Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ đã cập nhật các vấn đề mới trong bảo hộ sở hữu trí tuệ trên thế giới phù hợp với chính sách và trình độ phát triển kinh tế- xã hội của Việt Nam trong đó bổ sung quy định để bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ cho tài sản ảo, các vấn đề liên quan đến trí tuệ nhân tạo để xử lý vấn đề phát sinh từ xu hướng mới…
Tiếp tục Kỳ họp thứ 10, chiều ngày 27/10, Bộ trưởng Bộ Khoa
học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình
bày tờ trình dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ.
Luật Sở hữu trí tuệ được ban hành năm 2005 và được sửa đổi,
bổ sung vào các năm 2009, 2019 và 2022, đã tạo hành lang pháp lý tương đối đầy
đủ đối với việc bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ. Tuy nhiên còn có một số bất
cập như chưa quy định cụ thể về biện pháp thúc đẩy việc khai thác
thương mại quyền sở hữu trí tuệ; Quy định về kiểm soát lạm dụng độc quyền và
chống độc quyền chưa đủ rõ ràng; Các quy định về thủ tục cấp quyền sở hữu
trí tuệ còn phức tạp, thời gian thực hiện kéo dài…
Quy định về bảo vệ quyền chưa đủ mạnh, thiếu tính
răn đe, nguồn lực hỗ trợ công tác thực thi còn hạn chế. Phạm vi bảo hộ
còn hẹp, chưa xử lý được các vấn đề phát sinh từ xu hướng mới trong phát
triển công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.
GIẢI QUYẾT KHOẢNG TRỐNG PHÁP LÝ TRƯỚC XU THẾ PHÁT TRIỂN MỚI
Sở hữu trí tuệ đang trở thành công cụ chiến lược để bảo vệ
và chiếm lĩnh công nghệ, là công cụ cạnh
tranh công nghệ. Các mô hình mua bán, chuyển nhượng, cấp phép, sàn giao dịch
tài sản trí tuệ, định giá quyền sở hữu trí tuệ, tài chính hóa sở hữu trí tuệ ngày
càng phát triển. Sự phát triển của công nghệ số, môi trường số và công nghệ
mới đặt ra thách thức mới về bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ.
Tờ trình nêu rõ, Đảng và Nhà nước đã đặt mục tiêu tăng trưởng
GDP từ 8% trở lên vào năm 2025 và mức tăng trưởng “hai con số” trong giai đoạn
2026-2030. Mục tiêu của Việt Nam là trở thành quốc gia số vào năm 2030, phát
triển Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số. Do đó, pháp luật Sở hữu trí tuệ cũng
cần được hoàn thiện để bảo đảm thực hiện cam kết quốc tế trong bối cảnh thực
tiễn thương mại thế giới thay đổi.
Việc ban hành Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở
hữu trí tuệ sẽ tạo hành lang pháp lý vững chắc và thuận lợi cho hoạt
động bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ, đặc biệt đối với một số lĩnh vực Việt Nam
có tiềm năng, lợi thế; thúc đẩy đổi mới sáng tạo, phát triển thị trường này; tạo
môi trường thuận lợi cho tiếp thu, hấp thụ, làm chủ và ứng dụng thành tựu khoa
học công nghệ tiên tiến.
Việc xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở
hữu trí tuệ trên quan điểm thể chế hóa, cụ thể hóa kịp thời chủ trương của Đảng,
đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật và các cam kết quốc tế;
giải quyết khoảng trống pháp lý trước xu thế phát triển mới.
Cùng với đó xác định
các vấn đề vướng mắc để kịp thời sửa đổi, tháo gỡ, tạo thuận lợi cho hoạt động
xác lập, khai thác quyền sở hữu trí tuệ; đổi mới tư duy và phương thức quản lý
nhà nước về hoạt động sở hữu trí tuệ, giảm thiểu gánh nặng về thủ tục hành
chính cho tổ chức, cá nhân liên quan.
Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết dự thảo Luật sửa đổi, bổ
sung các quy định của Luật Sở hữu trí tuệ tập trung vào 5 nhóm nội dung chính
sách. Trong đó có chính sách “Hỗ trợ tạo ra và khai thác thương mại các đối tượng
quyền sở hữu trí tuệ nhằm thúc đẩy đổi mới sáng tạo” và “Cập nhật các vấn đề mới
trong bảo hộ sở hữu trí tuệ trên thế giới phù hợp với chính sách và trình độ
phát triển kinh tế-xã hội của Việt Nam”.
BẢO HỘ QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ CHO TÀI SẢN ẢO, CÁC VẤN ĐỀ LIÊN
QUAN ĐẾN AI
Về cập nhật các vấn đề mới trong bảo hộ sở hữu trí tuệ trên
thế giới phù hợp với chính sách và trình độ phát triển kinh tế- xã hội của Việt
Nam”, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết dự thảo luật sửa đổi, hoàn thiện quy
định về đối tượng được bảo hộ kiểu dáng công nghiệp (để bảo hộ cả kiểu dáng
công nghiệp đối với thiết kế giao diện người dùng, tài sản ảo). Điều này nhằm tạo
cơ sở pháp lý đầy đủ, rõ ràng để bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp cho tài sản ảo,
thiết kế giao diện người dùng.
Về nội dung bổ sung mới, bổ sung quy định để bảo hộ sáng chế
đối với chương trình máy tính, thuật toán, phương pháp kinh doanh trong một số
trường hợp cụ thể, bảo hộ nhãn hiệu liên quan đến dấu hiệu chỉ nguồn gốc địa lý
quốc gia. Bổ sung quy định để bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ cho tài sản ảo, các vấn
đề liên quan đến trí tuệ nhân tạo để xử lý vấn đề phát sinh từ xu hướng mới về
công nghệ và đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số.
Theo phân tích, điều này nhằm tạo cơ sở pháp lý rõ ràng để xử
lý một số vấn đề phát sinh từ xu hướng mới trong phát triển công nghệ, đổi mới
sáng tạo và chuyển đổi số.
Về chính sách “hỗ trợ tạo ra và khai thác thương mại các đối
tượng quyền sở hữu trí tuệ nhằm thúc đẩy đổi mới sáng tạo”, dự án luật làm rõ
việc quản lý nhà nước về sở hữu trí tuệ bao gồm cả nâng cao nhận thức, năng lực
khai thác, phát triển đối tượng quyền sở hữu trí tuệ.
Sửa đổi, hoàn thiện các quy định về trường hợp giới hạn quyền
tác giả, quyền liên quan trong hoạt động phát sóng; về quyền đăng ký sở hữu trí
tuệ, khai thác thương mại các quyền này đối với kết quả của nhiệm vụ khoa học
công nghệ sử dụng ngân sách nhà nước; về đại diện thực hiện quyền của chủ sở hữu
quyền tác giả, quyền liên quan, về tổ chức quản lý tập thể quyền, tổ chức dịch
vụ đại diện quyền. Sửa đổi, hoàn thiện các quy định chống lạm dụng độc quyền sở
hữu trí tuệ, việc lạm dụng các biện pháp bảo vệ quyền.
Tờ trình nhấn mạnh lý do sửa đổi hoàn thiện nhằm tạo cơ sở
pháp lý để thúc đẩy việc khai thác thương mại quyền sở hữu trí tuệ, bảo đảm phù
hợp với pháp luật về dân sự và cam kết quốc tế.
Về nội dung bổ sung mới, dự án luật bổ sung quy định xử lý
xung đột quyền sở hữu trí tuệ để tạo thuận lợi cho việc khai thác thương mại.
Bổ sung các nội dung về chính sách của Nhà nước trong việc hỗ
trợ tạo ra và khai thác thương mại các đối tượng quyền sở hữu trí tuệ nhằm thúc
đẩy đổi mới sáng tạo.
Cụ thể như: hỗ trợ tạo ra, xác lập, khai thác, quản lý, phát
triển đối tượng của quyền; hỗ trợ định giá, áp dụng các mô hình chuyển giao quyền,
cơ chế chia sẻ quyền; Nhà nước ưu tiên mua quyền sở hữu trí tuệ đối với các đối
tượng quan trọng với an ninh quốc gia, kinh tế- xã hội. Tiên phong đặt hàng,
mua sắm, sử dụng sản phẩm, dịch vụ được tạo ra trên cơ sở ứng dụng chương trình
máy tính, sáng chế, thiết kế bố trí, giống cây trồng được tạo ra tại Việt Nam;
bổ sung chính sách phát triển hệ sinh thái sở hữu trí tuệ, khuyến khích tổ chức,
cá nhân đầu tư vào các doanh nghiệp khởi nghiệp.
Bổ sung quy định về tài chính dựa trên quyền sở hữu trí tuệ
như: Khuyến khích sử dụng quyền để vay vốn hoặc thế chấp để vay vốn theo quy định
pháp luật về tài chính, ngân hàng và pháp luật liên quan. Việc chủ sở hữu quyền
tự xác định giá trị và lập thành danh mục riêng để quản trị trong trường hợp
quyền sở hữu trí tuệ chưa đáp ứng điều kiện để ghi nhận giá trị tài sản trong sổ
kế toán. Chính phủ quy định việc xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về giá các quyền
sở hữu trí tuệ đã được giao dịch hợp pháp, quy định nguyên tắc, tiêu chí và hướng
dẫn chung về phương pháp xác định giá trị quyền…
Theo phân tích của tờ trình, điều này tạo cơ sở pháp lý đầy
đủ nhằm thúc đẩy việc khai thác thương mại quyền, nhằm biến quyền sở hữu trí tuệ
thành tài sản có giá trị thương mại, có thể khai thác và sử dụng như các tài sản
hữu hình khác.
Thẩm tra dự án luật, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Quốc hội
tán thành sự cần thiết, mục đích xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của
Luật Sở hữu trí tuệ nêu tại Tờ trình. Hồ sơ dự án Luật đã được Chính phủ chuẩn
bị nghiêm túc, công phu, đáp ứng quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm
pháp luật…
Cơ quan thẩm tra đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục
nghiên cứu, rà soát, hoàn thiện các quy định của dự thảo Luật liên quan trí tuệ
nhân tạo để đáp ứng yêu cầu phát triển, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của chủ
thể quyền; đáp ứng yêu cầu đổi mới tư duy lập pháp, tăng cường phân cấp, phân
quyền và chuyển đổi số trong quản lý nhà nước về sở hữu trí tuệ.
-Nhĩ Anh
