng và yêu cầu cổ đông phải là tổ chức lớn, theo ông Nguyên, số lượng doanh nghiệp trong nước đủ điều kiện sẽ không nhiều, dù vậy đây là cách chọn lọc cần thiết để bảo đảm thị trường có những đơn vị thật sự đủ năng lực và trách nhiệm.
Ông Nguyên cũng cho biết, hiện nhiều startup (doanh nghiệp khởi nghiệp) blockchain vẫn băn khoăn chưa rõ mô hình của mình sẽ vận hành thế nào và đang chờ hướng dẫn chi tiết hơn từ cơ quan quản lý. Điều đó cho thấy kỳ vọng của cộng đồng là rất lớn, ai cũng mong được đi đúng hướng và phát triển lâu dài.
Chính vì vậy, theo ông Nguyên, giai đoạn thí điểm cần đi từng bước chắc chắn. Ban đầu chỉ nên triển khai sản phẩm cơ bản, dễ quản lý để kiểm chứng hệ thống, sau đó mới mở rộng sang sản phẩm nâng cao khi đã có sự ổn định. Quan trọng là phải có giám sát nhiều lớp, từ vốn, cổ đông, lưu ký tài sản, đến việc giới hạn đòn bẩy và công khai thông tin. Ngoài ra, cần có quỹ bảo vệ nhà đầu tư và kiểm toán thường xuyên. Nguyên tắc là làm nhỏ nhưng chắc, rồi mới dần mở rộng khi tiêu chí an toàn được chứng minh…
PGS-TS Nguyễn Hữu Huân (Đại học Kinh tế TP.HCM) cũng khẳng định, việc có một khung pháp lý chính thức sẽ giúp thị trường phát triển và hạn chế tiêu cực.
Tuy nhiên, ông cho rằng, việc quy định vốn điều lệ của doanh nghiệp được phép thành lập sàn giao dịch phải từ 10.000 tỷ đồng trở lên chưa khuyến khích khởi nghiệp, đặc biệt là những doanh nghiệp startup về công nghệ khó có thể đáp ứng được điều kiện này.
Để phát huy trọn vẹn lợi ích từ thị trường tài sản mã hóa, điều cần thiết là xây dựng một sân chơi rộng mở hơn, nơi các fintech có thể tham gia hệ sinh thái một cách minh bạch, có kiểm soát nhưng không bị bó buộc. Từ đó, thị trường tài sản mã hóa ở Việt Nam mới thực sự trở thành bệ phóng để các startup vươn ra thế giới.
Theo ông, phải tạo ra hệ sinh thái rộng lớn cho thị trường tài sản mã hoá chứ không dừng lại ở hoạt động mua bán. Đó là hệ sinh thái gồm các mô hình tài chính phi tập trung (DeFi), dịch vụ cho vay ngang hàng dựa trên tài sản mã hóa, hoạt động token hóa bất động sản hay tín chỉ carbon và đặc biệt là dịch vụ lưu ký an toàn để bảo vệ nhà đầu tư.
