Bộ Tài chính đang lấy ý kiến cho dự án Luật Đầu tư (sửa đổi, thay thế), dự kiến trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 10 (tháng 10/2025). Trên cơ sở tổng kết thực tiễn thi hành, cơ quan soạn thảo cho rằng, việc sửa đổi, bổ sung Luật Đầu tư là cần thiết. Một trong số chính sách sửa đổi, đó là quy định về ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện.
Theo tờ trình, danh mục ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện quy định tại phụ lục IV Luật Đầu tư 2014 gồm 267 ngành, nghề. Hiện nay, theo quy định tại Luật Đầu tư 2020 (được sửa đổi, bổ sung tại Luật số 90/2025/QH15), số lượng ngành nghề đầu tư, kinh doanh có điều kiện giảm còn 237 ngành, nghề.
Một số điều kiện như yêu cầu phù hợp quy hoạch, có phương án kinh doanh hay yêu cầu về vốn đã được cắt giảm, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho doanh nghiệp tham gia thị trường.
Tuy nhiên, theo Bộ Tài chính, việc cắt giảm này không thực chất, chủ yếu dưới hình thức gộp tên hoặc sử dụng tên ngành nghề có phạm vi điều chỉnh rộng. Nhiều lĩnh vực vẫn áp dụng cơ chế “tiền kiểm” (phải xin cấp phép mới được kinh doanh) dù thực tế không cần thiết, như đóng mới, sửa chữa phục hồi phương tiện thủy nội địa hay sản xuất mũ bảo hiểm. Điều này làm hạn chế quyền tự do kinh doanh và tạo rào cản gia nhập thị trường.
Một số ngành nghề mới tiềm ẩn rủi ro về an ninh, trật tự, sức khỏe cộng đồng lại không được quy định là ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện khiến hoạt động quản lý của cơ quan nhà nước gặp khó khăn như kinh doanh nền tảng chia sẻ dữ liệu cá nhân hay công nghệ deepfake.
Đề xuất 3 phương án sửa đổi
Bộ Tài chính đề xuất 3 phương án sửa đổi quy định về ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện.
Phương án 1: Luật chỉ quy định nguyên tắc xác định ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện là ngành, nghề mà việc thực hiện hoạt động đầu tư kinh doanh trong ngành, nghề đó phải đáp ứng điều kiện cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe của cộng đồng.
Giao Chính phủ quy định danh mục ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện.
Quy định nguyên tắc các luật chuyên ngành không được quy định về ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện, chỉ được quy định tại Luật Đầu tư hoặc nghị định hướng dẫn Luật Đầu tư để đảm bảo thực hiện thống nhất quy định về hạn chế quyền kinh doanh của nhà đầu tư.
Rà soát, đề xuất bãi bỏ các ngành, nghề không cần thiết, không hợp lý, gây cản trở hoạt động sản xuất kinh doanh. Chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm. Đồng thời, bãi bỏ các ngành, nghề và/hoặc điều kiện đầu tư kinh doanh có thể quản lý bằng các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật như: Kinh doanh dịch vụ đóng mới, hoán cải, sửa chữa, phục hồi phương tiện thủy nội địa, tàu biển; kinh doanh dịch vụ kế toán…
Phương án 2: Giữ nguyên quy định hiện hành về nguyên tắc xác định ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện và quy định danh mục ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện tại Luật Đầu tư. Rà soát, sửa đổi, bổ sung danh mục ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện theo hướng đề xuất bãi bỏ các ngành, nghề không cần thiết, không đáp ứng nguyên tắc xác định điều kiện đầu tư kinh doanh theo quy định tại Điều 7 Luật Đầu tư.
Phương án 3: Giữ nguyên quy định hiện hành.
Trong số 3 phương án, Bộ Tài chính kiến nghị lựa chọn phương án 1.
Lý do là tại Kết luận số 119, Bộ Chính trị đã chỉ đạo định hướng đổi mới và hoàn thiện quy trình xây dựng pháp luật. Theo đó, các quy định trong luật cần mang tính ổn định, có giá trị lâu dài; chỉ quy định những vấn đề khung, nguyên tắc thuộc thẩm quyền của Quốc hội. Những vấn đề thực tiễn thường xuyên thay đổi sẽ giao cho Chính phủ, bộ, ngành và địa phương quy định. Ngoài ra, luật cơ bản không quy định thủ tục hành chính, trình tự, hồ sơ, mà giao cho Chính phủ và các bộ ban hành theo thẩm quyền.
Do vậy, việc hoàn thiện nguyên tắc xác định điều kiện đầu tư kinh doanh theo hướng Luật chỉ quy định nguyên tắc xác định điều kiện đầu tư kinh doanh; giao Chính phủ quy định danh mục ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện là cần thiết.
Đồng thời, việc sửa đổi quy định về danh mục ngành, nghề kinh doanh có điều kiện cần theo hướng bãi bỏ các ngành, nghề không cần thiết, không hợp lý; chuyển từ cơ chế “tiền kiểm” sang “hậu kiểm”. Những ngành, nghề hoặc điều kiện đầu tư kinh doanh có thể quản lý bằng tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật sẽ được loại khỏi danh mục, nhằm cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh và bảo đảm quyền tự do kinh doanh của doanh nghiệp.
Nếu lựa chọn phương án 2 và 3, Bộ Tài chính cho rằng, sẽ không giải quyết được các vấn đề tồn tại.
