Dữ liệu cho thấy, xuất khẩu nông sản mang về gần 33 tỷ USD trong năm 2024. Trong đó, xuất siêu lên tới 17,9 tỷ USD, chiếm tới 71,6% xuất siêu cả nước năm 2024 (xuất siêu cả nước năm 2024 khoảng 25 tỷ USD).
Nhiều chuyên gia cho rằng, nông nghiệp không chỉ giúp Việt Nam cân bằng cán cân ngoại tệ, đóng góp lớn vào tăng trưởng kinh tế mà còn giúp ổn định xã hội.
Nhưng đáng nói, lâu nay, các sản phẩm nông sản xuất khẩu nước ta vẫn chủ yếu là sản phẩm thô, giá trị gia tăng chưa cao.
Theo đó, các chuyên gia kỳ vọng, với Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị và Nghị quyết số 193/2025/QH15 của Quốc hội, việc áp dụng nông nghiệp thông minh, nâng cao giá trị gia tăng sản phẩm, phát triển theo hướng xanh, bền vững… sẽ tạo ra bước đột phá mới cho ngành nông nghiệp.
Kỳ vọng “làn sóng mới” đầu tư vào nông nghiệp thông minh nhờ đột phá cơ chế
Chia sẻ tại Tọa đàm “Phát triển nông nghiệp thông minh: Đột phá từ Nghị quyết 57”, PGS.TS. Nguyễn Ngọc Sơn – Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội cho rằng, Nghị quyết 57 và Nghị quyết 193 như “luồng gió mới”, sinh khí mới tác động đẩy mạnh quá trình ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất nông nghiệp.
“Coi chuyển đổi số là yếu tố then chốt để đổi mới sản xuất, khi đã có cơ sở dữ liệu sẽ nâng cao quá trình quản lý chuỗi cung ứng, tối ưu hóa sản xuất, giảm thiểu rủi ro thiên tai, dịch bệnh…
Không những thế, việc áp dụng công nghệ cao vào quy trình sản giúp công nghệ chế biến nâng cao. Đặc biệt, Nghị quyết 193 cho phép các nhà nghiên cứu có thể thành lập, điều hành doanh nghiệp từ kết quả nghiên cứu, tức là gắn quyền lợi vào đó, thương mại hóa thì giá trị tăng lên rất nhanh”, ông Sơn nhấn mạnh.
PGS.TS Nguyễn Ngọc Sơn, ĐBQH hoạt động chuyên trách Trung ương, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội chia sẻ tại Tọa đàm. Ảnh: Duy Thông.
Đồng quan điểm, PGS.TS. Phạm Thị Hồng Yến Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội cũng cho rằng, lâu nay, chúng ta phát triển ngành nông nghiệp nhờ lợi thế có sẵn. Tuy nhiên, nếu áp dụng được thành tựu của khoa học công nghệ vào sản xuất và điều hành, vì thế của ngành nông nghiệp sẽ được nâng cao. Nói cách khác, công nghệ sẽ tạo xung lực mới cho ngành nông nghiệp.
Theo bà Yến, thực tế, việc phát triển nông nghiệp thông minh gắn rất chặt với hoạt động nghiên cứu phát triển. “Đây là hoạt động tốn kém, rủi ro cao, đòi hỏi phải có cơ chế khuyến khích phù hợp. Theo các chuyên gia, Nghị quyết 57 và Nghị quyết 193 đã tạo điều kiện cho các nhà khoa học yên tâm nghiên cứu và thực hiện các đề xuất mạnh dạn hơn nữa”, bà Yến nêu vấn đề.
Dù vậy, TS. Đỗ Tiến Phát, Trưởng Phòng Công nghệ tế bào thực vật, Viện Công nghệ sinh học, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đề xuất, những chính sách trong Nghị quyết sẽ được quy định chi tiết hơn, hướng dẫn cụ thể để các nhà nghiên cứu, nhà khoa học có quyết tâm làm tốt hơn hướng nghiên cứu mà mình lựa chọn.
Ở góc độ doanh nghiệp, ông Trần Mạnh Báo, Chủ tịch HĐQT ThaiBinh Seed cho rằng, cần chính sách đầu tư mạnh mẽ hơn nữa cho công tác đào tạo nhân lực về khoa học công nghệ, không chỉ cho nhà nước mà cho cả doanh nghiệp. “Công nghệ có thể đi mua, nhưng người dùng và vận hành thì cần phải được đào tạo bài bản”, ông Báo khẳng định.
Khơi thông dòng vốn cho nông nghiệp thông minh
Ngoài sự tiếp sức về cơ chế, phát triển nông nghiệp thông minh đòi hỏi vốn đầu tư lớn. Tuy vậy, lãnh đạo các ngân hàng thương mại đều khẳng định, nông nghiệp thông minh là một trong các lĩnh vực ưu tiên được NHNN khuyến khích, nhiều ngân hàng đã dành nguồn vốn vay ưu đãi lớn để phát triển lĩnh vực này.
Đơn cử, ông Lê Văn Tuấn, Phó trưởng Ban Chính sách tín dụng Agribank cho biết, việc đầu tư cho nông nghiệp thông minh, nông nghiệp công nghệ cao được Agribank triển khai từ năm 2017, điểm nhấn là gói 50.000 tỷ đồng.
Theo đó, Agribank giảm lãi suất cho vay từ 0,5%/năm đến 1,5%/năm cho khách hàng tham gia vào chuỗi sản xuất nông nghiệp sạch cùng nhiều ưu đãi khác. Đến nay, doanh số cho vay từ khi bắt đầu triển khai chương trình của Agribank đã đạt trên 25.000 tỷ đồng với hơn 40.000 lượt khách hàng vay vốn (trong đó, hơn 98% khách hàng là cá nhân, hộ gia đình, chủ trang trại,…).
Thông qua gói 50.000 tỷ đồng, hàng loạt dự án lớn về nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp sạch đã đi vào hoạt động và mang lại giá trị kinh tế cao, đóng góp lớn vào tăng trưởng của nền kinh tế. Song song đó, Agribank đã triển khai Chương trình cho vay sản xuất, kinh doanh sản phẩm OCOP.
Ông Lê Văn Tuấn – Phó Trưởng Ban Chính sách tín dụng của Ngân hàng Agribank phát biểu tại tọa đàm.
Ông Tuấn thông tin, hiện, Agribank đang phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường đẩy mạnh hoạt động dịch vụ ngân hàng phục vụ sản xuất nông nghiệp, phát triển nông thôn thông qua các chương trình, đề án, dự án do Bộ quản lý, chủ trì, triển khai thực hiện, trong đó có Đề án “Phát triển bền vững 1 triệu hecta chuyên canh lúa chất lượng cao và giảm phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030”.
Đứng từ góc nhìn thực tế, ông Lê Văn Tuấn cũng cho hay: “Mặc dù vậy, ngân hàng vẫn gặp một số khó khăn do chính sách liên quan đến phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, nông nghiệp sạch ở nước ta thời gian qua còn nhiều bất cập, đơn cử việc cấp giấy chứng nhận quyền sở hữu tài sản trên đất nông nghiệp để tạo điều kiện hỗ trợ khách hàng làm thủ tục thế chấp vay ngân hàng còn gặp nhiều hạn chế; các tiêu chí để xác định dự án nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, nông nghiệp sạch chưa được cụ thể”.
Bên cạnh đó, muốn phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, nông nghiệp sạch thì phải có nguồn vốn lớn, thời gian dài, lãi suất thấp, trong khi nguồn vốn huy động của các tổ chức tín dụng lại chủ yếu là tiền gửi của các tổ chức, dân cư có kỳ hạn ngắn, được huy động theo cơ chế thị trường.
Theo Ngân hàng Nhà nước (NHNN), hiện nay, số chính sách ưu đãi về tiền tệ, tín dụng về tam nông nghiệp hơn các lĩnh vực kinh tế khác, hiện có 8 chính sách ưu đãi dành cho khu vực này.
NHNN đã ban hành chính sách ưu đãi tín dụng phục vụ nông nghiệp, nông thôn. Tuy nhiên, nhiều cơ chế liên quan đến lĩnh vực này cần tháo gỡ (tài sản đảm bảo, mức cho vay) cũng như yêu cầu cần mở rộng phạm vi ưu đãi đối với các đối tượng mới trong nông nghiệp như nông nghiệp hữu cơ, tuần hoàn… để phù hợp với xu thế phát triển mới của ngành theo chủ trương, chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ.
Chính vì vậy, NHNN đang dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 55/2015/NĐ-CP ngày 09/6/2015 của Chính phủ về chính sách tín dụng phục vụ phát triển nông nghiệp, nông thôn đã được sửa đổi, bổ sung một số điều theo Nghị định số 116/2018/NĐ-CP.
Việc sửa đổi chính sách ưu đãi tín dụng tam nông cộng với ban hành Nghị quyết số 57 và Nghị quyết 93 kỳ vọng sẽ thúc đẩy đầu tư vào nông nghiệp thông minh, đưa sản xuất nông nghiệp từ “nâu” chuyển sang “xanh”.
