“Chạy đua” với thuế đối ứng, xuất khẩu thủy sản tăng hơn 17%

Theo số liệu công bố của Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam (VASEP), kim ngạch xuất khẩu thủy sản Việt Nam trong tháng 7/2025 đạt 971 triệu USD, tăng 6,1% so với tháng 7/2024. Tính chung 7 tháng năm 2025, tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản đạt 6,22 tỷ USD, tăng trưởng mạnh 17,2% so với cùng kỳ năm trước…

THỊ TRƯỜNG HOA KỲ VÀ TRUNG QUỐC: HAI THÁI CỰC ĐỐI LẬP

Thị trường Hoa Kỳ ghi nhận giá trị xuất khẩu trong tháng 7/2025 đạt 145,8 triệu USD, giảm 19,6% so với cùng tháng 7/2025. Tính chung 7 tháng năm 2025, xuất khẩu thuỷ sản sang thị trường Hoa Kỳ vẫn tăng 10,4%. Nguyên nhân chủ yếu đến từ ảnh hưởng của chính sách thuế đối ứng mà Hoa Kỳ dự kiến áp dụng từ tháng 8/2025 với mức lên tới 20%, cùng với thuế chống bán phá giá và thuế chống trợ cấp, khiến cho việc xuất khẩu thuỷ sản sang thị trưởng này bị xáo trộn, đơn hàng sụt giảm.

Trong khi đó, thị trường Trung Quốc ghi nhận mức tăng trưởng vượt bậc cho xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam: đạt 221,5 triệu USD trong tháng 7/2025, tăng trưởng 31,7% so với tháng 7/2024. Luỹ kế 7 tháng, xuất khẩu thuỷ sản sang thị trường này đạt 1,33 tỷ USD, tăng 42,6% so với cùng kỳ năm trước.

Nguyên nhân là do Trung Quốc đẩy mạnh nhập khẩu trở lại, đặc biệt là mặt hàng tôm và mực, tạo dư địa cho doanh nghiệp Việt tăng tốc trước thời điểm Hoa Kỳ áp thuế vào tháng 8. Đây cũng là kết quả của sự linh hoạt từ phía doanh nghiệp khi chủ động chuyển hướng, đẩy mạnh tiêu thụ tại các thị trường tăng trưởng tốt, đồng thời tận dụng FTA như RCEP, CPTPP để hưởng ưu đãi thuế quan.

Ngoài Hoa Kỳ và Trung Quốc, các thị trường Nhật Bản, EU, Hàn Quốc và ASEAN đều tăng trưởng tích cực, cho thấy xu hướng dịch chuyển tiêu dùng toàn cầu có lợi cho thủy sản Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh giá cả hợp lý và nguồn cung dồi dào.

Xét về từng mặt hàng thuỷ sản, tôm tiếp tục là mặt hàng xuất khẩu chủ lực, sau 7 tháng năm 2025 đạt 2,49 tỷ USD, tăng trưởng 23,6% so với cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên, thị trường Hoa Kỳ – chiếm tỷ trọng lớn, đang bị “bóp nghẹt” bởi chính sách thuế, khiến doanh nghiệp có dấu hiệu chững lại đơn hàng. So với các đối thủ như Ecuador (thuế chỉ 15%) hay Indonesia và Philippines (19%), tôm Việt Nam đang dần mất lợi thế nếu thuế đối ứng 20% thực thi. Ngành tôm đang bước vào giai đoạn khó khăn khi kết quả sơ bộ POR19 do Bộ Thương mại Hoa Kỳ công bố hồi tháng 6 cho thấy mức thuế chống bán phá giá tôm lên tới 33,29% đối với nhiều doanh nghiệp lớn.

“Thuế chống bán phá giá tôm sơ bộ giai đoạn POR19 công bố đầu tháng 6 lên tới 33,29% cho nhiều doanh nghiệp, khiến niềm tin thị trường lung lay. Trường hợp kết quả này được giữ nguyên vào tháng 12/2025, nguy cơ tôm Việt mất thị trường Hoa Kỳ là hiện hữu”, bà Lê Hằng – Phó Tổng thư ký VASEP chia sẻ.

Dự báo cả năm 2025, xuất khẩu tôm có thể đạt 3,6–3,8 tỷ USD trong kịch bản doanh nghiệp tiếp tục khai thác tốt thị trường châu Á, EU, các nước CPTPP và đẩy mạnh sản phẩm giá trị gia tăng sang Nhật Bản.

Với mặt hàng cá tra, ghi nhận kim ngạch xuất khẩu 1,22 tỷ USD sau 7 tháng năm 2025, tăng 11,1% so với cùng kỳ năm trước. Điểm sáng là 8 doanh nghiệp lớn như Vĩnh Hoàn được áp thuế chống bán phá giá 0% theo kết quả POR20, giúp khôi phục niềm tin tại thị trường Hoa Kỳ. Tuy nhiên, nếu thuế đối ứng mới được triển khai, cá tra cũng sẽ bị ảnh hưởng nặng về chi phí và giá thành. Trong bối cảnh thị trường Trung Quốc có dấu hiệu chững lại do tồn kho, doanh nghiệp buộc phải tìm cách mở rộng tại ASEAN, Nam Mỹ và Trung Đông.

VASEP nhận định: Trong 5 tháng cuối năm, bức tranh xuất khẩu thủy sản Việt Nam được dự báo sẽ “vừa thách thức vừa kỳ vọng”. Thách thức đến từ chính sách thuế đối ứng 20% của Hoa Kỳ bắt đầu có hiệu lực từ 7/8, nguy cơ mất thị trường tôm và hạn chế với cá ngừ, cùng với các bất ổn địa chính trị và đứt gãy chuỗi cung ứng.

Theo thông tin mới nhất từ Hoa Kỳ, từ ngày 7/8/2025, mức thuế đối ứng 20% sẽ chính thức có hiệu lực với các mặt hàng nhập khẩu từ Việt Nam, trong đó có thủy sản. So với các đối thủ như Ecuador (thuế 15%), Philippines và Indonesia (19%), hay Thái Lan (19%), thủy sản Việt Nam đang chịu mức thuế cao nhất.

Tuy nhiên, cơ hội vẫn rộng mở. Sự hồi phục mạnh mẽ của thị trường Trung Quốc, ASEAN và Nhật Bản, cùng với tín hiệu gỡ bỏ rào cản kỹ thuật từ EU, mở ra dư địa tăng trưởng cho các dòng sản phẩm chế biến sâu. Các hiệp định thương mại như EVFTA, CPTPP, UKVFTA tiếp tục tạo lợi thế thuế quan vượt trội so với các nước đối thủ.

NGÀNH HÀNG CÁ NGỪ GẶP KHÓ

Xuất khẩu cá ngừ đang  gặp khó với kim ngạch 7 tháng năm 2025 giảm nhẹ 2,8% còn 542 triệu USD, riêng tháng 7 giảm mạnh gần 19%. Nguyên nhân chính đến từ quy định nội địa bất cập như Nghị định 37, cấm trộn lẫn nguyên liệu khai thác trong nước với nhập khẩu, nhất là quy định kích thước tối thiểu được phép khai thác cá ngừ vằn là 0,5m khiến cho ngư dân không dám khai thác và nếu có khai thác cũng không bán được, trong khi doanh nghiệp không có nguyên liệu trong nước để chế biến xuất khẩu và không tận dụng được lợi thế thuế quan trong hạn ngạch cá ngừ 11.500 tấn sang EU theo hiệp định EVFTA.

Theo số liệu thống kê của Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ, quốc gia này là thị trường tiêu thụ lớn nhất thế giới với sản lượng nhập khẩu trung bình hơn 300.000 tấn mỗi năm.

Thái Lan, Việt Nam, Indonesia, Mexico và Ecuador lần lượt là 5 nguồn cung cá ngừ lớn nhất cho thị trường Hoa Kỳ. Trong đó, Thái Lan là nước đang chiếm tỷ trọng cao nhất trong tổng nhập khẩu cá ngừ của Hoa Kỳ, với 28%, tiếp theo là Việt Nam 18%, Indonesia 13%, Mexico 8% và Ecuador 6%.

Tính trong 5 tháng đầu năm 2025, nhập khẩu cà ngừ của Hoa Kỳ tăng mạnh nhất là từ Ecuador – với mức 64% về khối lượng. Trong khi, nhập khẩu từ Thái Lan tăng 22%, Việt Nam tăng 25% và Indonesia là 11%. Với mức thuế thấp nhất (15%) vừa được công bố, Ecuador đang nổi lên là quốc gia được hưởng lợi nhiều nhất từ sắc lệnh mới. Lợi thế về vị trí địa lý gần Hoa Kỳ, chi phí logistics thấp và năng lực chế biến chuẩn quốc tế giúp Ecuador trở thành lựa chọn hấp dẫn hơn đối với các nhà nhập khẩu Mỹ.

Việt Nam, dù có tốc độ tăng trưởng tốt trong những năm gần đây, lại đang đối mặt với thách thức lớn khi chịu mức thuế cao nhất trong nhóm các nước cung ứng lớn. Cụ thể, xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam sang thị trường Hoa Kỳ trong quý 2/2025 chỉ ở mức tương đương so với cùng kỳ năm 2024. Tính riêng trong tháng 6, xuất khẩu sang thị trường này đã giảm sâu 41%.

Các nhà phân phối và bán lẻ tại Hoa Kỳ – đặc biệt là nhóm chuỗi siêu thị và thực phẩm chế biến có xu hướng ưu tiên các nguồn cung ổn định, ít rủi ro thuế quan. Điều này có thể dẫn đến sự dịch chuyển đơn hàng khỏi Việt Nam, Indonesia và Thái Lan trong ngắn hạn.

Dự báo, với mức thuế mới được công bố, sức cạnh tranh của cá ngừ Việt tại Hoa Kỳ đang bị bào mòn. Các doanh nghiệp Việt Nam sẽ đối mặt với nguy cơ bị mất thị phần.