Tin giả và tin sai sự thật được xếp vào nhóm rủi ro toàn cầu hàng đầu năm 2025, vượt cả suy thoái kinh tế – Ảnh: UNSPLASH
Từ lo ngại thành ngành công nghiệp
Tin giả độc hại hay tin giả được cố ý lan truyền (disinformation) ngày nay không còn chỉ là một hiện tượng xã hội gây lo ngại, mà đã trở thành một ngành công nghiệp sinh lời phát triển mạnh mẽ.
Theo các nghiên cứu của Viện Nghiên cứu báo chí Reuters và Viện Internet Oxford, các mạng lưới phát tán tin giả độc hại ngày nay tận dụng sự chú ý của người dùng như một nguồn lợi nhuận, biến tương tác trực tuyến thành công cụ kiếm tiền hiệu quả.
Tổ chức kiểm chứng thông tin Misbar ngày 15-6 dẫn lại báo cáo nghiên cứu rủi ro toàn cầu 2025 của Diễn đàn Kinh tế thế giới, cho biết tin giả độc hại và tin sai sự thật hiện được xếp vào nhóm rủi ro đáng lo ngại nhất đối với thế giới.
Các mạng xã hội như Facebook, Instagram và TikTok được xem là trung tâm của hệ sinh thái tin giả khi thuật toán của các nền tảng này ưu tiên nội dung gây chú ý hơn là tính chính xác, qua đó thúc đẩy sự lan truyền của thông tin giả và gia tăng doanh thu quảng cáo.
Theo nền tảng thống kê toàn cầu Statista (Đức), ngành quảng cáo kỹ thuật số được dự báo sẽ đạt quy mô 483,55 tỉ USD vào năm 2029, với tốc độ tăng trưởng hằng năm ước tính đạt 8,3% trong giai đoạn 2025 – 2029.
Sự phát triển của thuật toán AI và công nghệ học máy giúp phân nhóm người dùng chính xác hơn, dẫn đến việc các nội dung gây chú ý sẽ được ưu tiên lan truyền, bất kể các nội dung này có chính xác hay không, theo Misbar.
Lợi nhuận hay trách nhiệm xã hội
Theo Misbar, các nội dung gây tranh cãi hoặc tạo cảm xúc tiêu cực thường thu hút lượng tương tác lớn, khiến các nền tảng ưu tiên lan truyền chúng.
Trong khi đó, nhiều đơn vị quảng cáo vô tình tiếp tay cho tin giả vì chỉ chú trọng đến số lượt tương tác.
Ngoài ra nhiều người có sức ảnh hưởng trên mạng (influencer) nhận tiền để quảng bá sản phẩm hoặc quan điểm nhưng không công khai đây là quảng cáo.
Tháng 5 vừa qua, hoa hậu Nguyễn Thúc Thùy Tiên bị khởi tố vì quảng cáo sai lệch cho kẹo Kera Supergreens Gummies, loại thực phẩm bổ sung được giới thiệu chứa lượng chất xơ tương đương một đĩa rau, nhưng thực tế lại sử dụng bột rau kém chất lượng.
Cùng bị khởi tố có hai nhân vật mạng xã hội khác là Quang Linh Vlogs và Hằng Du Mục – những người tham gia sáng lập doanh nghiệp liên quan.
Tại Ý ngày 29-1, blogger thời trang Chiara Ferragni bị truy tố tại Milan vì quảng bá sản phẩm bánh Pandoro với bao bì gây hiểu nhầm là một phần doanh thu sẽ dành cho mục đích từ thiện.
Theo Misbar, các mạng lưới tài khoản ảo không còn mang tính chất tự phát cá nhân mà được tổ chức một cách bài bản nhằm phát tán tin giả có chủ đích, khai thác căng thẳng xã hội để thu lợi từ lượng tương tác cao.
Giáo sư José van Dijck thuộc Đại học Utrecht (Hà Lan) nhận định với Misbar rằng động lực tài chính là nguyên nhân chính thúc đẩy sự lan truyền tin giả, dù đôi khi cũng phục vụ các mục tiêu chính trị.
Theo Misbar, vào đầu năm 2025, nhiều người dùng Instagram phản ánh việc họ thấy nhiều hình ảnh gây sốc, bạo lực hoặc chết chóc trên Reels.
Công ty mẹ của nền tảng này là Meta sau đó giải thích đây chỉ là “lỗi kỹ thuật” sau khi công ty này giảm kiểm duyệt nội dung và loại bỏ bộ phận kiểm chứng thông tin.
Tuy nhiên các tổ chức bảo vệ trẻ em như Molly Rose cho rằng đây là hậu quả trực tiếp từ chiến lược kiếm lời từ nội dung gây sốc, bất chấp tính xác thực hay hậu quả đối với người xem.
ASEAN ủng hộ Liên Hiệp Quốc ngăn chặn tin giả, tin sai sự thật
