Một buổi sáng tháng 9/2016, tiếng chuông báo động phát ra từ đài chỉ huy tàu 381 Hải quân Việt Nam, toàn tàu báo động chuẩn bị công kích tên lửa.
Tại vị trí thao tác, trắc thủ tên lửa liên tục nhận được cự ly, vị trí của mục tiêu. Miệng nhắc lại khẩu lệnh, tay thao tác, mắt theo dõi màn hình mục tiêu, đầu tính toán để sẵn sàng bấm nút, đưa tên lửa chính xác vào mục tiêu cần tiêu diệt. Các hoạt động chỉ được tính bằng giây…
Đó là nội dung bài tập công kích tên lửa trong cuộc huấn luyện diễn tập an ninh hàng hải do Lữ đoàn 162, Vùng 4 (Quân chủng Hải quân) tổ chức, tạo tiền đề cho chiến hạm hiện đại đầu tiên do Việt Nam tự đóng xử trí tốt tình huống phát sinh trên biển, phối hợp hiệp đồng với các lực lượng khác trong quân chủng khi bảo vệ chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc.
Đây cũng chính là con tàu chỉ vài tháng trước đó đã hãnh diện cùng đoàn công tác của Bộ Quốc phòng lên đường tới Brunei và Singapore tham gia Diễn tập thực địa ADMM+ về an ninh hàng hải và chống khủng bố cùng 18 quốc gia, đánh dấu lần đầu tiên Hải quân Việt Nam đưa tàu chiến diễn tập quốc tế.
Tàu 381 của Hải quân Nhân dân Việt Nam. Ảnh: Wiki
Chiến hạm hiện đại đầu tiên do Việt Nam tự đóng
Theo trang tin Military – Informant (Nga), trong giai đoạn 1996-2001, tàu 381 lớp BPS-500 đã được nhà máy đóng tàu Ba Son tại Thành phố Hồ Chí Minh đóng thành công dựa trên thiết kế và sự hỗ trợ từ Cục Thiết kế phương Bắc (Nga), trở thành tàu tuần tra mang tên lửa chống hạm đầu tiên do Việt Nam tự đóng trong nước.
Cho tới nay, 381 cũng được mệnh danh là tàu tên lửa BPS-500 “độc nhất” của Hải quân Việt Nam, khi chỉ có duy nhất 1 chiếc thuộc lớp này được chế tạo.
Con tàu được Việt Nam đóng theo công nghệ module – một công nghệ mới mà ở thời điểm đó ngay cả các nhà máy đóng tàu giàu kinh nghiệm của Nga cũng chưa thành thạo.
So với những tàu chiến cùng thời, 381 được coi là “tiên tiến và hiện đại vượt bậc” khi có thiết kế giúp giảm diện tích phản xạ radar, trang bị hệ thống bơm nước phản lực để di chuyển thay vì sử dụng chân vịt.
Việc sử dụng hệ thống bơm nước phản lực này cho phép tàu hoạt động được ở những vùng biển nông, có nhiều vật cản gây rối chân vịt, đồng thời giúp tàu vận hành với ít tiếng ồn hơn, giảm nguy cơ bị phát hiện.
Thực hành huấn luyện trên tàu 381. Ảnh: Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam
Theo trang tin Topwar (Nga), tàu 381 của Việt Nam mang tới 4 ưu điểm. Ngoài 2 ưu điểm nêu trên, HQ-381 còn trang bị 8 tên lửa Kh-35. Mặc dù không phong phú bằng tàu tên lửa Molniya đề án 1241.8 mà Việt Nam khởi đóng sau đó, nhưng trang bị này cũng được đánh giá là đáng gờm đối với một con tàu có lượng giãn nước 500 tấn.
Tiếp theo, radar cảnh giới trên không trên biển MR-352 ME1 của HQ-381 được đặt trong nón chụp bảo vệ bên ngoài, giúp bảo vệ an toàn hơn dưới tác động của thời tiết. Đáng lưu ý, đây là radar tương tự như mẫu trên tàu hộ vệ tên lửa Gepard 3.9 (do Nga cung cấp cho Việt Nam) và hiện đại hơn so với loại MR-352 E trên tàu Molniya.
Việc đóng mới thành công tàu 381 đã đánh dấu đột phá bước đầu của ngành đóng tàu quân sự Việt Nam nói chung, Tổng công ty Ba Son nói riêng trong việc tiếp cận công nghệ đóng tàu hiện đại, khi phương pháp đóng tàu module đòi hỏi năng lực của nhà máy, và trình độ của thợ thi công phải đạt đến một mức nhất định để đạt được sự đồng bộ với khâu thiết kế và công nghệ.
Niềm tự hào của Việt Nam
Ngày 12/10/2001, tại Quân cảng Căn cứ 696, Nhơn Trạch, Đồng Nai, Quân chủng Hải quân đã tổ chức lễ thượng cờ tàu 381, thuộc biên chế đội hình tàu mặt nước chiến đấu Quân chủng trước khi được điều chuyển về Lữ đoàn 162, Vùng 4 Hải quân. Từ đó, ngày 12/10 hàng năm cũng trở thành ngày đặc biệt, đánh dấu mốc quan trọng của Hải quân Việt Nam.
Lớp cán bộ, chiến sĩ vận hành tàu 381 được Quân chủng tuyển chọn kỹ lưỡng từ các đơn vị trong toàn lực lượng.
Năm 2021, trả lời báo điện tử VOV nhân kỷ niệm 20 năm tàu 381 được đưa vào sử dụng, Trung tá, Quân nhân chuyên nghiệp Trần Văn Lộc, Tiểu đội trưởng tên lửa vẫn không giấu được sự xúc động khi nhớ lại ngày mà anh cùng cán bộ chiến sĩ khung đầu tiên tiếp nhận, vận hành con tàu hiện đại bậc nhất của Hải quân Việt Nam thời điểm đó.
“Ngắm con tàu hiện đại, sững sững mà mình sẽ tiếp nhận, khai thác vận hành, mỗi chúng tôi đều thấy hãnh diện và rất tự hào bởi đó là tàu chiến đấu rất hiện đại, khác hẳn với những lớp tàu có trong biên chế Hải quân Việt Nam bấy giờ. Ai cũng tự hứa với bản thân là phải nỗ lực hết sức mình trong học tập, rèn luyện để nhanh chóng làm chủ con tàu” – Trung tá Trần Văn Lộc chia sẻ.
Lễ chào cờ buổi sáng trên tàu 381. Ảnh: VOV
Đáng lưu ý, tàu 381 sở hữu chuỗi thành tích rất đáng nể. Trong 14 năm liên tiếp (từ 2007-2020), tàu đạt danh hiệu Đơn vị Quyết thắng. Tới năm 2021, tàu 381 vinh dự đón nhận Huân chương Bảo vệ Tổ quốc hạng Ba. Các đợt nâng cấp, với sự hỗ trợ của chuyên gia Nga, đã giúp con tàu đáp ứng tốt hơn nữa nhiệm vụ đảm bảo an ninh hàng hải trên biển.
Đặc biệt, trên chặng đường 20 năm hoạt động đáp ứng các nhiệm vụ của Tổ quốc, cán bộ, chiến sĩ tàu 381 tự hào đã có 3 đồng chí trở thành tướng lĩnh trong Quân đội nhân dân Việt Nam.
Việc Hải quân Việt Nam đưa tàu 381 sánh bước cùng chiến hạm của 18 nước tham gia Diễn tập thực địa ADMM+ năm 2016 đã làm nổi bật sự tự hào về con tàu này.
Theo báo Tuổi Trẻ, ngay trong lần đầu tiên cử tàu 381 và đặc công tham gia diễn tập quốc tế, đoàn Việt Nam đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, được các nước đánh giá cao, thể hiện tốt vai trò quốc gia và quyết tâm hội nhập sâu rộng với khu vực, cũng như thế giới.
Từ BPS-500 đến TT-400TP: Mở màn cho loạt kỳ tích đáng nể
Hai năm sau khi tiếp nhận tàu HQ-381, Việt Nam đã đặt mua 2 tàu tên lửa Molniya hiện đại hơn từ Nga và sau đó triển khai đóng thêm lớp tàu này trong nước theo công nghệ chuyển giao. Chương trình chế tạo tàu BPS-500 dừng lại với một chiếc duy nhất.
Theo chuyên gia quân sự Andrei Bykov – chủ trang chuyên phân tích quân sự – chính trị Kính Tiềm Vọng 2 của Nga, những bài học và kinh nghiệm rút ra từ dự án đóng tàu BPS-500 đã giúp Việt Nam có sự chuẩn bị kỹ hơn để đóng các loại tàu mới, gồm tàu tên lửa Molniya lượng giãn nước 560 tấn và tàu pháo TT-400TP có lượng giãn nước 400 tấn.
Vị chuyên gia đánh giá, cả 2 mẫu tàu này đều sở hữu tính năng kỹ- chiến thuật vượt trội, đánh dấu bước đột phá quan trọng, giúp Việt Nam giảm phụ thuộc vào các nhà cung cấp nước ngoài và tăng cường cơ hội xuất khẩu.
Từ bài học và kinh nghiệm rút ra trong quá trình đóng tàu 381, Việt Nam đã đóng thành công 2 lớp tàu mới là Molniya và TT-400TP. Trong ảnh: Tàu pháo TT-400TP số hiệu HQ275 (Nguồn: Quân đội nhân dân)
Đáng lưu ý, việc đóng thành công 2 mẫu tàu Molniya và TT-400TP đều được đánh giá là kỳ tích của ngành đóng tàu Việt Nam.
Trong đó, tàu pháo TT-400TP đã khiến các chuyên gia nước ngoài ngạc nhiên khi Việt Nam có thể làm chủ các công nghệ đòi hỏi trình độ kỹ thuật cao, và tàu Molniya đã đạt thành tích đáng nể về thời gian đóng, khi rút ngắn hơn nhiều so với thời gian thi công tại Nga – quốc gia đã “sản sinh” ra mẫu tàu này.
Đặc biệt, các công nhân Xí nghiệp vỏ tàu của Ba Son đã tìm được bí quyết trong công nghệ hàn hợp kim titan để đóng mới tàu Molniya mà không có sự trợ giúp của chuyên gia nước ngoài, từ đó rút ngắn được tiến độ thi công.
Cùng nhận định về chủ đề này, theo hãng tin Sputnik (Nga), trong hơn 10 năm trở lại đây, ngành đóng tàu quân sự Việt Nam đã có bước tiến thần tốc, không chỉ đảm bảo nhu cầu trong nước, mà các sản phẩm tàu quân sự “Made in Vietnam” còn được xuất khẩu ra thế giới và được đánh giá rất cao.
“Có được thành công này là nhờ định hướng đúng đắn của Bộ Quốc phòng Việt Nam về phát triển công nghiệp quốc phòng nói chung và ngành đóng tàu quân sự nói riêng. Bên cạnh đó là sự tài hoa, khéo léo và không ngừng sáng tạo của đội ngũ các đơn vị đóng tàu” – Sputnik nhận định.
Trong phóng sự “Núi sông bờ cõi: Thành tựu đóng tàu quân sự Việt Nam” phát sóng trên VTV News năm 2024, Đại tá – Tiến sĩ Phạm Quang Chiến, Viện trưởng viện thiết kế tàu quân sự – Tổng cục Công nghiệp quốc phòng khẳng định, hiện năng lực đóng tàu quân sự của Việt Nam ở mức rất tốt. Các nhà máy đóng tàu được đầu tư công nghệ hiện đại, ngang tầm khu vực và thế giới.
