Ngày 30/7, Hiệp hội Hồ tiêu và cây gia vị Việt Nam (VPSA) gửi công văn số 77/CV-VPSA đến Văn phòng Chính phủ, Văn phòng Quốc hội, Bộ Tài chính, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Công Thương và các bộ, ngành liên quan, kiến nghị xem xét về thuế giá trị gia tăng đối với ngành hồ tiêu và gia vị.
Theo số liệu từ VPSA, sản lượng hồ tiêu cả nước đạt khoảng 200.000 tấn, trong đó 95% (tương đương 190.000 tấn) được xuất khẩu, chỉ khoảng 5% (tương đương 10.000 tấn) dành cho tiêu dùng nội địa.
Đáng chú ý, phần hồ tiêu phải chịu thuế giá trị gia tăng chủ yếu là sản phẩm chế biến sâu tiêu thụ trong nước, chỉ chiếm khoảng 2,5% tổng sản lượng, tương đương 5.000 tấn. Điều này dẫn đến thực trạng phần lớn sản lượng còn lại sẽ xuất khẩu không phải chịu thuế giá trị gia tăng nên doanh nghiệp xuất khẩu sẽ được hoàn thuế giá trị gia tăng.
Theo Hiệp hội Hồ tiêu và cây gia vị Việt Nam, với kim ngạch xuất khẩu đạt khoảng 1,3 tỷ USD, nếu áp thuế giá trị gia tăng 5% cho toàn ngành, số thuế tương ứng lên tới 65 triệu USD. Tuy nhiên, chỉ khoảng 1,625 triệu USD (tương đương khoảng 42 tỷ đồng) thu được từ sản phẩm tiêu thụ nội địa. Phần còn lại 63,375 triệu USD sẽ được hoàn lại cho các doanh nghiệp xuất khẩu.
Tính chung toàn ngành gia vị Việt Nam, với tổng sản lượng xuất khẩu hơn 400.000 tấn (số liệu năm 2024), chỉ khoảng 10.000 tấn được tiêu thụ trong nước. Phần hàng hóa tiêu dùng nội địa này mang lại nguồn thu thuế giá trị gia tăng, ước tính khoảng 55 tỷ đồng. Trong khi đó, số thuế giá trị gia tăng dự kiến phải hoàn cho các doanh nghiệp xuất khẩu lên tới 2.135 tỷ đồng.
Tình trạng này cũng lặp lại ở nhóm các loại cây gia vị khác, với tổng sản lượng xuất khẩu khoảng 200.000 tấn nhưng cũng chỉ khoảng 5.000 tấn được tiêu dùng trong nước.
Theo Hiệp hội Hồ tiêu và Cây gia vị Việt Nam, cơ chế hoàn thuế giá trị gia tăng hiện hành đang bộc lộ nhiều bất cập, tạo kẽ hở cho hành vi gian lận. Thực trạng này không chỉ làm thất thoát ngân sách nhà nước mà còn ảnh hưởng đến môi trường cạnh tranh lành mạnh, gây khó khăn cho các doanh nghiệp xuất khẩu.
Thực tế cho thấy, nhiều doanh nghiệp trong ngành hồ tiêu và gia vị đang lo ngại nguy cơ gian lận sẽ tiếp diễn khi Luật Thuế giá trị gia tăng mới được triển khai mà chưa có các biện pháp siết chặt và cải tiến quy trình.
Trước tình hình đó, VPSA kiến nghị Chính phủ và các bộ, ngành liên quan cần cải tiến cơ chế thu và hoàn thuế giá trị gia tăng theo hướng hiệu quả, sát thực tế hơn với đặc thù ngành hàng xuất khẩu có tỷ lệ tiêu thụ nội địa thấp.
Thứ nhất, VPSA đề xuất áp dụng thuế giá trị gia tăng 0% đối với hàng nguyên liệu đầu vào phục vụ cho xuất khẩu, thay vì để doanh nghiệp tạm nộp rồi chờ hoàn thuế.
Thứ hai, VPSA kiến nghị cân nhắc áp dụng mức thuế khoán xuất khẩu 0,5%. Cách làm này sẽ giúp Nhà nước thu được thuế ngay tại thời điểm giao dịch, vừa giúp doanh nghiệp có vốn kinh doanh chủ động, vòng quay vốn nhanh, không bị chờ đợi việc hoàn thuế bị treo.
Thứ ba, đề xuất bỏ cơ chế hoàn thuế xuất khẩu đối với hồ tiêu và gia vị, bởi lẽ việc hoàn thuế không tương xứng với nguồn lực xã hội và gây ảnh hưởng lớn đến dòng vốn lưu động của doanh nghiệp.
Thứ tư, duy trì thuế giá trị gia tăng 5% đối với nguyên liệu đầu vào sản xuất, chế biến tiêu thụ nội địa.
Cũng theo VPSA, việc áp dụng cơ chế thuế giá trị gia tăng hiện tại đối với ngành hồ tiêu và gia vị đang tạo ra nhiều khó khăn tài chính cho doanh nghiệp trong ngành. Đặc biệt, trong bối cảnh giá nông sản thế giới biến động mạnh và sự cạnh tranh ngày càng khốc liệt từ các quốc gia xuất khẩu lớn như Indonesia, Ấn Độ và Brazill.
Nguyên nhân là bởi phần lớn sản phẩm gia vị của Việt Nam xuất khẩu vẫn ở dạng sơ chế, với biên độ lợi nhuận rất thấp, chỉ từ 1–3%. Trong điều kiện đó, việc hoàn thuế giá trị gia tăng 5% khả năng sẽ trở thành yếu tố kìm hãm sự phát triển bền vững của ngành.
