Dấu vết số và bí quyết bảo vệ thông tin cá nhân trên mạng

Dấu vết số (digital footprint) là tất cả những gì bạn để lại khi dùng Internet từ dòng trạng thái trên Facebook, lượt tìm kiếm Google, đến lịch sử mua sắm Shopee. Nó được chia thành:

– Dấu vết chủ động: Do bạn tự tạo ra, như bài đăng, bình luận, ảnh/video chia sẻ.

– Dấu vết bị động: Dữ liệu được hệ thống tự động thu thập, như cookies, vị trí GPS, lịch sử duyệt web.

Khi bạn đăng ảnh du lịch với hashtag #DaLat, đó là dấu vết chủ động. Nhưng khi bật định vị dùng Grab, hệ thống sẽ lưu vị trí đó là dấu vết bị động, dù bạn không hề chủ ý.

Vì sao phải quản lý dấu vết số?

Việc kiểm soát dấu vết số không còn là việc riêng của người nổi tiếng hay các nhân vật có ảnh hưởng. Bất kỳ ai sử dụng Internet đều đang để lại những dấu vết và nếu không kiểm soát, những dấu vết ấy có thể quay lại gây rắc rối bất cứ lúc nào.

Người trẻ thường là đối tượng dễ tổn thương nhất, bởi họ có xu hướng chia sẻ cảm xúc một cách bộc phát, thiếu sự cân nhắc về hậu quả lâu dài.

KOLs, nghệ sĩ hay influencer, mọi hành vi trực tuyến dù là một bình luận nhỏ hay một bức ảnh cá nhân đều có thể bị công chúng soi và trở thành tâm điểm chỉ trích.

Ngay cả nhà tuyển dụng hay nhân viên văn phòng cũng không ngoại lệ, khi danh tiếng cá nhân họ gắn liền với hình ảnh của doanh nghiệp, và những gì họ đăng tải có thể ảnh hưởng trực tiếp đến uy tín công ty.

Đặc biệt, trong môi trường học trực tuyến, phụ huynh và học sinh cũng cần được trang bị kiến thức về an toàn dữ liệu để bảo vệ chính mình và người thân trước những rủi ro tiềm ẩn. Một dòng trạng thái ngẫu hứng hay một bình luận tưởng chừng vô hại đều có thể tồn tại mãi mãi và bị ‘đào’ lại vào những thời điểm không thể lường trước.

Đó là lý do vì sao việc quản lý dấu vết số cần được bắt đầu từ hôm nay, trước khi chính bạn trở thành người tiếp theo trong danh sách những cái tên ‘ngã ngựa’ vì thế giới ảo.

Dấu vết số xuất hiện ở đâu?

Dấu vết số không chỉ nằm trên Facebook. Chúng hiện diện ở khắp nơi trong thế giới số:

Mạng xã hội: Facebook, TikTok, Instagram, X mọi lượt thích, chia sẻ, bình luận đều lưu dấu.

Trình duyệt web: Google lưu lại mọi tìm kiếm, cookies lưu hành vi bạn từng thực hiện.

Ứng dụng di động: Từ Grab đến Shopee, từ Zalo đến game, mọi ứng dụng đều thu thập dữ liệu.

Email, diễn đàn: Một bình luận vô tình trên Reddit hay lời nói thiếu kiểm soát trong email cũng có thể ảnh hưởng đến bạn.

Bảo vệ thông tin và quản lý dấu vết số như thế nào?

Quản lý dấu vết số không phải là việc của một ngày, mà là thói quen cần được xây dựng đều đặn. Để bảo vệ dấu vết số và thông tin cá nhân của mình trên môi trường mạng, trước hết bạn cần cẩn trọng khi chia sẻ thông tin.

Hạn chế đăng tải những dữ liệu nhạy cảm như số điện thoại, địa chỉ nhà hay ngày sinh trên mạng xã hội hoặc các trang web công khai để tránh bị kẻ xấu lợi dụng.

Kiểm soát quyền riêng tư trên các nền tảng mạng xã hội, điều chỉnh các thiết lập để chỉ cho phép bạn bè hoặc người tin cậy xem thông tin cá nhân và các bài đăng.

Khi sử dụng WiFi công cộng, hãy tránh đăng nhập vào các tài khoản quan trọng hoặc sử dụng VPN để mã hóa kết nối, bảo vệ dữ liệu khỏi bị đánh cắp. Sử dụng mật khẩu mạnh, kết hợp chữ hoa, chữ thường, số và ký tự đặc biệt, đồng thời kích hoạt xác thực hai yếu tố (2FA) để tăng cường bảo mật cho tài khoản của bạn.

Ngoài ra, việc cập nhật phần mềm, hệ điều hành và trình duyệt thường xuyên sẽ giúp bạn tránh được những lỗ hổng bảo mật mới nhất. Đừng quên rà soát lại các ứng dụng và tiện ích trình duyệt, gỡ bỏ những phần không cần thiết hoặc không rõ nguồn gốc để tránh rủi ro. 

Bạn cũng nên thỉnh thoảng tìm kiếm tên mình trên các công cụ tìm kiếm để kiểm tra xem những thông tin cá nhân nào đã bị lộ ra ngoài.

Hạn chế chia sẻ hình ảnh, video riêng tư cũng là một cách hiệu quả giúp giữ gìn danh tiếng và sự an toàn của bản thân. Cuối cùng, luôn cảnh giác với các cuộc gọi, email hoặc tin nhắn lừa đảo, không cung cấp thông tin cá nhân cho những nguồn không rõ ràng để tránh bị mất cắp danh tính hoặc tài khoản.