Vượt quá phạm vi khởi kiện và có dấu hiệu vi phạm tố tụng
Ngay sau khi TAND khu vực 7 không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của VPBank, tuyên hợp đồng tín dụng giữa nguyên đơn và bị đơn đều vô hiệu, tòa buộc Công ty Cổ phần Novareal phải trả cho VPBank 3,65 tỷ đồng sau khi cấn trừ số tiền 900,6 triệu đồng; phía ngân hàng đã gửi kháng cáo bản án sơ thẩm và cho rằng phán quyết cho người vay “thoát nợ” có nhiều điểm bất thường về tố tụng, pháp lý và cần được xem xét lại ở cấp phúc thẩm.
Chia sẻ về vụ việc đang nhận được sự quan tâm này, Luật sư Nguyễn Hồng Bách, Chủ tịch HĐTV Công ty Luật Hồng Bách & Cộng sự nhìn nhận vụ kiện vốn chỉ xoay quanh yêu cầu VPBank đòi nợ theo hợp đồng tín dụng, tuy nhiên phán quyết từ tòa đã “vượt quá phạm vi khởi kiện”.
“Bị đơn không có yêu cầu phản tố, nhưng Hội đồng xét xử lại tuyên hợp đồng vay, hợp đồng thế chấp vô hiệu và buộc Công ty Novareal hoàn trả tiền vay cho ngân hàng. Phán quyết này có khả năng vượt quá phạm vi khởi kiện, vi phạm nguyên tắc được quy định tại Khoản 1, Điều 5 Bộ luật Tố tụng Dân sự,” bởi điều luật đã quy định rất rõ rằng: “Đương sự có quyền quyết định việc khởi kiện, yêu cầu Tòa án có thẩm quyền giải quyết vụ việc dân sự. Tòa án chỉ thụ lý giải quyết vụ việc dân sự khi có đơn khởi kiện, đơn yêu cầu của đương sự và chỉ giải quyết trong phạm vi đơn khởi kiện, đơn yêu cầu đó.“
Luật sư Hồng Bách cũng lưu ý, trong vụ án có nhiều bên liên quan nhưng tòa không triệu tập đầy đủ, dù Viện Kiểm sát đã đề nghị tòa án thu thập thêm chứng cứ. “Khi các bên chưa được tham gia đầy đủ, chứng cứ chưa được thu thập toàn diện thì phán quyết khó đảm bảo tính khách quan và có thể có sai lầm trong phán quyết cũng như có thể vi phạm thủ tục tố tụng. Nếu có vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng thì đây là căn cứ để cấp phúc thẩm hủy toàn bộ bản án sơ thẩm” Luật sư Bách nhấn mạnh.
Ngoài ra, theo luật sư, việc HĐXX đưa nhận định về dấu hiệu “lừa đảo” từ phía Novareal trong bản án dân sự là vội vàng và có vẻ vượt quá thẩm quyền. “Nếu có dấu hiệu hình sự, tòa án phải chuyển cho cơ quan chức năng điều tra xác minh. Vụ án dân sự cần được tạm đình chỉ để đợi cơ quan chức năng điều tra, kết luận” ông nói.
Hiệu lực độc lập của hợp đồng tín dụng và nguy cơ tạo tiền lệ xấu
HĐXX đã bác yêu cầu khởi kiện của VPBank, tuyên hợp đồng tín dụng giữa nguyên đơn và bị đơn đều vô hiệu. Lý do được đưa ra do khoản vay mà ngân hàng giải ngân cho vợ chồng ông Sơn nhằm thanh toán tiền đặt cọc đợt 2 theo văn bản thỏa thuận ký ngày 5/11/2020 với Công ty Novareal để tư vấn, giới thiệu mua biệt thự song lập.
Căn biệt thự liền kề do ông Sơn đặt cọc nhu cầu tư vấn, giới thiệu mua đang được hoàn thiện. Ảnh Novareal.
Ở góc độ về hợp đồng, Luật sư Phan Hoàng Lâm, Trưởng Chi nhánh Công ty Luật DT LAW – Chi nhánh Sài Gòn, Trọng tài viên MCAC khẳng định hợp đồng tín dụng và hợp đồng thế chấp phải được xem xét độc lập với Văn bản thỏa thuận giữa khách hàng và Novareal.“Đây là các giao dịch dân sự độc lập theo Điều 117 Bộ luật Dân sự, được xác lập trên nguyên tắc tự nguyện. Trong vụ án, nguyên đơn và bị đơn đều không tranh chấp hiệu lực văn bản thỏa thuận nên việc tòa ràng buộc ba giao dịch này với nhau là thiếu cơ sở pháp lý,” luật sư phân tích. Trong hoạt động của ngân hàng, văn bản thỏa thuận này chỉ là một trong những tài liệu chứng minh mục đích sử dụng vốn của khách hàng khi vay vốn và do khách hàng cung cấp cho ngân hàng trong quá trình thẩm định, xét duyệt việc cho vay. Khách hàng phải chịu trách nhiệm về tính pháp lý, xác thực khi cung cấp cho ngân hàng.
Theo Luật sư Lâm, BLDS 2015 quy định giao dịch dân sự chỉ vô hiệu khi vi phạm điều cấm, trái đạo đức xã hội hoặc không đáp ứng điều kiện tại Điều 117. “Trong vụ này, nếu hợp đồng vay và hợp đồng thế chấp giữa VPBank và khách hàng đều được ký kết tự nguyện. Việc tòa căn cứ vào Văn bản thỏa thuận của Novareal để vô hiệu hóa hợp đồng vay là thiếu căn cứ và chưa thuyết phục. Trong khi đó, với các thông tin hiện có, giao dịch giữa Novareal và khách hàng là cung cấp và sử dụng dịch vụ tư vấn, môi giới bất động sản. Theo quy định tại Khoản 3 Điều 74, Khoản 5 Điều 66 Luật Kinh doanh bất động sản 2014, doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ tư vấn, môi giới bất động sản được thực hiện phạm vi công việc thoả thuận với khách hàng trong hợp đồng. Do đó, trường hợp Novareal và Khách hàng xác lập quan hệ đặt cọc để đảm bảo thực hiện công việc tư vấn, môi giới là phù hợp Điều 328 Bộ luật dân sự 2015. Hội đồng xét xử cần tôn trọng thỏa thuận của các bên theo Khoản 2 Điều 3 Bộ luật dân sự 2015“ luật sư nhấn mạnh.
Luật sư cũng dẫn nguyên tắc tự do, tự nguyện thỏa thuận rằng vợ chồng ông Sơn hoàn toàn có năng lực hành vi dân sự, tự do để ký hợp đồng vay vốn với ngân hàng. Họ thừa nhận nghĩa vụ trả nợ. Tòa phải tôn trọng ý chí đó, thay vì phủ nhận bằng cách gắn kết hợp đồng vay với một giao dịch khác.
Một điểm gây tranh luận khác là việc HĐXX viện dẫn Khoản 2, Điều 8 Thông tư 39/2016 của Ngân hàng Nhà nước để tuyên hợp đồng vay vô hiệu. Luật sư Lâm phản đối bởi: “Quy định này cấm cho vay để phục vụ giao dịch bị pháp luật cấm. Trong vụ việc này, Novareal chỉ nhận tiền đặt cọc bảo đảm dịch vụ tư vấn, môi giới. Đây là giao dịch dân sự hợp pháp, không bị cấm. Tòa sơ thẩm chưa có căn cứ pháp lý rõ ràng để coi việc cho vay để đặt cọc đảm bảo thực hiện nghĩa vụ theo giao dịch nêu trên là trái luật”.
Về nghĩa vụ trả nợ, Luật sư Lâm nhấn mạnh thông lệ xét xử rất rõ ràng: Hợp đồng tín dụng là quan hệ độc lập. Người vay vẫn phải hoàn trả số tiền đã nhận, bao gồm cả lãi phát sinh, trừ khi chứng minh chính giao dịch cho vay là vô hiệu.
Theo Novareal, biệt thự của ông Trần Hồng Sơn đã xây dựng được trên 90%, đơn vị môi giới đã gửi thông báo mời khách hàng lên ký hợp đồng mua bán với chủ đầu tư.
