Chỉ một năm trước, các nhà sản xuất Trung Quốc vội vàng đẩy mạnh xuất khẩu sau tin tức ông Trump đắc cử Tổng thống Mỹ. Họ lo ngại ông Trump sẽ áp thuế trừng phạt lên hàng hóa Trung Quốc vì thâm hụt thương mại ngày càng tăng của Mỹ.
Một năm sau, ông Trump đã thực hiện lời cam kết. Nhưng Trung Quốc cũng đã chuyển hướng và xuất khẩu nhiều hơn.
Nền kinh tế lớn thứ hai thế giới thể hiện sức chống chịu đáng kinh ngạc. Chỉ trong 11 tháng, Trung Quốc ghi nhận thặng dư thương mại 1.000 tỷ USD, một mức mà chưa quốc gia nào đạt được.
Kết quả này cho thấy thị trường Mỹ không phải hoàn toàn không thể thay thế. Điều đó củng cố niềm tin của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vào cách tiếp cận cứng rắn với ông Trump trong suốt cuộc chiến thương mại kéo dài cả năm nay. Dù hai nước đã hạ nhiệt căng thẳng và ngồi vào bàn đàm phán sau cuộc gặp giữa ông Trump và ông Tập hồi tháng 10, thỏa thuận cuối cùng vẫn chưa hình thành.
Thành tích xuất khẩu của Trung Quốc không chỉ đến từ chính sách. Doanh nghiệp Trung Quốc duy trì chiến lược đã triển khai từ nhiệm kỳ đầu của ông Trump. Đó là giảm phụ thuộc vào Mỹ, chuyển hướng dòng hàng và mở rộng vào các thị trường cần hàng hóa giá rẻ.
Trong 11 tháng đầu của năm 2025, xuất khẩu của Trung Quốc tăng 5,7% so với cùng kỳ. Xuất khẩu sang châu Âu, Đông Nam Á và châu Phi lần lượt tăng 8,9%, 14,6% và 27,2%, bù đắp mức giảm 18,3% tại thị trường Mỹ.
Xuất khẩu lâu nay đã là trụ cột tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc.
Theo chiến lược Made in China 2025 được công bố một thập kỷ trước, Bắc Kinh rót hàng tỷ USD vào các ngành chiến lược nhằm thống trị chuỗi cung ứng công nghệ cao bên cạnh các ngành truyền thống.
Theo Nomura, nỗ lực đó cộng với sức mua tăng mạnh sau đại dịch đã đẩy xuất khẩu Trung Quốc tăng gần 45% trong 5 năm qua.
Trong bài bình luận, Phó Tổng cục trưởng Hải quan Trung Quốc Wang Jun cho rằng thành công thương mại của Trung Quốc đến từ chuỗi cung ứng toàn diện, động lực từ các ngành công nghệ cao và sự kiên trì của các nhà xuất khẩu.
Tuy nhiên, một số nhà kinh tế chỉ ra rằng một phần tăng trưởng xuất khẩu của Trung Quốc có thể đến từ hoạt động trung chuyển. Hàng hóa được đưa sang các nước như khu vực Đông Nam Á để gia công thêm rồi tái xuất sang Mỹ. Khối lượng thực của các lô hàng trung chuyển rất khó đo lường, khiến việc thực thi thuế quan của Mỹ phức tạp hơn.
Các nhà kinh tế cũng đặt câu hỏi liệu tốc độ tăng trưởng xuất khẩu nhanh chóng này có bền vững. Nhiều người dự báo xuất khẩu Trung Quốc giữ được độ ổn định trong năm tới, nhưng tốc độ sẽ chậm lại.
Nguyên nhân xuất phát các vấn đề trong nước. Kết quả xuất khẩu phản ánh những thách thức sâu hơn, gồm nhu cầu nội địa yếu và niềm tin tiêu dùng giảm.
Lĩnh vực từng là trụ cột như bất động sản liên tục suy giảm trong 5 năm qua. Vì nhiều hộ gia đình đã đổ tiền vào bất động sản, sự sụt giảm này kéo sức mua đi xuống.
Tỷ lệ người trẻ thất nghiệp cao và hệ thống an sinh yếu tiếp tục gây sức ép lên tiêu dùng. Vì vậy, trong 11 tháng đầu năm, nhập khẩu (thước đo nhu cầu nội địa) chỉ tăng 0,2% so với cùng kỳ.
Thêm vào đó, tình trạng giảm phát bao trùm nền kinh tế Trung Quốc trong phần lớn năm nay, do dư thừa công suất và cuộc chiến giá khốc liệt trong các ngành như xe điện, thương mại điện tử và vật liệu xây dựng.
Sức mạnh sản xuất giúp Trung Quốc duy trì vai trò công xưởng của thế giới và hỗ trợ chiến lược xoay trục xuất khẩu. Nhưng nhiều năm đầu tư mạnh vào công nghiệp khiến nhiều lĩnh vực dư thừa công suất, buộc doanh nghiệp phải tìm lối đi mới ở thị trường nước ngoài, đồng thời đẩy cạnh tranh giá trong nước lên mức gay gắt. Cuộc đua xuống đáy căng đến mức Bắc Kinh phải can thiệp, nhưng áp lực giảm phát được cho là chưa sớm chấm dứt.
Trong bối cảnh đó, xuất khẩu trở thành phao cứu sinh, là nguồn tăng trưởng ổn định hiếm hoi khi Bắc Kinh vẫn thận trọng với các gói kích thích quy mô lớn.
Giới quan sát tập trung vào Hội nghị Công tác Kinh tế Trung ương (CEWC), dự kiến tổ chức cuối tuần này, để xác định chính sách kinh tế năm tới.
Doanh nghiệp và nhà kinh tế đặc biệt chờ tín hiệu về kế hoạch 5 năm mới, sẽ định hướng phát triển cho giai đoạn tiếp theo. Toàn bộ nội dung sẽ được công bố vào tháng 3 năm sau.
Theo CNN
