Cùng đam mê ẩm thực, năm 2023, chị Lan Anh (Thanh Xuân, Hà Nội) cùng một nhóm bạn thân quyết định mở một nhà hàng. Họ đã thống nhất tỷ lệ góp vốn kèm hợp đồng quy định rõ quyền lợi, trách nhiệm và điều kiện rút vốn.
Thời gian đầu, công việc kinh doanh diễn ra thuận lợi. Các thành viên cùng nhau bàn bạc, phân chia nhiệm vụ và háo hức triển khai kế hoạch.
Khi gặp khó khăn trong quá trình vận hành, những khác biệt trong cách làm việc bắt đầu bộc lộ. Mỗi người có một quan điểm riêng, không tìm được tiếng nói chung khiến công việc kinh doanh trở nên căng thẳng. Từ chỗ là bạn bè thân thiết, trong nhóm dần nảy sinh nghi ngờ và tranh cãi.
Người bỏ công cảm thấy thiệt thòi khi phải chia lợi nhuận ngang người góp vốn, trong khi người góp vốn cho rằng mình chịu phần rủi ro tài chính lớn hơn. Khi không thể tiếp tục hợp tác, chị Lan Anh quyết định chấm dứt kinh doanh.
Tương tự, anh Công (Đống Đa, Hà Nội) cùng 3 người bạn từng góp vốn buôn bán đồ gia dụng nhập khẩu từ Trung Quốc. Tổng số vốn ban đầu của nhóm lên đến hàng trăm triệu đồng, trong đó anh Công góp 100 triệu, những người còn lại từ 100 đến 200 triệu đồng.
Mục tiêu ban đầu là nhập hàng về bán buôn để quay vòng vốn nhanh. Tuy nhiên, sau khi hàng về, nhóm bắt đầu nảy sinh bất đồng. Một số người đề xuất nên chuyển sang bán lẻ để có lãi cao hơn, trong khi những người khác muốn giữ mô hình bán buôn ban đầu. Sau nhiều lần bàn bạc, họ quyết định thử bán lẻ.
Do mỗi thành viên đều có công việc riêng, không ai đủ thời gian và trách nhiệm đứng ra điều hành. Việc bán lẻ gặp nhiều khó khăn, hàng tồn kho ngày càng nhiều, doanh thu không đủ bù chi phí. Tình trạng này khiến mâu thuẫn giữa các thành viên càng thêm căng thẳng.
Khi không thống nhất được hướng đi, nhóm gần như bỏ mặc công việc. Hàng hóa tồn đọng trong kho, xuống cấp, mất giá trị. Số vốn đầu tư ban đầu không thể thu hồi, mỗi người chịu lỗ hàng chục triệu đồng.
Làm sao để không mất cả tình bạn lẫn tiền?
Chuyên gia Trần Khánh Minh Sơn cho rằng, trong kinh doanh, việc hợp tác với người thân hay bạn bè thường bắt đầu bằng niềm tin và sự thấu hiểu, những yếu tố tưởng chừng là lợi thế.
Tuy nhiên, do thiếu tính chuyên nghiệp, mâu thuẫn rất dễ nảy sinh, đặc biệt trong các vấn đề liên quan đến tài chính, quyền quyết định và phân chia lợi nhuận. Không ít trường hợp, doanh nghiệp tan rã còn tình thân thì sứt mẻ, để lại hậu quả khó hàn gắn.
Để tránh mất cả tình lẫn tiền, cần có kế hoạch rõ ràng ngay từ những bước đầu tiên. Ở giai đoạn chuẩn bị, phải đánh giá sự phù hợp của các bên. Nên xem xét kỹ năng, giá trị cốt lõi và mức độ cam kết của mỗi người. Nếu có sự khác biệt lớn về phong cách làm việc hoặc mục tiêu, cần cân nhắc kỹ trước khi bắt tay.
Sang giai đoạn thiết lập, hợp đồng pháp lý là yếu tố không thể thiếu, dù các bên có thân thiết đến đâu. Hợp đồng cần quy định rõ tỷ lệ góp vốn, vai trò, cơ chế ra quyết định và phương án rút vốn. Phân chia nhiệm vụ rõ ràng và thiết lập hệ thống quản lý minh bạch giúp tránh tình trạng chồng chéo và nghi ngờ lẫn nhau.
Trong quá trình vận hành cần duy trì giao tiếp minh bạch và kỷ luật làm việc chuyên nghiệp. Các cuộc họp định kỳ, báo cáo tài chính rõ ràng, cùng quy tắc “không cá nhân hóa vấn đề” giúp các bên tập trung vào mục tiêu chung và nên có một cố vấn trung lập để hỗ trợ khi phát sinh bất đồng.
Khi khủng hoảng, một kế hoạch thoát hiểm là cần thiết. Hợp đồng nên có điều khoản chấm dứt hợp tác, quy định rõ quyền mua lại cổ phần hoặc cách chia tài sản công bằng nếu một bên muốn rút lui. Khi mâu thuẫn vượt quá khả năng tự giải quyết, có thể tìm đến các đơn vị hòa giải hoặc luật sư trung lập để bảo vệ lợi ích và giữ gìn mối quan hệ.
Vị chuyên gia này nhấn mạnh, kinh doanh cùng bạn bè có thể bắt đầu bằng niềm tin, nhưng để bền vững cần thêm sự chuyên nghiệp, rạch ròi và tôn trọng lẫn nhau. Giữ được tình bạn giữa thương trường, đó mới là thành công lớn nhất.
