Đánh thuế giao dịch vàng

Trong phiên họp chuyên đề xây dựng pháp luật tháng 9-2025, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 278, trong đó yêu cầu bổ sung quy định thu nhập từ hoạt động mua bán vàng thuộc diện chịu thuế thu nhập cá nhân. Đây là một thay đổi quan trọng, nhằm “làm trong” thị trường, hạn chế đầu cơ và tạo sự công bằng giữa các kênh đầu tư.

Bất bình đẳng giữa các kênh đầu tư

Hiện tại, người mua vàng miếng vẫn phải trả 10% thuế GTGT, đã được tính sẵn trong giá bán. Doanh nghiệp (DN) kinh doanh vàng nộp khoản này cùng với thuế thu nhập DN ở mức 20%. Tuy nhiên, cá nhân mua bán vàng để sinh lợi lại chưa chịu thuế thu nhập cá nhân. Điều này tạo ra sự bất bình đẳng về nghĩa vụ thuế, khi một nhà đầu tư chứng khoán phải chịu thuế với từng lần giao dịch, trong khi người lướt sóng vàng thì không. 

Theo các chuyên gia, khoảng trống này đang trở thành “kẽ hở” khiến nhiều nhà đầu cơ gom – xả vàng với quy mô lớn mà không phải gánh nghĩa vụ thuế. Do vậy, yêu cầu đánh thuế giao dịch vàng của Chính phủ là hoàn toàn có cơ sở.

Trao đổi với phóng viên Báo Người Lao Động, chuyên gia kinh tế, TS Nguyễn Trí Hiếu cho biết nhiều nước trên thế giới đã thực hiện đánh thuế giao dịch vàng. Bởi, về nguyên tắc, tất cả hoạt động kinh tế tạo ra thu nhập và lợi nhuận cần phải được đánh thuế.

Có điều, nếu đánh thuế giao dịch vàng, nên đánh thuế trên lợi nhuận thay vì đánh thuế trên giá trị tại thời điểm bán. “Nếu đánh thuế trên giá trị giao dịch là không ổn bởi người dân sẽ bị “thuế chồng thuế”. 

Người dân dùng thu nhập sau thuế để mua vàng mà giao dịch này bị đánh thuế thì họ sẽ bị đánh thuế 2 lần. Khi người dân bán vàng có lợi nhuận thì chênh lệch giữa giá bán và giá mua bị đánh thuế, như thế sẽ công bằng hơn” – TS Nguyễn Trí Hiếu phân tích.

Hơn nữa, với quan điểm coi thuế là một công cụ hạn chế đầu cơ vàng thì đánh trên lợi nhuận là hợp lý. Có điều, việc đánh thuế trên chênh lệch mua/bán (lợi nhuận) sẽ không dễ thực hiện vì cần dữ liệu về giá của người dân tại thời điểm mua vào. Mức thuế đánh nên được tính lũy tiến như trong biểu thuế thu nhập cá nhân. 

“Việc đánh thuế với vàng không những tăng được nguồn thu cho ngân sách mà có khả năng làm giảm lợi nhuận trong kinh doanh vàng tại thời điểm giá vàng tăng cao, một phương pháp chống đầu cơ vàng hữu hiệu; đi cùng với kết hợp các biện pháp giám sát chặt chẽ” – TS Hiếu nói thêm.

Bà Nguyễn Thị Phượng, nguyên Phó Tổng giám đốc Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (Agribank), nhận định Nghị định 232/2025 sửa đổi Nghị định 24/2012/NĐ-CP về quản lý hoạt động kinh doanh vàng cho phép các DN, ngân hàng đủ điều kiện được phép sản xuất và kinh doanh vàng miếng. 

Thậm chí, Ngân hàng Nhà nước còn có thể thành lập sàn giao dịch vàng quốc gia, nơi cả vàng vật chất lẫn vàng phi vật chất đều được niêm yết và giao dịch. Khi mỗi đơn vị đều có mã giao dịch, mỗi sản phẩm có thông tin về thời gian sản xuất, chất lượng, giá mua – bán rõ ràng, thì cơ quan thuế hoàn toàn có thể xác định lãi lỗ để áp thuế.

Tuy nhiên, không phải giao dịch nào cũng có thể tính thuế. Với vàng đã lưu thông nhiều năm, thiếu dữ liệu gốc để xác định giá mua, việc đánh thuế gần như bất khả thi. Bà Phượng cho rằng những giao dịch này cần được miễn, tránh tình trạng áp dụng cứng nhắc.

Mức thuế cần hợp lý

PGS-TS Nguyễn Hữu Huân, Trường ĐH Kinh tế TP HCM, cũng đồng tình với việc nghiên cứu đánh thuế giao dịch vàng. Bởi theo ông, vàng không chỉ là kênh tích trữ mà còn là công cụ đầu cơ phổ biến. Khi hành lang pháp lý được nới rộng theo Nghị định 232/2025, càng cần phải kiểm soát thị trường vàng. 

Theo đó, việc đưa công cụ thuế vào quản lý các hoạt động mua bán vàng, tương tự như cách áp dụng cho chứng khoán hay bất động sản, sẽ giúp thị trường vận hành lành mạnh hơn, hạn chế tình trạng đầu cơ tạo sóng. “Mức thuế cần được thiết kế hợp lý, ở mức thấp và phù hợp. Một sắc thuế mỏng, thu tự động sẽ vừa tăng nguồn thu, vừa hạn chế đầu cơ mà không tạo gánh nặng cho người dân có nhu cầu tích trữ chính đáng” – ông nhấn mạnh.

Song song với câu chuyện thuế, giải pháp tổng thể để ổn định thị trường vàng cũng được đặc biệt quan tâm. TS Nguyễn Duy Quang, Trưởng ngành Kinh tế số, Trường ĐH Kinh tế – Tài chính TP HCM, cho rằng việc lập sàn vàng quốc gia là bước đi tất yếu. 

Một sàn giao dịch hiện đại, liên thông với các thị trường quốc tế sẽ giúp giá vàng trong nước sát hơn với thế giới, giảm chi phí chênh lệch tỉ giá, đồng thời thu hút dòng vốn ngoại. Sàn vàng còn mở ra cơ chế giao dịch minh bạch, thanh toán và lưu ký chuẩn quốc tế, tạo điều kiện để Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng vàng toàn cầu.

Khi đó, cơ quan quản lý không chỉ kiểm soát và ổn định được thị trường vàng trong nước mà còn dễ dàng đưa công cụ thuế vào để quản lý. “Sàn vàng cần được xây dựng và phát triển hạ tầng số hiện đại, ứng dụng blockchain và định danh điện tử (eKYC) nhằm gia tăng tính an toàn và hiệu quả giao dịch. 

Sàn vàng quốc gia không chỉ mở ra một kênh đầu tư mới, còn trở thành công cụ chính sách tài chính – tiền tệ quan trọng để Ngân hàng Nhà nước điều tiết thị trường, bảo vệ lợi ích của người dân, DN và góp phần hiện đại hóa thị trường vàng Việt Nam” – TS Nguyễn Duy Quang nói.

Trong khi đó, TS Nguyễn Tuấn Anh, Giảng viên Tài chính, Đại học RMIT Việt Nam, cho rằng để thị trường vàng phát triển lành mạnh và bền vững, nhất là sau khi có Nghị định 232/2025 về xóa độc quyền vàng miếng SJC, cần kết hợp thêm nhiều giải pháp mạnh mẽ khác. Trong ngắn hạn, Ngân hàng Nhà nước có thể bán vàng dự trữ qua đấu giá và bán trực tiếp qua ngân hàng thương mại – như đã làm năm 2024 để tăng cung ngắn hạn. 

Đồng thời, cần giám sát quota (hạn mức) nhập khẩu vàng minh bạch, phối hợp Bộ Tài chính giảm thuế xuất khẩu vàng trang sức về 0%. Xây dựng sàn giao dịch vàng quốc gia để tăng minh bạch, sẽ góp phần ổn định vĩ mô, giảm rủi ro lạm phát và ngoại hối, tránh tình trạng các “cơn sốt” vàng như thời gian qua.

Một lãnh đạo Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam kỳ vọng rằng khi mua bán vàng qua sàn kèm hóa đơn chứng từ, mọi giao dịch sẽ được minh bạch hóa, giúp thị trường phát triển ổn định. DN khi bán vàng miếng trên sàn buộc phải bảo đảm nguồn nguyên liệu hợp pháp, trong khi cơ quan thuế có đủ thông tin để tính toán chính xác thuế thu nhập cá nhân từ hoạt động mua bán. Cách làm này không chỉ tạo công bằng giữa các kênh đầu tư mà còn giúp Ngân hàng Nhà nước chủ động hơn trong việc điều tiết thị trường.

Với giao dịch vàng phi vật chất (vàng tài khoản), việc xác định lợi nhuận để tính thuế còn thuận lợi hơn, bởi không cần giao nhận vàng vật chất, giúp giảm nhập khẩu, hạn chế sóng đầu cơ vàng miếng, từ đó giảm áp lực lên dự trữ ngoại tệ và ổn định tỉ giá.

Ngân hàng Nhà nước cũng nhấn mạnh rằng việc thành lập sàn vàng quốc gia theo Nghị định 232/2025 sẽ giúp kiểm soát chặt thị trường, giảm rủi ro từ các hoạt động đầu cơ gây biến động tỉ giá.