(TBTCO) – Bộ Tài chính vừa có Công văn số 16419/BTC-KTĐP gửi UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, hướng dẫn xử lý những khó khăn, vướng mắc trong quá trình vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, trong đó có lĩnh vực tài chính – ngân sách.
Công văn số 16419/BTC-KTĐP được ban hành trên cơ sở tổng hợp 178 kiến nghị của 32 địa phương theo chỉ đạo của Bộ Chính trị và Ban Bí thư tại Kết luận số 186-KL/TW (ngày 29/8/2025) và Kết luận số 195-KL/TW (ngày 26/9/2025). Bộ Tài chính đã tập hợp, phân loại và trả lời các nhóm vấn đề liên quan đến tài chính – ngân sách, tổ chức kế toán, lập dự toán, cơ chế tự chủ tài chính, qua đó tháo gỡ các điểm nghẽn khi triển khai mô hình mới tại địa phương.
Tăng tính chủ động cho cấp xã trong quản lý tài chính
Một trong những nội dung được các địa phương quan tâm là việc mở tài khoản trên TABMIS (hệ thống thông tin quản lý ngân sách và kho bạc) cho cấp xã nhằm tăng cường quyền chủ động trong khai thác và sử dụng dữ liệu tài chính.
Bộ Tài chính cho biết, theo quy định hiện hành, Kho bạc Nhà nước là cơ quan nhập và phê duyệt bút toán dự toán, lệnh chi tiền của ngân sách cấp xã. Vì vậy, Kho bạc Nhà nước nhập, phê duyệt bút toán dự toán trên TABMIS và nhập lệnh chi tiền của ngân sách cấp xã. Ngoài quy định trên, việc đề xuất cấp tài khoản truy cập TABMIS cho cấp xã để khai thác số liệu còn phụ thuộc vào các điều kiện kỹ thuật như việc đảm bảo chất lượng đường truyền, hạn mức tài khoản của TABMIS. Do đó, Bộ Tài chính sẽ nghiên cứu, đánh giá kỹ lưỡng về sự cần thiết và tính khả thi để xây dựng Thông tư thay thế Thông tư số 123/2014/TT-BTC hướng dẫn tổ chức vận hành, khai thác TABMIS.
 |
| Công chức Kho bạc Nhà nước nhập, phê duyệt bút toán dự toán trên TABMIS và nhập lệnh chi tiền của ngân sách cấp xã. Ảnh: H.T |
Trước mắt, Bộ Tài chính hướng dẫn các địa phương đăng ký tài khoản truy cập Cơ sở dữ liệu tổng hợp về tài chính do Bộ quản lý. Việc này giúp chính quyền cấp xã có thể chủ động hơn trong việc nắm bắt số liệu, phục vụ công tác điều hành, lập báo cáo và dự toán ngân sách.
Hướng dẫn cụ thể về hạch toán, kế toán và lập dự toán ngân sách
Công văn số 16419/BTC-KTĐP cũng giải đáp chi tiết nhiều nội dung liên quan đến hạch toán thu – chi tiền đất, trong đó có trường hợp doanh nghiệp ứng trước kinh phí bồi thường, giải phóng mặt bằng. Bộ Tài chính yêu cầu các địa phương thực hiện đúng quy trình theo Luật Ngân sách nhà nước và các thông tư hiện hành, đảm bảo minh bạch và đúng nguồn chi.
Về bố trí kế toán cấp xã, Bộ Tài chính đã có nhiều văn bản hướng dẫn, trong đó yêu cầu các đơn vị phải bổ nhiệm kế toán trưởng hoặc phụ trách kế toán trước ngày 31/12/2025, tuân thủ Luật Kế toán và hướng dẫn của Bộ Nội vụ.
Bộ Tài chính cũng đã phối hợp cùng các cơ sở đào tạo mở các lớp bồi dưỡng kế toán trưởng, nhằm giúp cán bộ cấp xã có chứng chỉ và năng lực phù hợp, đảm bảo công tác tài chính – ngân sách được thực hiện đúng quy định.
Đối với công tác lập và giao dự toán, Bộ Tài chính đề nghị các địa phương thực hiện theo Thông tư số 56/2025/TT-BTC hướng dẫn xây dựng dự toán ngân sách nhà nước năm 2026 và kế hoạch tài chính 3 năm 2026-2028. Ngoài ra, đối với một số nội dung đặc thù liên quan đến hoạt động tài chính cấp xã yêu cầu phải lập dự toán nhưng không quy định tại Thông tư số 56/2025/TT-BTC (như: biểu tổng hợp kế hoạch thu, chi các hoạt động tài chính khác…), Bộ Tài chính đề nghị địa phương hướng dẫn UBND cấp xã thực hiện lập dự toán theo biểu mẫu quy định tại theo Thông tư số 344/2016/TT-BTC ngày 30/12/2016 quy định về quản lý ngân sách xã và các hoạt động tài chính khác của xã, phường, thị trấn. Bộ Tài chính cũng cho biết, hiện Bộ đang rà soát để ban hành Thông tư thay thế Thông tư số 344/2016/TT-BTC nhằm phù hợp với tình hình hiện nay.
Bố trí chi ngân sách cho khoa học, công nghệ, hỗ trợ đầu tư cơ sở vật chất
Triển khai Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị, Bộ Tài chính yêu cầu các địa phương bố trí tối thiểu 3% tổng chi ngân sách hàng năm cho phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.
Tỷ lệ này bao gồm cả chi đầu tư và chi thường xuyên. Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ hướng dẫn, tổng hợp và đề xuất dự toán kinh phí gửi Bộ Tài chính để trình cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định.
Đây được xem là bước quan trọng nhằm thúc đẩy hoạt động đổi mới sáng tạo, ứng dụng công nghệ trong quản lý, góp phần xây dựng nền tài chính số và kinh tế số tại các địa phương.
Ngoài ra, trước kiến nghị của nhiều địa phương về việc hỗ trợ đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị và nhà công vụ cho cán bộ cấp xã sau khi sáp nhập đơn vị hành chính, Bộ Tài chính cho biết Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1353/QĐ-TTg và 1953/QĐ-TTg về việc sử dụng ngân sách trung ương hỗ trợ kinh phí cho các nhiệm vụ này.
Theo đó, việc đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị làm việc cho cấp xã thuộc nhiệm vụ chi của ngân sách địa phương. Các địa phương được khuyến nghị chủ động sử dụng nguồn ngân sách trung ương hỗ trợ kết hợp với ngân sách địa phương và các nguồn hợp pháp khác để triển khai, đảm bảo điều kiện làm việc ổn định, an toàn và hiệu quả.
Tăng cường tự chủ cho đơn vị sự nghiệp công lập cấp xã, hoàn thiện thể chế
Về cơ chế tự chủ tài chính, Bộ Tài chính làm rõ: các đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc UBND cấp xã sẽ xây dựng phương án tự chủ, gửi cơ quan chuyên môn về Tài chính – Kế hoạch cấp xã thẩm tra và trình UBND cùng cấp xem xét, quyết định giao quyền tự chủ.
Quy trình này nhằm phù hợp với mô hình tổ chức chính quyền hai cấp, đồng thời trao quyền chủ động hơn cho cơ sở trong việc sử dụng nguồn lực tài chính, nhân sự và hoạt động dịch vụ công.
Theo Bộ Tài chính, việc hướng dẫn, tháo gỡ khó khăn lần này là bước đi quan trọng nhằm đảm bảo các địa phương triển khai hiệu quả mô hình chính quyền hai cấp, bảo đảm công tác quản lý ngân sách, tài sản công và hoạt động tài chính – kế toán diễn ra thống nhất, minh bạch.
Bộ Tài chính cũng đang xây dựng và sửa đổi nhiều thông tư, quy định liên quan, trong đó có Thông tư 56/2022/TT-BTC về cơ chế tự chủ tài chính và các văn bản hướng dẫn lập, giao dự toán ngân sách cho phù hợp với thực tiễn.
| Những hướng dẫn mới được kỳ vọng sẽ tạo thuận lợi cho địa phương trong giai đoạn chuyển đổi mô hình, đồng thời góp phần tăng cường kỷ luật tài chính, nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách và sử dụng nguồn lực công. |
