TPHCM đang đối mặt nghịch lý hơn 5.000 căn nhà tái định cư (TĐC) thuộc tài sản công bị “bỏ hoang” hoặc chưa đưa vào sử dụng, trong khi hơn 2.200 hộ dân đang mỏi mòn chờ đợi quỹ nhà để di dời, phục vụ các dự án trọng điểm.
Thiếu tổng thể, thừa cục bộ
Theo nhận định của Sở Xây dựng TPHCM, thành phố đang triển khai nhiều dự án đầu tư công và di dời chung cư hư hỏng nặng, dẫn đến nhu cầu TĐC, tạm cư rất lớn.
Hiện tại, TP cần thêm khoảng 2.215 căn hộ, nền đất để phục vụ TĐC cho các dự án giao thông trọng điểm sắp tới như Quốc lộ 13, Quốc lộ 1, cầu đường Bình Tiên, Quốc lộ 22, rạch Văn Thánh, đường D3, kè sông Cần Giuộc… Trong dài hạn, nhu cầu được dự báo sẽ còn tăng thêm rất nhiều.
Mặc dù thiếu hụt về tổng thể, nhưng thực tế việc bố trí sử dụng quỹ nhà ở và nền đất TĐC lại kém hiệu quả. Trong số 5.785 căn hộ và nền đất đã được phân bổ cho các địa phương theo Quyết định 2954/QĐ-UBND ngày 31/7/2024 của UBND TP, hiện mới chỉ có 624 căn hoặc nền được bố trí sử dụng.
Đa số các địa phương sử dụng không quá 30% số lượng căn hộ, nền đất được phân bổ. Có tới 11/22 địa phương (tương đương 50%) sử dụng quỹ nhà, đất TĐC đạt tỷ lệ dưới 20%, trong đó 10 địa phương sử dụng dưới 10%. Việc này tiềm ẩn nguy cơ xuống cấp và lãng phí.
Đề xuất Chủ tịch UBND xã được định giá bán nhà ở TĐC
Việc TPHCM sáp nhập chính quyền địa phương hai cấp đã làm thay đổi địa giới hành chính, khiến Quyết định số 2954/QĐ-UBND nêu trên về phân bổ quỹ nhà TĐC không còn phù hợp.
Mô hình quản lý, sử dụng quỹ nhà ở, đất ở của các khu vực mới sáp nhập từ Bà Rịa – Vũng Tàu và Bình Dương (cũ) có sự khác biệt lớn. Trước đây, Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu chủ yếu tập trung phát triển và bố trí nền đất TĐC theo quy định pháp luật đất đai, dựa trên lợi thế quỹ đất rộng, phân cấp rõ ràng cho cấp huyện. Mô hình này không còn phù hợp vì thiếu sự điều phối thống nhất và bao quát toàn thành phố.
Trong khi đó, mô hình quản lý cũ của TPHCM tuy tạo sự chủ động cho địa phương, nhưng lại cần thời gian kéo dài khoảng 3 tháng để Sở Xây dựng tổng hợp, rà soát dữ liệu, lấy ý kiến và đề xuất phân bổ, ảnh hưởng đến tiến độ dự án.
Để khắc phục tình trạng trên, Sở Xây dựng TPHCM đã đề xuất các giải pháp mang tính đột phá, tập trung vào việc phân cấp, ủy quyền và tăng tính linh hoạt trong quản lý quỹ nhà đất thuộc tài sản công.
Theo đó, Sở kiến nghị UBND TP ban hành quyết định phân bổ quỹ nhà ở, đất ở thuộc tài sản công theo giai đoạn 2025-2027 theo các phương thức phân bổ riêng căn hộ, nền đất phục vụ sẵn sàng TĐC cho các phường, xã; chỉ phân bổ không quá 40% trên tổng số nhu cầu TĐC của địa phương và phần còn lại sẽ nằm trong quỹ điều phối chung của thành phố do Sở Xây dựng quản lý, sử dụng để phục vụ các dự án khác hoặc điều chuyển bổ sung.
Bên cạnh đó, TP nhắm đến hướng đi bứt phá, nhằm rút ngắn quy trình, tăng tính chủ động, phù hợp với quy định mới của pháp luật về phân cấp chính quyền địa phương 2 cấp.
Sở kiến nghị ủy quyền cho Chủ tịch UBND cấp xã quyết định giá bán nhà ở TĐC. Theo Luật Đất đai 2024 và các nghị định mới, thẩm quyền này lại thuộc về UBND cấp huyện.
Theo sở, việc ủy quyền này nhằm rút ngắn quy trình hành chính. Thay vì phải “chờ” UBND cấp huyện nay đã không còn thì UBND cấp xã có thể chủ động quyết định giá bán ngay. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh sáp nhập địa giới hành chính, giúp khai thông việc phân bổ và bán nhà TĐC nhanh chóng, giải quyết tình trạng tồn kho nhà TĐC.
Ngoài ra, Sở Xây dựng kiến nghị rà soát và xây dựng một phần mềm quản lý quỹ nhà ở, đất ở TĐC tập trung, thống nhất để kịp thời điều chuyển giữa các địa phương, tránh lãng phí.
Theo số liệu từ Sở Xây dựng TPHCM, tính đến tháng 10/2025, tổng quỹ nhà, đất TĐC đã có chủ trương quản lý là 11.132 căn hộ và nền đất. Trong đó, thành phố đã phân bổ 5.785 căn, nền cho các địa phương để phục vụ TĐC cho các dự án đầu tư công. Thế nhưng, đáng báo động sử dụng thực tế chỉ đạt vỏn vẹn 11% so với số lượng đã phân bổ. Đồng nghĩa, có tới 5.161 căn, nền nằm trong tình trạng tồn kho, chưa sử dụng.
Trong khi đó, TPHCM lại đang đối mặt với nhu cầu bổ sung cấp thiết, dự kiến cần thêm khoảng 2.215 căn, nền trong ngắn hạn để đảm bảo tiến độ cho hàng loạt dự án giao thông trọng điểm sắp tới.
