VNHNTrong bối cảnh chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ, sự bùng nổ của mạng xã hội và các nền tảng xuyên biên giới đã làm thay đổi sâu sắc môi trường truyền thông.
Báo chí cách mạng Việt Nam đang đứng trước yêu cầu vừa phải đổi mới phương thức hoạt động, vừa phải giữ vững vai trò định hướng tư tưởng, dẫn dắt dư luận xã hội.
Thực tiễn cho thấy bên cạnh những kết quả đạt được, báo chí hiện nay vẫn đang gặp không ít điểm nghẽn về cơ chế, chính sách, nhất là trong quản lý nội dung, mô hình kinh tế báo chí, cơ chế hỗ trợ của Nhà nước và năng lực làm chủ không gian thông tin số.
Ông Lưu Đình Phúc – Cục trưởng Cục Báo chí, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch
Mặc dù Luật Báo chí sửa đổi đã được Quốc hội thông qua, nhưng quy định hướng dẫn thực hiện luật còn nhiều vấn đề đặt ra để xây dựng môi trường báo chí truyền thông lành mạnh, phát triển, bảo đảm báo chí giữ vai trò chủ lưu trên không gian thông tin số.
Từ thực tiễn đó, tôi xin tập trung trao đổi 4 vấn đề trọng tâm như sau:
Quản lý nội dung báo chí và nội dung mạng xã hội để báo chí thực sự là dòng chủ lưu trên không gian thông tin số
Hiện nay, nội dung do người dùng mạng xã hội tạo ra có tốc độ lan truyền rất nhanh, tác động lớn đến dư luận xã hội, trong khi nội dung báo chí chính thống lại chịu yêu cầu cao về tính chuẩn mực, trách nhiệm pháp lý và định hướng chính trị.
Sự chênh lệch này đang tạo ra môi trường cạnh tranh chưa bình đẳng, ảnh hưởng đến vai trò dẫn dắt của báo chí.
Vì vậy, cần tiếp cận quản lý theo hướng:
1. Quản lý nội dung theo mức độ ảnh hưởng xã hội, không chỉ theo chủ thể phát tán; những kênh, tài khoản có lượng tiếp cận lớn cần được đặt trong khuôn khổ trách nhiệm tương xứng.
2. Khẳng định và bảo vệ vai trò nguồn tin gốc của báo chí, có cơ chế ưu tiên hiển thị, dẫn nguồn, xác thực thông tin báo chí trên không gian mạng.
3. Thiết lập trật tự thông tin lành mạnh, trong đó báo chí chính thống giữ vai trò trung tâm, định hướng, thay vì bị cuốn theo dòng thông tin thiếu kiểm chứng. Quản lý tốt mối quan hệ giữa báo chí và mạng xã hội sẽ tạo điều kiện để báo chí phát triển bền vững, trở thành dòng chủ lưu trên không gian thông tin số.
Nhà nước có cơ chế phát triển để hỗ trợ các cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện
Một trong những điểm nghẽn lớn hiện nay là mô hình kinh tế báo chí chưa theo kịp yêu cầu phát triển đa phương tiện, trong khi báo chí vẫn phải thực hiện nhiệm vụ chính trị – xã hội quan trọng.
Do đó, Nhà nước cần:
1. Xác định rõ các cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện, làm nòng cốt trong từng lĩnh vực, từng không gian thông tin, để có chính sách đầu tư trọng tâm, dài hạn.
2. Hỗ trợ đầu tư hạ tầng công nghệ và chuyển đổi số, bao gồm nền tảng phân phối nội dung, dữ liệu, trí tuệ nhân tạo, hệ thống phân tích và đo lường dư luận xã hội.
3. Hoàn thiện cơ chế tài chính đặc thù cho báo chí, bảo đảm hài hòa giữa yêu cầu tự chủ và nhiệm vụ chính trị, phục vụ lợi ích công cộng. Đây là sự đầu tư cần thiết để nâng cao năng lực truyền thông quốc gia, không phải là bao cấp cho hoạt động báo chí.
Đổi mới cơ chế đặt hàng, giao nhiệm vụ theo hướng khoán chi đối với báo chí cách mạng
Báo chí Việt Nam được xác định là báo chí cách mạng, là lực lượng xung kích trên mặt trận tư tưởng. Vì vậy Nhà nước cần tiếp tục hỗ trợ báo chí thông qua cơ chế đặt hàng, giao nhiệm vụ, nhưng theo hướng đổi mới căn bản, phù hợp với yêu cầu thực tiễn.
Theo đó, cần:
1. Chuyển từ cơ chế thanh toán theo đầu việc, sản phẩm cụ thể sang cơ chế khoán chi theo nhiệm vụ; Nhà nước đặt hàng mục tiêu truyền thông, thông điệp, nhóm công chúng và kết quả xã hội cần đạt được, giao quyền chủ động cho cơ quan báo chí tổ chức thực hiện.
2. Khoán chi gắn với kết quả và hiệu quả xã hội, lấy mức độ lan tỏa, tác động dư luận, tính kịp thời và chất lượng nội dung làm tiêu chí đánh giá, thay vì chỉ dựa vào số lượng bài viết hay chương trình.
3. Giảm thủ tục hành chính, tăng tính linh hoạt và sáng tạo, giúp cơ quan báo chí chủ động lựa chọn hình thức thể hiện, nền tảng truyền thông phù hợp với từng nhiệm vụ được giao.
4. Bảo đảm công khai, minh bạch trong đặt hàng và khoán chi, lựa chọn đúng cơ quan báo chí có năng lực, uy tín, tránh dàn trải, hình thức. Đổi mới cơ chế đặt hàng theo hướng khoán chi sẽ giúp báo chí vừa hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị, vừa nâng cao tính chuyên nghiệp và hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước.
Xây dựng hệ sinh thái báo chí – truyền thông số để làm chủ không gian thông tin số
Trong kỷ nguyên số, không một cơ quan báo chí nào có thể hoạt động hiệu quả nếu đứng ngoài một hệ sinh thái báo chí – truyền thông số thống nhất.
Hệ sinh thái đó cần:
1. Báo chí chính thống giữ vai trò trụ cột nội dung, bảo đảm thông tin chính xác, định hướng và có chiều sâu.
2. Hệ thống nền tảng công nghệ trong nước làm bệ đỡ, hỗ trợ phân phối, lan tỏa nội dung báo chí, từng bước giảm phụ thuộc vào các nền tảng xuyên biên giới.
3. Cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa báo chí và các lực lượng truyền thông tích cực, tạo sức mạnh tổng hợp trên không gian mạng.
4. Hệ thống theo dõi, phân tích và dự báo dư luận xã hội, giúp chủ động nắm bắt tình hình, xử lý sớm các vấn đề phát sinh. Làm chủ mặt trận thông tin không chỉ là phản ứng trước thông tin sai trái, mà quan trọng hơn là chủ động kiến tạo không gian thông tin lành mạnh, tích cực và nhân văn.
Tháo gỡ các điểm nghẽn chính sách để báo chí phát triển lành mạnh là yêu cầu cấp thiết trong giai đoạn hiện nay. Điều này đòi hỏi tư duy quản lý mới, cách tiếp cận đồng bộ, coi báo chí không chỉ là đối tượng quản lý mà còn là nguồn lực chiến lược trong bảo vệ nền tảng tư tưởng và phát triển đất nước.
Với sự hoàn thiện kịp thời của cơ chế, chính sách, đặc biệt là đổi mới quản lý nội dung, hỗ trợ báo chí chủ lực, áp dụng cơ chế khoán chi trong đặt hàng và xây dựng hệ sinh thái báo chí – truyền thông số, báo chí cách mạng Việt Nam sẽ tiếp tục khẳng định vai trò dòng chủ lưu trên không gian thông tin số, vững bước vào giai đoạn phát triển mới: chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại.
Lưu Đình Phúc
Cục trưởng Cục Báo chí, Bộ VHTT&DL
