Khi TS Cấn Văn Lực, Thành viên Hội đồng tư vấn Chính sách của Thủ tướng Chính phủ đưa ra bảng dữ liệu về đối tác thương mại hàng hoá chính của Việt Nam trong 7 tháng đầu năm 2025, đại diện nhiều doanh nghiệp trong khán phòng đồng loạt cầm điện thoại và chụp lại các con số. Họ đặc biệt quan tâm tới thông tin này.
Dữ liệu của vị chuyên gia kinh tế chỉ ra, tỷ lệ doanh nghiệp nội trong nhiều ngành xuất khẩu sang Mỹ ở mức thấp. Đơn cử, giày dép (16,71%); đồ chơi, dụng cụ thể thao (9,84%); sản phẩm điện tử và linh kiện (9,63%); máy móc, thiết bị (6,15%) …
Tiến sỹ Lực cho rằng, Việt Nam có mô hình tăng trưởng dựa trên xuất khẩu suốt nhiều năm, nhưng khái niệm “thuế trung chuyển” sẽ là cú thức tỉnh đối với cộng đồng doanh nghiệp và là cơ hội để doanh nghiệp tái cơ cấu. Doanh nghiệp cần nâng cao tỷ lệ nội địa hoá trong sản phẩm xuất khẩu. Doanh nghiệp nội địa, đặc biệt là doanh nghiệp trong ngành công nghiệp phụ trợ phải phát triển mạnh hơn trong thời gian tới.
Còn theo Chủ tịch HUBA, ông Nguyễn Ngọc Hoà, tăng hàm lượng nội địa trong sản xuất sẽ đạt được 2 mục tiêu. Thứ nhất, tránh được nguy cơ bị đối tác thương mại Mỹ áp thêm mức thuế trung chuyển cao trong tương lai. Thứ hai, tạo ra việc làm và giá trị sản xuất thực cho nền kinh tế.
Nhưng, tiêu chí như thế nào được gọi là “hàng hoá trung chuyển”?
Đối với băn khoăn này, Tiến sỹ Lực khuyên, cộng đồng doanh nghiệp nên hết sức bình tĩnh. Mức thuế trung chuyển 40% là áp dụng với toàn thế giới chứ không chỉ riêng Việt Nam. Ngoài ra, ngay cả các cơ quan chuyên môn của Mỹ cũng đang gặp khó khăn khi chưa có tiêu chí đánh giá cụ thể.
Theo Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), với mức độ tự sản xuất từ 30-37%, hàng hoá đã được coi là sản phẩm của một quốc gia. Tuy nhiên, ông Lực cho hay, vẫn chưa rõ quy định từ phía chính quyền Mỹ.
Do đó, ông Lực kiến nghị Chính phủ hãy bình tĩnh. Việt Nam không việc gì phải đưa ra một bộ tiêu chí cụ thể cả, thay vào đó hãy để cơ quan nước bạn ban hành tiêu chí và Việt Nam sẽ đàm phán sau.
“Chúng tôi cũng kiến nghị doanh nghiệp Việt nên nâng mức độ tự sản xuất lên trên 50% để đảm bảo an toàn”, ông khuyến cáo.
Liên quan đến mức thuế đối ứng 20% Mỹ áp lên hàng hoá từ Việt Nam, ông Phùng Quốc Mẫn, Chủ tịch Hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ TPHCM cho hay, nhiều đơn vị đã tính tới việc đặt cơ sở sản xuất ở nước thứ ba hoặc ngay tại Mỹ để giảm áp lực thuế.
Doanh nghiệp gỗ có doanh thu từ 50 – 300 triệu USD đang muốn tạo ra sản phẩm “Made in USA” do người Việt tổ chức sản xuất ngay tại nước bạn.
Về ngành gỗ, TS Cấn Văn Lực cho hay, hiện nay cứ 10 mặt hàng trong gian bếp của gia đình Mỹ, có tới 4 mặt hàng là từ Việt Nam. Sản phẩm gỗ Việt Nam được ưa chuộng tại nước bạn bởi độ tinh xảo và chất gỗ rất khác so với gỗ Trung Quốc cũng như nhiều quốc gia khác.
Một số doanh nghiệp Việt Nam mà ông biết đã sang Colombia để sản xuất tại đó, và xuất hàng từ Colombia sang Mỹ để được hưởng mức thuế suất thấp.
