Ảnh minh họa
Từng là mặt hàng xuất khẩu chủ lực của thủy sản Việt Nam, cá tra đang cho thấy dấu hiệu tăng trưởng chậm lại. Dù kim ngạch xuất khẩu 9 tháng đầu năm 2025 tăng 9% (đạt gần 1,6 tỷ USD), mức tăng này thấp hơn so với toàn ngành thủy sản (+15,5%), theo số liệu từ VASEP.
Đà tăng chững lại rõ nét trong tháng 9 (+5% so với cùng kỳ), với sự sụt giảm tại các thị trường như Mỹ (-23%), EU (-1%) và Brazil (-16%). Cạnh tranh về giá tại Trung Quốc và rủi ro thuế chống bán phá giá tại Mỹ tiếp tục là những yếu tố ảnh hưởng đến ngành hàng này.
Trong bối cảnh đó, cá rô phi đang nổi lên như lựa chọn chiến lược mới. Sản phẩm phi lê đông lạnh (HS 030461) đã trở thành mặt hàng cá thịt trắng được tiêu thụ nhiều nhất tại Mỹ tính đến tháng 7/2025, theo VASEP.
Cơ hội lớn mở ra khi Trung Quốc – nguồn cung cá rô phi lớn nhất thế giới – đối mặt với thuế quan Mỹ lên tới 150% (bao gồm thuế cũ 25% từ nhiệm kỳ đầu của Trump và thuế mới 125%). Điều này khiến xuất khẩu cá rô phi từ Trung Quốc sang Mỹ gần như tê liệt, tạo khoảng trống thị trường khổng lồ cho các nhà cung cấp khác.
Nắm bắt cơ hội này, Việt Nam đã đẩy mạnh xuất khẩu cá rô phi. Dữ liệu Hải quan do VASEP tổng hợp cho thấy, 8 tháng đầu năm 2025, kim ngạch riêng cá rô phi (không tính diêu hồng) tăng 359% (đạt 52 triệu USD), với 70% đến từ thị trường Mỹ. Tổng kim ngạch cá rô phi 8 tháng (gồm cả diêu hồng, đạt 63 triệu USD) đã vượt kết quả của 5 năm trước cộng lại.
Theo VASEP.
Đáng chú ý, theo Trung tâm Thương mại Thế giới (ITC), đối với mặt hàng phi lê cá rô phi đông lạnh mã HS 030461, Việt Nam đã vươn lên trở thành nguồn cung lớn thứ hai cho thị trường Mỹ, chỉ đứng sau Trung Quốc. Trong 7 tháng đầu năm 2025, Mỹ nhập khẩu tổng cộng 262 triệu USD sản phẩm phi lê cá rô phi đông lạnh (mã HS 030461) từ toàn thế giới, tăng 19% so với cùng kỳ, cho thấy nhu cầu thị trường vẫn mạnh.
ANV: Từ 0% đến 21,4% doanh thu trong một năm
CTCP Nam Việt (ANV) nổi lên như câu chuyện thành công điển hình của sự chuyển đổi chiến lược. Công ty con TNHH MTV Ấn Độ Dương của ANV đã trở thành nhà xuất khẩu cá rô phi lớn nhất Việt Nam trong 8 tháng đầu năm 2025, theo VASEP.
Theo báo cáo của Chứng khoán Phú Hưng, cá rô phi đã đóng góp 21,4% vào tổng doanh thu 9 tháng năm 2025 của ANV (tương đương hơn 1.000 tỷ đồng), trong khi cùng kỳ năm trước, mảng này gần như không đáng kể.
“Đơn hàng xuất khẩu đang rất dồi dào và nhà máy sản xuất không kịp giao hàng,” ông Doãn Tới – Tổng Giám đốc kiêm Phó Chủ tịch HĐQT ANV tiết lộ vào đầu tháng 4/2025.
Vùng nuôi cá tại Bình Phú của ANV
Để đáp ứng nhu cầu, ANV đang chuyển đổi vùng nuôi rộng 600ha tại Bình Phú – vùng nuôi lớn nhất của công ty – sang cá rô phi, trong đó 70% diện tích ao đã được chuyển đổi. Công ty cũng có kế hoạch nâng công suất chế biến lên 1.000 tấn/ngày.
Lợi thế cạnh tranh của ANV đến từ khả năng tự chủ nguyên liệu. Chi phí nuôi cá rô phi của ANV chỉ ở mức 23.000-24.000 đồng/kg, thấp hơn đáng kể so với giá nguyên liệu thị trường 28.000-29.000 đồng/kg. Trong khi đó, giá bán tại Mỹ lên tới 4,02 USD/kg (tương đương khoảng 104.500 đồng/kg), giúp biên lợi nhuận được cải thiện rõ rệt.
13 tập đoàn lớn “gõ cửa” ANV sau thông báo thuế
Sau khi Mỹ áp thuế với các mặt hàng thủy sản Trung Quốc, đã có 13 tập đoàn lớn liên hệ với ANV để tìm hiểu khả năng cung ứng. Điều này cho thấy sự chuyển dịch nhanh chóng của chuỗi cung ứng toàn cầu từ Trung Quốc sang Việt Nam.
ANV cũng không ngừng mở rộng thị trường. Bên cạnh việc ký kết đơn hàng với các nhà bán lẻ lớn tại Mỹ như Walmart, Costco, Kroger, Meiji. Ngày 5/7/2025, ANV đã ký kết thỏa thuận hợp tác với AV09 Comercio Exporter Ltda – một trong những doanh nghiệp nhập khẩu thực phẩm lớn nhất tại Brazil, trở thành doanh nghiệp Việt Nam đầu tiên xuất khẩu chính ngạch cá rô phi vào Brazil.
Chiến lược chuyển đổi đang phản ánh rõ nét vào kết quả kinh doanh của ANV. Báo cáo tài chính quý 3/2025 cho thấy, 9 tháng đầu năm, doanh thu công ty đạt hơn 4.800 tỷ đồng (+35% so với cùng kỳ) và lợi nhuận trước thuế vượt 850 tỷ đồng (tăng 1.220%), hoàn thành 170% kế hoạch lợi nhuận cả năm.
Theo báo cáo từ Công ty Chứng khoán Phú Hưng (PHS), mảng cá rô phi có tiềm năng lợi nhuận cao hơn cá tra nhờ chi phí nuôi thấp hơn và giá FOB xuất sang Mỹ có thể đạt tới 5 USD/kg (so với 2,5-3,4 USD/kg của cá tra).
ANV định hướng duy trì tỷ trọng doanh thu cá tra – cá rô phi ở mức 7:3 hoặc 6:4, trong đó cá tra vẫn là mảng chủ lực, nhưng động lực tăng trưởng chính sẽ đến từ cá rô phi. Công ty đặt mục tiêu năm 2026 đạt doanh thu 7.600 tỷ đồng và lợi nhuận trước thuế 1.300 tỷ đồng.
Cạnh tranh quốc tế vẫn gay gắt
Thị trường cá rô phi toàn cầu có sự cạnh tranh lớn. Thị trường Mỹ thu hút sự tham gia từ các nhà sản xuất lớn khác như Indonesia (sản lượng 1,2 triệu tấn), Ai Cập (>1 triệu tấn), Brazil (>662 nghìn tấn), theo số liệu VASEP.
Dù sản lượng tổng thể của Việt Nam còn thấp hơn (khoảng 300 nghìn tấn năm 2024), việc tập trung vào phân khúc phi lê đông lạnh có giá trị cao cho thị trường Mỹ được xem là hướng đi phù hợp.
Ngành cá rô phi Việt Nam vẫn đối mặt nhiều thách thức, theo VASEP. Các vấn đề chính bao gồm chất lượng giống còn hạn chế, rủi ro dịch bệnh (đặc biệt là virus TiLV), phụ thuộc vào nguồn thức ăn nhập khẩu, rào cản thuế quan và tiêu chuẩn kỹ thuật tại các thị trường như Mỹ, cạnh tranh từ Brazil, Trung Quốc, cùng với chuỗi cung ứng nội địa còn nhiều điểm yếu.
Để phát triển bền vững, VASEP khuyến nghị ngành cần tập trung vào các giải pháp đồng bộ: cải tiến giống và công nghệ nuôi, tự chủ nguồn thức ăn, đầu tư chế biến sâu và sản phẩm giá trị gia tăng, đạt các chứng nhận quốc tế như ASC và BAP, minh bạch hóa chuỗi cung ứng, đẩy mạnh xúc tiến thương mại, đàm phán giảm thuế, song song với sự hỗ trợ về chính sách và hạ tầng từ Chính phủ.
Ông Nguyễn Hoài Nam – Tổng Thư ký VASEP cho biết, dự báo đến năm 2033, thị trường cá rô phi toàn cầu có thể đạt 14,5 tỷ USD. Đây là cơ hội để Việt Nam đưa cá rô phi trở thành sản phẩm chủ lực tiếp theo sau tôm và cá tra.
