Cách triển khai thủ công, phiền hà cho dân
Trên khắp cả nước, các địa phương đang đồng loạt triển khai xây dựng cơ sở dữ liệu đất đai, một nhiệm vụ trọng tâm trong tiến trình cải cách hành chính và chuyển đổi số quốc gia. Mục tiêu là hình thành hệ thống thông tin đất đai tập trung, thống nhất, đồng bộ và đa mục tiêu, có khả năng kết nối, chia sẻ dữ liệu liên thông trên phạm vi toàn quốc. Đây được xem là bước đi quan trọng nhằm nâng cao hiệu quả quản lý Nhà nước, minh bạch hóa thị trường bất động sản và tạo thuận lợi cho người dân trong mọi giao dịch, thủ tục liên quan đến đất đai.
Tại Hà Nội, đã và đang triển khai chiến dịch “90 ngày làm sạch dữ liệu đất đai” (từ ngày 1/9 đến 30/11/2025). Theo kế hoạch, toàn bộ các thửa đất trên địa bàn thành phố sẽ được rà soát, chuẩn hóa và gắn mã định danh thống nhất, bảo đảm khớp nối với thông tin nhân khẩu, hộ gia đình và tài sản.
Hàng loạt xã, phường trên địa bàn Hà Nội đã thông báo triển khai chiến dịch này. Theo đó, yêu cầu người dân photo ‘sổ đỏ’ và căn cước công dân để nộp cho Tổ trưởng tổ dân phố, Ban quản trị các chung cư, các thành viên tổ công tác của xã, phường.
Tuy nhiên, chủ trương đúng đắn này đang nhận được những ý kiến từ người dân về cách làm không hợp thời, áp dụng hình thức kê khai thủ công gây phiền hà.
Chị Phương Linh (phường Hoàng Liệt) cho biết, nhà chị được Tổ trưởng tổ dân phố phát tờ “Phiếu thu thập thông tin” yêu cầu kê khai đầy đầy tên của người sử dụng nhà đất; các thông tin liên quan đến giấy chứng nhận quyền sử dụng nhà ở, đất ở (mã số giấy chứng nhận, địa chỉ nhà đất, ghi rõ nếu mất giấy chứng nhận hoặc đang thế chấp ngân hàng…); thậm chí, trường hợp chủ sử dụng nhà đất không cung cấp cũng ghi rõ lý do không cung cấp.
Theo chị Linh, thời đại công nghệ mà vẫn yêu cầu người dân làm theo cách thủ công, mất an toàn như nộp bản photo là không phù hợp.
“Hơn nữa, nếu đã làm sạch dữ liệu đất đai thì cần cán bộ cần xuống tận nhà dân ghi nhận lại thực trạng diện tích đang sử dụng vì có nhiều trường hợp giấy chứng nhận không khớp thực tế. Còn nếu chỉ yêu cầu người dân nộp bản photo mà nhập lại dữ liệu cũ thì chỉ mất thời gian, chứ chưa chuẩn”, chị Linh cho hay.
Theo tìm hiểu, trong thông báo của một số phường như UBND phường Thanh Liệt còn có nội dung: “Nếu không cung cấp hoặc không phối hợp kịp thời mà ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp sau này thì người sử dụng đất phải hoàn toàn chịu trách nhiệm”.
Chia sẻ với PV VietNamNet, Luật sư Nguyễn Thanh Hà, Chủ tịch Công ty luật SBLaw cho hay, việc cấp “sổ đỏ” dựa trên dữ liệu đo đạc và dữ liệu thông tin từ cơ quan địa chính, cơ quan quản lý đất đai trước đây. Tại sao lại yêu cầu người dân đã được cấp “sổ đỏ” nộp lại bản photo? Việc này làm tăng thêm nghĩa vụ của người dân, làm phiền người dân trong khi dữ liệu cơ quan quản lý đất đai đã có.
Theo luật sư, trường hợp cơ quan nào đó bị mất dữ liệu hoặc dữ liệu không rõ ràng thì mới yêu cầu người dân cung cấp lại “sổ đỏ”.
“Ngay cả các thủ tục hành chính công như đổi giấy phép lái xe hoặc các thủ tục khác mà trước đây yêu cầu người dân phải ra trụ sở thì nay đều đã thực hiện trên môi trường điện tử. Chính vì thế, thay vì nộp bản photo sổ đỏ thì có thể ứng dụng công nghệ để người dân cung cấp bản chụp sổ đỏ và khi có dữ liệu điện tử đó việc cập nhật dữ liệu cũng sẽ thuận lợi hơn”, vị luật sư nói.
Có đi ngược cải cách hành chính?
Cũng chia sẻ với VietNamNet, Luật sư Diệp Năng Bình, Trưởng Văn phòng Luật sư Tinh Thông Luật cho rằng, việc xây dựng cơ sở dữ liệu đất đai thống nhất toàn quốc là bước ngoặt lớn trong cải cách hành chính, giúp minh bạch thông tin, giảm chi phí và tạo thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp.
Tuy nhiên, thực tế tại nhiều địa phương, người dân vẫn bị yêu cầu nộp bản photo ‘sổ đỏ’ dù dữ liệu này đã được số hóa. Đây là thủ tục lỗi thời, trái với tinh thần Chính phủ số.
Theo ông Bình, việc làm sạch dữ liệu đất đai là bước nền tảng của chuyển đổi số, giúp hoàn thiện hồ sơ pháp lý, phát hiện và chỉnh lý các sai sót về chủ sử dụng, diện tích, biến động quyền sử dụng đất.
Dữ liệu chuẩn hóa còn là công cụ quản lý, giám sát hiệu quả trong định giá đất, thuế, quy hoạch, giải quyết tranh chấp… Đặc biệt, theo khoản 5 Điều 166 Luật Đất đai 2024, dữ liệu điện tử có giá trị pháp lý tương đương hồ sơ giấy, tạo cơ sở để triển khai dịch vụ công trực tuyến mà không cần giấy tờ vật lý, đúng tinh thần Nghị định 45/2020 của Chính phủ.
Khoản 2 Điều 129 Luật Đất đai 2024 yêu cầu hồ sơ địa chính dạng số phải bao gồm bản sao giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.
Thông tư 10/2024 của Bộ Tài nguyên và Môi trường (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường), quy định văn phòng đăng ký đất đai phải quét và lưu bản điện tử ngay khi cấp, cấp đổi hoặc sao từ bản gốc trước khi trao sổ.
Ngoài ra, Nghị định 45/2020 của Chính phủ cũng quy định cơ quan nhà nước phải khai thác dữ liệu sẵn có, không được yêu cầu người dân cung cấp lại.
“Việc yêu cầu bản photo sổ đỏ là lặp lại công việc cơ quan đã làm, trái quy định và đi ngược tinh thần cải cách hành chính”, luật sư Bình khẳng định.
Theo ông Bình, hai nghị định mới đã quy định rõ ràng về vấn đề cấm đòi lại hồ sơ đã số hóa.
Cụ thể, Nghị định 118/2025 của Chính phủ cấm cán bộ yêu cầu khai lại, nộp lại hồ sơ, giấy tờ đã có trong hệ thống; hành vi này bị cấm tuyệt đối (Điều 17, điểm i khoản 1 Điều 5).
Nghị định 192/2025 của Chính phủ cũng nêu rõ cơ quan nhà nước không được tự đặt thêm thành phần hồ sơ ngoài quy định (điểm b khoản 1 Điều 4).
“Nếu dữ liệu giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đã tồn tại trong cơ sở dữ liệu đất đai, cán bộ phải tra cứu trên hệ thống, không được yêu cầu bản photo. Hành vi trái quy định có thể bị xử lý kỷ luật hoặc bồi thường thiệt hại nếu gây phiền hà cho người dân”, luật sư Bình nói.
Trong trường hợp cơ sở dữ liệu chưa được số hóa, Luật Đất đai 2024 và Điều 18, 42 Thông tư 10/2024 quy định rõ, văn phòng đăng ký đất đai phải chủ động quét từ bản gốc để bổ sung vào hệ thống.
“Quy trình đúng luật là người dân mang sổ đỏ gốc, cán bộ kiểm tra, quét và ký số bản PDF ngay tại quầy, sau đó trả lại bản gốc và lưu bản điện tử vào hệ thống”, vị luật sư cho hay.
Luật sư Diệp Năng Bình nhấn mạnh, bản photo không có giá trị pháp lý và vẫn cần đối chiếu với bản gốc, trong khi bản scan ký số mới là dữ liệu chính thức, nhanh và chính xác hơn. Nếu địa phương thiếu thiết bị, pháp luật cho phép ủy quyền dịch vụ số hóa tại chỗ, cán bộ có thể hẹn người dân đến một lần, không được yêu cầu photo hay công chứng.
