Báo cáo mới đây của DealStreetAsia Data Vantage đã ghi nhận sự sụt giảm mạnh về hoạt động huy động vốn của các quỹ đầu tư mạo hiểm tại Đông Nam Á trong năm 2024 với mức giảm 68% so với năm 2023 – mức thấp nhất trong vòng 4 năm qua.
Cùng quan điểm, ông Eddie Thai, Đối tác điều hành của Ascend Vietnam Ventures, và ông Erik Jonsson, Đối tác điều hành tại Antler Việt Nam, cho biết nguồn vốn của quỹ vẫn đảm bảo để tiếp tục hỗ trợ các startup tiềm năng.
CƠN GIÓ NGƯỢC TOÀN CẦU VÀ THÁCH THỨC NỘI TẠI CỦA ĐÔNG NAM Á
Theo ông Erik Jonsson, mặc dù dòng vốn đầu tư mạo hiểm nói chung có dấu hiệu chững lại, đặc biệt ở các vòng gọi vốn giai đoạn sau, nhưng đầu tư vào các startup ở giai đoạn sớm vẫn là một điểm sáng.
Dẫu vậy, các chuyên gia cũng thẳng thắn nhìn nhận rằng tỷ lệ startup có thể huy động vốn thành công đã giảm so với những năm trước. Các startup dù gọi được vốn nhưng cũng thường mất nhiều thời gian hơn và số tiền huy động được cũng thấp hơn so với trước đây.
Ông Justin Nguyen, Đối tác điều hành tại Monk’s Hill VentureS
Vấn đề không phải là thiếu vốn, mà là vốn đang chờ đợi những cơ hội thực sự tốt. Đây là thời gian “thanh lọc” thị trường, giúp thị trường tập trung trở lại vào các mô hình kinh doanh của cả quỹ và startup bền vững, tăng trưởng có kỷ luật và lộ trình lợi nhuận rõ ràng. Về lâu dài, điều này sẽ làm cho hệ sinh thái mạnh mẽ hơn.
Tuy nhiên, ông Justin Nguyen, Đối tác điều hành tại Monk’s Hill Ventures, cho biết quỹ của ông không quá lo ngại trước những biến động ngắn hạn này. Trái lại, ông còn nhận định đây là một trong những thời điểm tốt nhất để đầu tư vào Đông Nam Á, đặc biệt là vào Việt Nam – nơi vẫn duy trì sự ổn định giữa bối cảnh thị trường đầy thách thức.
Thảo luận về nguyên nhân chính khiến dòng vốn đầu tư mạo hiểm (VC – viết tắt của Venture Capital) chững lại trong những năm qua, đại diện ba quỹ đầu tư đều đồng thuận rằng có hai yếu tố chủ chốt.
Thứ nhất, trên phạm vi toàn cầu, chu kỳ kinh tế, biến động thị trường và lãi suất gia tăng đã khiến các nhà đầu tư trở nên thận trọng hơn. Việc huy động vốn ngày càng khó khăn khi các tổ chức đầu tư ưu tiên bảo toàn tài sản thay vì rót vốn vào những thương vụ có tính rủi ro cao.
Thứ hai, xét riêng tại Đông Nam Á, khu vực này đang đối mặt với hàng loạt thách thức nội tại, bao gồm các vụ bê bối gian lận, quản trị quỹ kém hiệu quả và áp lực thoái vốn để thu hồi lợi nhuận, đã khiến cho việc huy động tài trợ vốn đã khó khăn trên toàn cầu, nay lại càng khắc nghiệt hơn ở Đông Nam Á.
Minh chứng rõ nét cho vấn đề kém hiệu quả, ông Eddie Thai chỉ ra rằng một quỹ VC 8 năm tuổi tại Mỹ có thể đã hoàn vốn hơn 50% cho nhà đầu tư, trong khi con số này tại Đông Nam Á có thể chỉ là 10%. Điều này giải thích vì sao các nhà đầu tư có xu hướng ưu tiên rót vốn vào các quỹ VC ở Mỹ hơn, đặc biệt trong bối cảnh bất định hiện nay, khi họ tìm kiếm những lựa chọn an toàn hơn thay vì các khoản đầu tư đầy rủi ro.
Tuy nhiên, theo ông Justin Nguyen, Đối tác điều hành tại Monk’s Hill Ventures, cần có góc nhìn dài hạn. Hệ sinh thái đầu tư mạo hiểm của Đông Nam Á vẫn còn non trẻ. Nếu so sánh với Trung Quốc, thị trường VC của họ đã manh nha từ những năm 1990 nhưng phải đến giữa thập niên 2000, khi những “gã khổng lồ” như Baidu, Tencent và Alibaba chứng minh được tiềm năng lợi nhuận khổng lồ – ngành đầu tư mạo hiểm Trung Quốc mới thực sự bùng nổ, kể cả khi đó phải mất thêm một thập kỷ nữa, Trung Quốc mới vươn lên thành cường quốc VC.
Một quỹ VC 8 năm tuổi tại Mỹ có thể đã hoàn vốn hơn 50% cho nhà đầu tư, trong khi con số này tại Đông Nam Á có thể chỉ là 10%. Điều này giải thích vì sao các nhà đầu tư có xu hướng ưu tiên rót vốn vào các quỹ VC ở Mỹ hơn, đặc biệt trong bối cảnh bất định hiện nay, khi họ tìm kiếm những lựa chọn an toàn hơn thay vì các khoản đầu tư đầy rủi ro.
Hiện tại, Đông Nam Á đang ở vị thế tương tự như Trung Quốc vào những năm 2000, với Covid-19 đóng vai trò như một “cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu” của khu vực. Tuy nhiên, các yếu tố nền tảng vẫn rất vững chắc: dân số trẻ năng động, nền kinh tế số phát triển mạnh mẽ, cơ sở hạ tầng ngày càng hoàn thiện. Sự bùng nổ thực sự vẫn còn ở phía trước. Điều quan trọng lúc này là kiên trì xây dựng hệ sinh thái, nuôi dưỡng những doanh nghiệp tiềm năng và tạo ra các câu chuyện thành công mang dấu ấn địa phương để thu hút làn sóng đầu tư tiếp theo.
THIẾT LẬP TIÊU CHÍ ĐẦU TƯ GIỮA THỊ TRƯỜNG BIẾN ĐỘNG
Dù vẫn duy trì tốc độ giải ngân ổn định, các quỹ đầu tư đang ngày càng thận trọng hơn trong việc lựa chọn startup để rót vốn. Ông Erik Jonsson, Đối tác điều hành tại Antler Việt Nam, cho biết quỹ hiện tập trung nhiều hơn vào những yếu tố cốt lõi của một doanh nghiệp như tính bền vững tài chính, sự phù hợp với thị trường và khả năng vận hành hiệu quả.
Năm ngoái, chúng tôi nhận được 2.348 hồ sơ đăng ký vào Antler, nhưng chỉ đầu tư vào 24 nhà sáng lập, tức tỷ lệ chưa đến 1%. Điều này không phải vì chúng tôi muốn làm khó startup mà vì chúng tôi muốn xây dựng những công ty có khả năng đứng vững trước mọi biến động kinh tế.
Thời kỳ “đốt tiền để tăng trưởng bằng mọi giá” đã qua. Khi vốn không còn rẻ và dễ huy động như trước, các quỹ buộc phải loại bỏ những yếu tố gây nhiễu, tập trung nguồn lực vào những startup kiên cường nhất – những công ty không chỉ có mô hình doanh thu bền vững mà còn tạo ra lợi nhuận có thể nhìn thấy.
Trong bối cảnh đầy thử thách này, các nhà sáng lập có khả năng quản lý tài chính chặt chẽ sẽ có lợi thế lớn. Họ không chỉ giúp doanh nghiệp đứng vững trước những “cơn gió ngược” của thị trường, mà còn thuyết phục được các quỹ đầu tư, mở ra nhiều cơ hội tăng trưởng mới.
Đối tác điều hành của Ascend Vietnam Ventures (AVV) nhận định rằng việc thị trường ít “tiền nóng” hơn cũng mang đến những lợi ích nhất định. Các quỹ có thể dành nhiều thời gian hơn để xây dựng mối quan hệ với nhà sáng lập, thực hiện thẩm định kỹ lưỡng và đạt được các điều khoản hợp lý, thay vì bị cuốn theo tâm lý thị trường quá lạc quan như trước. Trong vòng 5-10 tháng tới, AVV kỳ vọng sẽ dẫn dắt ít nhất 5 khoản đầu tư mới.
Còn theo Đối tác điều hành của Monk’s Hill Ventures, thị trường đầu tư mạo hiểm hiện tại đang dần quay trở lại đúng bản chất của nó. Trong giai đoạn vốn rẻ, nhiều công ty không có tiềm năng “quy mô VC” vẫn có thể gọi được vốn, dù thực tế mô hình kinh doanh của họ phù hợp hơn với các kênh tài trợ khác. Giờ đây, khi vốn trở nên đắt đỏ và các nhà đầu tư thận trọng hơn, sự sàng lọc này trở nên rõ ràng hơn. Về dài hạn, điều này có lợi cho cả startup lẫn nhà đầu tư…
Nội dung đầy đủ của bài viết được đăng tải trên Tạp chí Kinh tế Việt Nam số 11-2025 phát hành ngày 17/3/2025. Kính mời Quý độc giả tìm đọc tại đây:
https://vneconomy.vn/don-doc-tap-chi-kinh-te-viet-nam-so-11-2025.htm
