Trong quá trình tái thiết sau đại dịch, ngành hàng không toàn cầu đứng trước yêu cầu cấp thiết phải nâng cao hiệu quả vận hành. Một trong những chiến lược được nhiều hãng hàng không lớn áp dụng là dịch vụ tự phục vụ mặt đất. Thực tế cho thấy, đây là giải pháp giúp kiểm soát tốt hơn quy trình khai thác, giảm chi phí thuê ngoài và tăng cường khả năng thích ứng với biến động.
TỰ PHỤC VỤ MẶT ĐẤT ĐANG TRỞ THÀNH CHUẨN MỚI TOÀN CẦU
Một trong những hãng hàng không thành công với xu hướng này là Southwest Airlines (Hoa Kỳ). Đây là một trong những hãng hàng không hiếm hoi trên thế giới tự đảm nhiệm gần như toàn bộ các hoạt động dịch vụ mặt đất tại hơn 93 sân bay nội địa ở Hoa Kỳ.
Các công đoạn như xử lý hành lý, vận hành sân đỗ, đặc biệt là quay đầu máy bay đều được Southwest Airlines trực tiếp tổ chức và vận hành. Trong một số tình huống giới hạn – như tiếp nhiên liệu hoặc sửa chữa thiết bị tại các trạm nhỏ – hãng mới sử dụng dịch vụ thuê ngoài.
Southwest duy trì mô hình này không chỉ vì tiết kiệm chi phí, mà còn vì đây là một phần trong chiến lược vận hành và văn hóa doanh nghiệp. Việc sử dụng nhân sự nội bộ đảm bảo tính nhất quán, liền mạch và trách nhiệm trong phục vụ hành khách. Văn hóa “One Big Family” – trong đó mọi nhân viên đều thuộc cùng một tổ chức – giúp tạo ra sự gắn kết và chuyên nghiệp trong từng mắt xích.
Dịch vụ tự phục vụ mặt đất là mô hình mà các hãng hàng không tự đảm nhiệm các hoạt động như làm thủ tục hành khách, xử lý hành lý, vận hành sân đỗ và quay đầu máy bay. Việc kiểm soát trực tiếp toàn bộ chuỗi phục vụ không chỉ giúp cắt giảm chi phí thuê ngoài – vốn thường chiếm tỷ trọng lớn trong chi phí vận hành sân bay – mà còn góp phần quan trọng trong việc đồng bộ hoá chất lượng dịch vụ và giảm thiểu độ trễ trong khâu phối hợp giữa các bên.
Theo báo cáo tháng 1/2025 của Cirium, Southwest Airlines đạt tỷ lệ đúng giờ khoảng 82%, cao nhất trong các hãng hàng không nội địa Bắc Mỹ. Đây là kết quả trực tiếp từ việc kiểm soát toàn bộ quy trình vận hành, bao gồm cả khâu mặt đất – một trong những nguyên nhân phổ biến gây chậm chuyến. Hãng cũng duy trì thời gian quay đầu máy bay (turnaround time) ở mức 15–20 phút, so với tiêu chuẩn trung bình 45–60 phút toàn ngành, nhờ quy trình boarding tối giản, đội ngũ đồng bộ và hệ thống điều phối hiệu quả.
Việc rút ngắn thời gian quay đầu giúp Southwest tăng thêm từ 4 đến 6 chuyến bay/ngày/máy bay. Tại 19 sân bay lớn, sáng kiến cải thiện thời gian quay đầu máy bay của hãng đã giải phóng đủ thời gian để khai thác thêm năng lực tương đương 16 máy bay mỗi ngày mà không cần tăng đội tàu. Điều này góp phần duy trì chỉ số chi phí tính trên mỗi dặm ghế (CASM) ở mức thấp nhất trong số các hãng lớn tại Mỹ.
Một ví dụ khác tại thị trường châu Âu là Ryanair. Năm 2019, hãng bắt đầu triển khai mô hình bắt đầu triển khai chiến lược tự vận hành dịch vụ mặt đất tại các thị trường trọng điểm để cải thiện hiệu suất và ứng phó với gián đoạn.
Ryanair thành lập Azul Handling tại Tây Ban Nha và Blue Handling tại London Stansted nhằm đảm nhiệm toàn bộ dịch vụ mặt đất, từ check-in, hành lý, boarding đến ramp và towing. Tại Stansted, Blue Handling quản lý gần 1.000 nhân viên mang thương hiệu Ryanair. Mô hình này giúp tăng hiệu quả tới 90% so với giai đoạn thuê ngoài.
Hãng cũng đầu tư khoảng 137 triệu euro cho thiết bị tại hai đơn vị này, bảo đảm chủ động về phương tiện và hiệu suất. Việc kiểm soát toàn bộ chuỗi không chỉ giúp hãng giảm chi phí, mà còn hạn chế rủi ro từ lịch bay biến động, đình công hoặc thiếu thiết bị từ nhà cung cấp bên ngoài.
Với quốc gia đông dân như Trung Quốc, Air China cũng đang từng bước áp dụng mô hình tự phục vụ mặt đất. Tại sân bay Bắc Kinh, hãng tự đảm nhận khoảng 55% tổng khối lượng dịch vụ, với hơn 5.700 nhân viên và 3.500 thiết bị chuyên dụng.
Air China triển khai nền tảng công nghệ tích hợp gồm 4 phân hệ: giám sát chuyến bay, lập lịch thông minh, dịch vụ mặt đất di động và dữ liệu điều hành. Hệ thống đã hỗ trợ hơn 250.000 chuyến bay, giúp tăng năng suất và khả năng phản ứng trước tình huống thực tế.
Bên cạnh đó, hãng còn đẩy mạnh các giải pháp tự động hoá như tự check-in, nhận diện khuôn mặt và theo dõi hành lý. Nhờ đó, Air China duy trì được tiêu chuẩn phục vụ nhất quán và chất lượng dịch vụ cao trong khi vẫn tối ưu hoá chi phí vận hành.
Thực tiễn từ các hãng lớn cho thấy mô hình tự phục vụ mặt đất không thể tách rời khỏi nền tảng công nghệ số. Tự động hóa quy trình, phân tích dữ liệu thời gian thực và tích hợp phần mềm điều phối thiết bị đang trở thành những trụ cột trong chiến lược hiện đại hóa dịch vụ mặt đất. Điều này không chỉ giúp nâng cao năng suất mà còn tăng khả năng kiểm soát an toàn và tuân thủ quy chuẩn quốc tế.
BÀI HỌC TỪ QUỐC TẾ ĐẾN VIỆT NAM
Tại Việt Nam, Vietjet là hãng hàng không tiên phong, chủ động triển khai dịch vụ tự phục vụ mặt đất thông qua công ty thành viên Vietjet Ground Services (VJGS). Bắt đầu từ ngày 4/9/2020 tại sân bay Nội Bài, Vietjet trở thành hãng tư nhân đầu tiên xây dựng năng lực khai thác mặt đất nội bộ, hướng đến mục tiêu tăng tính tự chủ trong vận hành, tối ưu chi phí và cải thiện linh hoạt lịch bay – đặc biệt trong giai đoạn cao điểm.
Từ một mô hình thử nghiệm, VJGS đã nhanh chóng chứng minh hiệu quả khi đảm nhiệm hơn 51.000 chuyến bay, phục vụ 9,87 triệu lượt khách và xử lý trên 67.000 tấn hàng hóa chỉ riêng trong năm 2024.
Đáng chú ý, Nội Bài là sân bay căn cứ đầu tiên đạt chỉ tiêu thời gian quay đầu (TAT) đối với toàn bộ dòng tàu bay Vietjet đang khai thác – một chỉ số quan trọng về hiệu suất. Đơn vị này cũng đã đạt chứng nhận ISAGO của Hiệp hội Vận tải Hàng không Quốc tế (IATA), khẳng định mức độ tuân thủ an toàn trong dịch vụ mặt đất theo tiêu chuẩn toàn cầu.
Từ nền tảng này, Vietjet mở rộng mô hình sang Tân Sơn Nhất vào cuối tháng 4/2025 với hơn 1.000 nhân sự được huấn luyện bài bản và hệ thống thiết bị đồng bộ, từ xe kéo, xe đẩy, đến xe thang và các phương tiện mặt đất chuyên dụng.
Theo số liệu từ Vietjet, trong đợt cao điểm 30/4 – 1/5, hãng đã khai thác tới 1.400 chuyến bay đến và đi từ TP. Hồ Chí Minh, cung ứng gần 620.000 ghế, cho thấy khả năng đáp ứng linh hoạt của hệ thống phục vụ mặt đất do hãng tự vận hành.
Đồng thời, các quy trình phối hợp mặt đất tại sân bay – từ điều phối nhân lực, phân luồng hành khách, xử lý hành lý đến đảm bảo thời gian quay đầu – đã được hãng rà soát, tối ưu hóa nhằm đáp ứng lưu lượng hành khách tăng mạnh mà vẫn đảm bảo an toàn tuyệt đối.
Bên cạnh đó, Vietjet còn kết hợp triển khai các giải pháp công nghệ như kiosk check-in tự động và ứng dụng nhận diện sinh trắc học tích hợp VNeID tại Nội Bài và Tân Sơn Nhất, hỗ trợ hành khách làm thủ tục nhanh hơn, giảm tải cho hệ thống nhà ga.
Việc tự vận hành công tác phục vụ mặt đất tại hai sân bay lớn nhất cả nước không chỉ giúp Vietjet khép kín chuỗi khai thác mà còn đặt nền móng cho một mô hình vận hành tích hợp – điều từng được chứng minh là chìa khóa thành công của nhiều hãng hàng không quốc tế.
Đây là bước tiến trong quá trình nâng cao năng lực khai thác của hãng, đồng thời là tín hiệu cho thấy các hãng hàng không Việt Nam đã sẵn sàng chuyển mình theo hướng hiện đại và tự chủ hơn trong vận hành.
