Việt Nam ở đâu trong bản đồ “sức mạnh mềm” thế giới?

Bắt đầu “Kỷ nguyên vươn mình” sau gần 4 thập tăng tốc

Theo Tổng cục Thống kê, năm 2024, quy mô GDP theo giá hiện hành của Việt Nam ước đạt 11.511,9 nghìn tỷ đồng, tương đương 476,3 tỷ USD. GDP bình quân đầu người năm 2024 theo giá hiện hành ước đạt 114 triệu đồng/người, tương đương 4.700 USD, tăng 377 USD so với năm 2024.

Năng suất lao động của toàn nền kinh tế năm 2024 theo giá hiện hành ước đạt 221,9 triệu đồng/lao động (tương đương 9.182 USD/lao động, tăng 726 USD so với năm 2023); theo giá so sánh, năng suất lao động tăng 5,88% do trình độ của người lao động được cải thiện (tỷ lệ lao động qua đào tạo có bằng, chứng chỉ năm 2024 ước đạt 28,3%, cao hơn 1,1 điểm phần trăm so với năm 2023).

Sau gần 40 năm kể từ Đổi mới năm 1986, đất nước thay đổi, Việt Nam đi lên từ nỗi đau, vết thương chiến tranh, phá thế bao vây cấm vận, ngờ vực để trở thành một trong những quốc gia thân thiện, có độ mở cao nhất thế giới. Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan, nguyên thành viên Ban Nghiên cứu của Thủ tướng, nguyên Phó Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) nhấn mạnh, phải nhớ lại những năm trước Đổi mới mở cửa, đất nước ta, dân tộc ta đã chịu bao cơ hàn, khổ cực; nạn đói năm 1945 giết hại 2 triệu đồng bào, bằng 1/10 dân số đất nước khi ấy; trải qua kháng chiến, chúng ta gánh chịu biết bao mất mát. Bao thế hệ cha ông chúng ta đi đêm đánh giặc để cho thế hệ chúng ta hôm nay sống trong ánh sáng hoà bình, độc lập. Ý chí của dân tộc được hun đúc thử thách qua những gian lao, đói nghèo và bứt lên từ thống khổ, tối tăm.

Tính đến thời điểm năm 2024, Việt Nam đã tham gia và đang thực hiện 19 hiệp định thương mại song và đa phương (FTAs) lớn nhỏ trên bình diện quốc gia, khu vực và toàn cầu. Với quan hệ hợp tác thương mại và ngoại giao gần 200 quốc gia, Việt Nam có mối quan hệ thương mại với các nước lớn trên thế giới như Hoa Kỳ, Nga, EU, Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ… Các FTAs Việt Nam gia nhập đều là các hiệp định có tầm vóc khu vực như WTO, CPTPP, EVFTA.

Với độ mở lớn nhất, Việt Nam trở thành nước có giá trị xuất khẩu hàng đầu thế giới. 5 năm trở lại đây, xuất nhập khẩu Việt Nam ở ngưỡng 650 tỷ USD đến 800 tỷ USD. Mục tiêu năm 2025 giá trị kim ngạch thương mại hai chiều đặt ra là 1.000 tỷ USD, đưa Việt Nam lọt top 30 nền kinh tế xuất khẩu hàng đầu thế giới và trở thành 1 trong 5 nền kinh tế hàng đầu khu vực ASEAN. Đó là những thành tích lớn mà Việt Nam vượt qua nhiều khó khăn, thử thách để phát triển đất nước.

Việt Nam ở đâu trong bàn đồ “sức mạnh mềm” thế giới?

Tuy nhiên, guồng quay của lịch sử, tiến hoá nhân loại ngày một thay đổi nhanh chóng, đòi hỏi Việt Nam phải liên tục đổi mới, vươn lên. Khái niệm sức mạnh quốc gia được nhắc đến là sức mạnh tổng hợp của một đất nước, hội đủ tinh hoa từ vị trí địa lý, sức mạnh kinh tế, quân sự, khoa học và công nghệ, quản trị kiến tạo của chính phủ, năng lực con người. Trong kỷ nguyên XXI hiện nay, sức mạnh ấy ngày càng thể hiện và thế giới sẽ được quyết định bởi “khoa học công nghệ, bởi sức mạnh mềm”.

Theo GS Hà Tôn Vinh, học giả Mỹ gốc Việt, nguyên Giám đốc Cương trình Đào tạo Đại học CaliFornia Miramar University (Hoa Kỳ): Trong thời đại mới, kỷ nguyên của công nghệ, số hoá toàn cầu, sức mạnh quốc gia nghiêng hẳn về sức mạnh mềm – nơi quốc gia, dân tộc có sức ảnh hưởng vượt phạm vi lãnh thổ, biên giới. Sức mạnh ấy ảnh hưởng trực tiếp, gián tiếp đến văn hoá, thói quen, tư duy, nhận thức và đặc biệt đời sống của quốc gia, dân tộc và thế giới.

Các chuyên gia nhận định, sức mạnh của các cường quốc trên thế giới thời gian qua đều có sự ảnh hưởng sức mạnh toàn cầu. Với Hoa Kỳ đó là công nghệ, kỹ thuật, ta biết đó là Microsoft, Facebook; với Ấn Độ là tố chất dân tộc lãnh đạo, tinh hoa con người bởi có rất nhiều lãnh đạo thế giới, nhà khoa học thế giới là người gốc Ấn.

Với Trung Quốc, sức mạnh của họ là bề dày lịch sử thâm trầm, là thành tựu kinh tế, thương mại. Với Nhật Bản, đó là sức ảnh hưởng của thương hiệu quốc gia để mỗi lần nhắc đến Nhật Bản, người ta nói ngay đến giá trị quốc gia “Made in Japan”. Còn Hàn Quốc, công nghiệp văn hoá, thương hiệu sản phẩm như Samsung, LG… là sức mạnh của cạnh tranh của đất nước.

Dễ nhận ra thế giới hiện được chi phối và ảnh hưởng rất lớn của các nền tảng mạng xã hội như Facebook, Twitter, Instagram, Tiktok, và sắp tới là mạng xã hội X… với các biến động và xu hướng thế giới. Các nền tảng mạng xã hội ngày càng trở thành thế lực thông tin và có dấu ấn lớn trong đời sống xã hội toàn cầu. Chỉ cần một biến động nhỏ của các mạng xã hội cũng ảnh hưởng rất lớn đến thế giới.

Không chỉ dừng lại ở vai trò của mạng xã hội, thế kỷ XXI sẽ đánh dấu sự vươn lên của trí tuệ nhân tạo (AI), kết nối vạn vật (IoT) kéo theo kinh tế sẻ chia, kinh tế xanh, số hoá phát triển mạnh mẽ. Đây là xu hướng mới, động lực mới cho bất kỳ nền kinh tế nào bước vào.

Vậy, Việt Nam đang ở đâu trong xu hướng và bức tranh của sức mạnh mềm của thế giới? Dù có những thành tựu to lớn, song với tiềm năng, thế mạnh được thừa hưởng từ thiên nhiên, địa lý, khoáng sản, tiềm năng con ngời và cơ hội thời cuộc đem lại, rõ ràng Việt Nam vẫn chưa khai thác hết để bứt phá phát triển.

Theo nhiều chuyên gia kinh tế, Việt Nam đã bỏ lỡ các cơ hội từ nhiều cuộc cách mạng công nghiệp thế giới do chủ quan, khách quan (đất nước bị xâm lăng, kinh tế khó khăn, nhân lực hạn chế…). Đến thời điểm hiện tại, khi kỷ nguyên số đang mở ra cơ hội, Việt Nam có đủ điều kiện, cơ hội để chủ động tham gia vào cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 với trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT), người máy…v.v.

Trao đổi với PV Dân Việt, PGS, TS Võ Đại Lược, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính trị Thế giới cho rằng: Với dân số trẻ, năng động và là trung tâm của khu vực năng động nhất châu Á hiện nay, Việt Nam có nhiều điều kiện, khả năng để tham gia vào Cách mạng Công nghiệp lần thứ 4, nơi mà các nước dẫn đầu thế giới đang đi.

“Việt Nam có thực hiện thành công công cuộc hiện đại hoá đất nước, mục tiêu trở thành nước thu nhập cao, nước phát triển hay không là phụ thuộc lớn vào quyết tâm chiến lược, năng lực con người Việt Nam”, ông Lược nói.

Theo GS Hà Tôn Vinh, Việt Nam có sức hút lớn từ thế giới khi nằm trong tranh giành sự ảnh hưởng của các cường quốc là Mỹ, Trung Quốc. Không một quốc gia nào có vị thế tốt đẹp với Hoa Kỳ như Việt Nam trong mấy năm trở lại đây và tôi nghĩ xuyên suốt chính sách đối ngoại của Mỹ từ thời hậu chiến cho đến nay, Việt Nam luôn được xem là đối tác cần thúc đẩy sự hợp tác. Trên trường quốc tế, vai trò của Việt Nam khá quan trọng khi là nước tham gia rất nhiều hội nghị như G20, APEC hay các tổ chức như OECD, RCEP.

Việt Nam đã và đang quyết tâm thay đổi, tái cấu trục lại quản trị đất nước bằng thông điệp tinh, gọn, mạnh, hiệu lực, hiệu quả bộ máy chính quyền hiện nay. Đây là sức mạnh từ nội tại, từ cấu trúc quản trị đất nước mà bất kỳ quốc gia nào cũng phải thực hiện để phù hợp với sự vận động của xã hội, kinh tế và đòi hỏi bức thiết đặt ra. Sức mạnh từ quản trị đất nước là quyết định cho thắng lợi của các mục tiêu, chiến lược tương lai.

Về năng lực con người, người Việt vốn yêu tự do, yêu lao động, yêu nước. Tuy nhiên, điểm nghẽn lớn chính là năng suất lao động chưa tương xứng với truyền thống với đòi hỏi. “Năng suất lao động luôn phải đi kèm với thay đổi quản trị và ứng dụng khoa học công nghệ. Cùng là một công việc, nhưng người Israel, người Nhật, người Mỹ tạo ra của cải, giá trị gia tăng gấp nhiều lần người Việt. Không phải do dân ta lười mà do ứng dụng khoa học vào sản xuất còn hạn chế, đổi mới khoa học kỹ thuật còn chậm, bộ máy quản trị chưa theo kịp, tiến cùng và vượt lên kiến tạo để kéo năng suất đi lên”, ông Vinh phân tích.

Theo giới chuyên gia, để chứng minh sức ảnh hưởng và phát triển của mình, Việt Nam cần tăng tốc, bứt phá hơn nữa để phát triển bởi cơ hội trong Cách mạng Công nghiệp lần thứ 4 chia đều cho tất cả quốc gia. Thực tế, từ năm 2019, Việt Nam được ghi nhận đã thoát khỏi quốc gia thu nhập thấp, sang quốc gia thu nhập trung bình. Tuy nhiên, nguy cơ rơi vào “bẫy” thu nhập trung bình ngày càng hiển hiện rõ.