Hình ảnh mô tả cấu tạo của thiết bị cấy ghép N1 với các sợi điện cực siêu mảnh, vi mạch xử lý và lớp vỏ sinh học dùng để cấy vào não người – Ảnh: Neuralink
Neuralink là công ty công nghệ thần kinh do tỉ phú Elon Musk sáng lập. Từ năm 2016, đội ngũ kỹ sư, nhà thần kinh học và bác sĩ phẫu thuật của công ty đã âm thầm nghiên cứu một thiết bị siêu nhỏ: chip cấy vào não, với mục tiêu giải mã tín hiệu thần kinh và biến suy nghĩ thành hành động số.
Không còn là khoa học viễn tưởng
Từ việc điều khiển máy tính bằng ý nghĩ cho đến khả năng phục hồi thị giác, Neuralink đang mở ra kỷ nguyên mới trong giao tiếp giữa con người và máy móc.
Tháng 1-2024, Neuralink xác nhận ca cấy chip não đầu tiên trên người đã thành công. Bệnh nhân là người liệt tứ chi và sau khi hồi phục đã có thể điều khiển con trỏ chuột chỉ bằng suy nghĩ, một bước tiến mang tính đột phá trong công nghệ giao tiếp thần kinh.
Theo công bố chính thức từ Neuralink trên nền tảng X (Twitter), bệnh nhân hồi phục tốt và có thể điều khiển máy tính với độ chính xác cao thông qua tín hiệu não bộ.
Con chip mang tên Telepathy được cấy vào vỏ não vận động, nơi kiểm soát các chuyển động tay chân. Thiết bị này ghi nhận tín hiệu từ các nơ-ron, giải mã và truyền đến máy tính hoặc thiết bị điều khiển bên ngoài.
Noland, bệnh nhân đầu tiên được cấy chip Telepathy, đang chơi trò chơi Polytopia chỉ bằng suy nghĩ – Video: Neuralink
Neuralink phát triển chip phục hồi thị giác cho người mù
Không chỉ dừng lại ở việc điều khiển máy tính bằng suy nghĩ, Neuralink đang phát triển một thiết bị cấy não mang tên Blindsight, với mục tiêu khôi phục thị giác cho những người bị mù, kể cả những trường hợp đã mất hoàn toàn mắt và dây thần kinh thị giác.
Khác với các phương pháp y học truyền thống, Blindsight không cần đến đôi mắt thật mà hoạt động bằng cách kích thích trực tiếp vùng vỏ não thị giác, bỏ qua các cơ quan thị giác đã tổn thương. Nếu vùng não này còn nguyên vẹn, thiết bị có thể truyền dữ liệu hình ảnh thẳng vào não, giúp người mù “nhìn thấy” lại.
Chia sẻ trên nền tảng X, tỉ phú Elon Musk khẳng định: “Thiết bị Blindsight từ Neuralink sẽ cho phép ngay cả những người đã mất cả hai mắt và dây thần kinh thị giác có thể nhìn thấy. Với điều kiện vỏ não thị giác còn nguyên vẹn, nó thậm chí có thể cho phép những người bị mù bẩm sinh nhìn thấy lần đầu tiên”.
Tuy nhiên, ông cũng lưu ý: “Độ phân giải ban đầu sẽ thấp, giống như đồ họa Atari, nhưng cuối cùng, nó có tiềm năng vượt qua thị lực tự nhiên và cho phép bạn nhìn thấy trong các bước sóng hồng ngoại, tử ngoại hoặc thậm chí là sóng radar”.
Dự án Blindsight hiện đã được FDA cấp chỉ định thiết bị đột phá, một cơ chế đặc biệt để rút ngắn thời gian phát triển và thử nghiệm lâm sàng các thiết bị y tế tiên tiến. Neuralink dự kiến sẽ bắt đầu cấy ghép thiết bị này cho bệnh nhân đầu tiên vào cuối năm 2025.
Trong các thử nghiệm tiền lâm sàng trên khỉ, Blindsight đã cho thấy hiệu quả ban đầu, đồng thời đảm bảo độ an toàn cho vật chủ sau khi cấy ghép.
Khi máy móc bước vào não người
Dù mở ra nhiều hy vọng mới cho người khuyết tật, công nghệ chip cấy não cũng đặt ra không ít lo ngại về đạo đức và an toàn. Việc đưa thiết bị điện tử vào sâu trong não bộ con người là một bước nhảy vọt chưa từng có trong lịch sử y học, kèm theo đó là hàng loạt câu hỏi chưa có lời giải.
Các chuyên gia cảnh báo về rủi ro trong quá trình phẫu thuật cũng như những tác động lâu dài chưa thể lường trước. Một trong những mối quan ngại lớn nhất là quyền riêng tư: khi dữ liệu não bộ, thứ vốn được xem là riêng tư tuyệt đối có thể bị thu thập, phân tích, thậm chí lưu trữ và chia sẻ.
Không dừng lại ở đó, giới nghiên cứu cũng cảnh báo về nguy cơ chip não bị xâm nhập, dẫn đến việc đánh cắp hoặc can thiệp vào tín hiệu thần kinh của con người.
Trước những thách thức đó, nhiều ý kiến cho rằng cần có một hệ thống giám sát độc lập cùng các quy chuẩn đạo đức và pháp lý nghiêm ngặt, trước khi công nghệ này được áp dụng rộng rãi.
Tương lai vẫn đang được viết
Neuralink và công nghệ chip não nói chung đang bước những bước đầu tiên vào một lĩnh vực chưa từng có trong y học và công nghệ. Khả năng điều khiển máy tính bằng suy nghĩ, hay phục hồi thị giác cho người mù, từng chỉ tồn tại trong phim khoa học viễn tưởng, nay đang dần trở thành hiện thực.
Tuy nhiên, cùng với tiềm năng đột phá là những thách thức không nhỏ về an toàn, quyền riêng tư và đạo đức. Khi ranh giới giữa con người và máy móc dần bị xóa mờ, thế giới sẽ phải đối mặt với những câu hỏi chưa từng có tiền lệ và câu trả lời có thể sẽ định hình cả một kỷ nguyên mới.
