Theo dữ liệu từ VBMA, năm 2024, thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) Việt Nam đã ghi nhận sự phục hồi mạnh mẽ sau giai đoạn trầm lắng. Tổng giá trị phát hành TPDN đạt khoảng 443.457 tỷ đồng, tăng khoảng 31% so với năm 2023.
Trong đó, ngành ngân hàng tiếp tục đóng vai trò chủ đạo với hơn 305.985 tỷ đồng, chiếm 69% tổng giá trị phát hành. Ngành bất động sản cũng có sự trở lại đáng kể, với giá trị phát hành đạt 33.530 tỷ đồng trong tháng 12/2024, chiếm 42% tổng giá trị phát hành trong tháng, và chiếm 1/3 tổng khối lượng phát hành trái phiếu bất động sản cả năm 2024.
Chuyên gia Tài chính Nguyễn Thị Triều – CEO Blue Bridge Investment Partners đánh giá, thị trường TPDN sẽ tiếp tục đà tăng trưởng trong năm 2025 nhưng áp lực đáo hạn sẽ là một thách thức lớn đối với cả doanh nghiệp và nhà đầu tư.
Thưa bà, năm 2025 được dự báo là năm phục hồi mạnh mẽ của thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) Việt Nam. Bà đánh giá thế nào về động lực tăng trưởng trong năm nay?
Năm 2025, thị trường TPDN sẽ tiếp tục đà tăng trưởng nhờ bốn động lực chính:
Thứ nhất, sự dẫn dắt của nhóm ngân hàng. Ngân hàng chiếm 69% tổng phát hành TPDN năm 2024 và dự kiến duy trì tỷ trọng này để củng cố nguồn vốn trung và dài hạn, đáp ứng nhu cầu tăng trưởng tín dụng dự kiến ở mức 16% trong năm 2025. Nhu cầu tín dụng này chủ yếu đến từ các lĩnh vực như bản lẻ, cho vay tiêu dùng, tăng trưởng doanh số bán lẻ so với cùng kỳ có thể tăng trưởng từ mức 8% năm 2024 lên mức 10-12% năm 2025; và đặc biệt là tiếp tục giải ngân các dự án lớn trong lĩnh vực hạ tầng, giúp tạo ra động lực thúc đẩy nền kinh tế.
Theo đó, dự kiến các ngân hàng vẫn cần phát hành trái phiếu để tuân thủ các quy định về tỷ lệ an toàn vốn theo yêu cầu của Ngân hàng Nhà nước, trong bối cảnh chính sách tiền tệ dự kiến vẫn duy trì nới lỏng để tạo động lực cho mục tiêu tăng trưởng GDP.
Chuyên gia Tài chính Nguyễn Thị Triều – CEO Blue Bridge Investment Partners
Thứ hai, sự phục hồi của thị trường bất động sản.
Lĩnh vực bất động sản được kỳ vọng hồi phục từ nửa đầu 2025 nhờ tháo gỡ pháp lý và nhu cầu vốn cho dự án mới. Cụ thể, những điểm sáng trong sự phục hồi của thị trường bất động sản đến từ
(1) Tháo gỡ pháp lý: Việc hoàn thiện bộ ba Luật Đất đai (sửa đổi), Luật Nhà ở (sửa đổi), và Luật Kinh doanh Bất động sản (sửa đổi) đã giải quyết các điểm nghẽn liên quan đến định giá đất, đền bù giải phóng mặt bằng. Các tỉnh như Tp. HCM, Hà Nội, Bình Dương đã điều chỉnh giá đất sát thị trường, tạo điều kiện triển khai dự án trọng điểm.
Các dự án “treo” được giải quyết, bổ sung nguồn cung cho thị trường, đặc biệt là phân khúc chung cư tại thành phố Hồ Chí Minh với 8 dự án lớn được tháo gỡ pháp lý.
(2) Chính sách hỗ trợ từ Chính phủ từ gói 145.000 tỷ đồng cho nhà ở xã hội và ưu đãi lãi suất; và trọng điểm đầu tư hạ tầng: Tập trung giải ngân vốn cho các dự án trọng điểm như cao tốc Bắc–Nam, sân bay Long Thành, vành đai 3, vành đai 4 TP.HCM, vành đai 4 TP Hà Nội tạo đà phát triển cho BĐS vùng ven.
(3) Điểm sáng trong Phân khúc bất động sản công nghiệp đến từ thu hút FDI sản xuất đặc biệt tại Bình Dương, Bắc Ninh, và Bà Rịa–Vũng Tàu, và từ làn sóng dịch chuyển sản xuất sẽ trở lại sau khi Tổng thống Mỹ tái đắc cử thúc đẩy nhu cầu mở rộng quỹ đất khu công nghiệp.
Ngoài ra, về xu hướng dài hạn, động lực tăng trưởng trái phiếu doanh nghiệp bất động sản đến từ việc giảm sự phụ thuộc vào tín dụng ngân hàng. Tỷ lệ tín dụng ngân hàng cho bất động sản ở Việt Nam hiện chiếm khoảng 54% (dữ liệu năm 2023), cao hơn nhiều so với mức 40-45% theo thông lệ quốc tế.
Để thị trường bền vững, việc đa dạng hóa nguồn vốn qua trái phiếu doanh nghiệp và vốn FDI, sẽ giúp cân bằng và ổn định thị trường bất động sản.
Thứ ba, cải thiện chất lượng tín dụng. Tỷ lệ trái phiếu có vấn đề giảm từ 15.3% (2023) xuống 3.5% (2024), phản ánh năng lực tài chính tốt hơn của doanh nghiệp. Số Triển vọng tín nhiệm từ VIS Rating cho thấy 2 yếu tố thay đổi tích cực trong năm 2025 là Môi trường kinh doanh và Sức khoẻ tài chính doanh nghiệp.
Trong đó, triển vọng tích cực đối với môi trường kinh doanh đến từ những chính sách hỗ trợ của chính phủ và tháo gỡ pháp lý đất đai như đã đề cập ở trên, còn với sức khoẻ tài chính, triển vọng tích cực đến từ cải thiện dòng tiền kinh doanh, nhu cầu CAPEX lớn trong early expansion phase của nền kinh tế.
Đồng thời, chính sách tiền tệ kỳ vọng tiếp tục duy trì nới lỏng trong năm 2025, có thể tăng dần lãi suất với tốc độ tăng chậm những vẫn duy trì ở mức thấp cũng là cơ hội để một số doanh nghiệp có thể tiếp tục tái cơ cấu theo nghị định 08/2023/NĐ-CP của Chính phủ.
Thứ tư, đổi mới quy định pháp lý. Luật Chứng khoán sửa đổi thông qua ngày 29 tháng 11 năm 2024 yêu cầu các trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ phải có xếp hạng tín nhiệm và tài sản đảm bảo hoặc bảo lãnh thanh toán từ tổ chức tín dụng khi chào bán Nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp là cá nhân, giúp nâng cao chất lượng trái phiếu phát hành trong năm 2025, tăng minh bạch và niềm tin nhà đầu tư.
Ngoài ra, quy định mới về chế độ công bố thông tin theo thông tư 76/2024/TT-BTC của Bộ Tài chính từ ngày 25/12/2024, chi tiết hoá nội dung công bố thông tin về mục đích phát hành, phương án sử dụng vốn, tài sản bảo đảm, các nội dụng công bố trước, sau khi phát hành và trong suốt vòng đời trái phiếu, đồng thời mở rộng mở rộng phạm vi điều chỉnh đến các tổ chức trung gian từ tổ chức tư vấn hồ sơ, tổ chức đấu thầu, bảo lãnh, đại lý phát hành, đại diện người sở hữu trái phiếu, cho đến tổ chức đăng ký, lưu ký trái phiếu, Sở Giao dịch Chứng khoán và Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam, cùng với chế độ báo cáo chặt chẽ – nâng cao trách nhiệm của các tổ chức trung gian, cũng góp phần nâng cao tính minh bạch và uy tín đối với thị trường trái phiếu.
Bà có thể chia sẻ thêm những thách thức lớn nhất đối với thị trường trái phiếu doanh nghiệp năm 2025 là gì?
Áp lực đáo hạn sẽ là một thách thức lớn đối với cả doanh nghiệp và nhà đầu tư trong năm 2025.
Dự kiến khoảng 216.670 tỷ đồng trái phiếu doanh nghiệp sẽ đáo hạn, chủ yếu tập trung vào quý III và IV, tạo áp lực thanh toán đáng kể. Đặc biệt, lĩnh vực bất động sản chiếm tỷ trọng lớn 55,6% với 120.640 tỷ đồng trái phiếu đến hạn, đòi hỏi doanh nghiệp phải có kế hoạch tài chính chặt chẽ để đảm bảo khả năng trả nợ.
Mặc dù tình hình tài chính của doanh nghiệp có dấu hiệu cải thiện, nhưng việc tái cơ cấu nợ và tìm kiếm nguồn vốn thay thế vẫn là một thách thức lớn. Đáng chú ý, nhiều trái phiếu đã được gia hạn tối đa 2 năm theo Nghị định 08/2023/NĐ-CP sẽ đến hạn trong năm 2025, đặt ra bài toán khó cho doanh nghiệp trong việc xử lý các nghĩa vụ tài chính.
Trái phiếu doanh nghiệp đáo hạn năm 2025 – 2026
Nguồn: VBMA
Ngoài ra, mặc dù số lượng TCPH chậm trả gốc/lãi lần đầu giảm đáng kể trong năm 2024 (21 TCPH chậm trả gốc/lãi lần đầu trong năm 2024 so với 79 TCPH chậm trả gốc/lãi trong năm 2023), tuy nhiên, tỷ lệ giá trị chậm trả lũy kế so với tổng dư nợ TPDN vào cuối tháng 12/2024 vẫn giữ ở mức cao khoảng 14,5%.
Do vậy, niềm tin của nhà đầu tư đù đã cải thiện nhưng vẫn chưa hoàn toàn phục hồi kể từ năm 2023 đến nay. Nhà đầu tư vẫn lo ngại về tính minh bạch trong hoạt động phát hành và sử dụng vốn của doanh nghiệp. Bên cạnh đó, xếp hạng tín nhiệm chưa phổ biến, năm 2024 chỉ có 3 lô trái phiếu được xếp hạng tín nhiệm trên tổng số 429 đợt phát hành trái phiếu riêng lẻ.
Bà nhận định thế nào về xu hướng trái phiếu xanh và trái phiếu bền vững trong năm nay?
Năm 2024, Việt Nam ghi nhận 4 đợt phát hành trái phiếu xanh mới với tổng giá trị 6.900 tỷ đồng, tăng 171% so với năm trước. Xu hướng này dự kiến sẽ tiếp tục bùng nổ trong năm 2025, đặc biệt trong các lĩnh vực năng lượng tái tạo, hạ tầng bền vững và tài chính xanh.
Sự tăng trưởng này được thúc đẩy bởi 3 yếu tố chính: (i) khung pháp lý ngày càng hoàn thiện, (ii) sự quan tâm ngày càng lớn của các quỹ đầu tư, đặc biệt là quỹ đầu tư nước ngoài, đối với xu hướng ESG (Môi trường – Xã hội – Quản trị), và (iii) nhu cầu huy động vốn từ doanh nghiệp trong các ngành liên quan, bao gồm cả ngân hàng nhằm phục vụ các khoản vay xanh.
Các ngân hàng như HDBank, Vietcombank, BIDV đã tiên phong phát hành trái phiếu xanh để tài trợ dự án năng lượng tái tạo và giao thông bền vững. Đặc biệt, doanh nghiệp phi tài chính như IDI cũng tham gia, phát hành trái phiếu 20 năm cho nuôi trồng thủy sản bền vững. Tôi kỳ vọng Chính phủ sẽ có thêm ưu đãi về lãi suất và hỗ trợ thành lập các quỹ đầu tư xanh để thúc đẩy phân khúc này.
Để quy mô thị trường trái phiếu doanh nghiệp đạt mục tiêu 20% GDP vào 2025 theo mục tiêu của Chính phủ, theo bà, cần những yếu tố nào?
Để thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) Việt Nam đạt quy mô 20% GDP vào năm 2025 theo mục tiêu của Chính phủ, cần tập trung vào các yếu tố sau:
Thứ nhất, đa dạng hóa cơ cấu phát hành.
Hiện tại, khoảng 90% giá trị phát hành trái phiếu doanh nghiệp đến từ ngân hàng và bất động sản, trong khi các ngành công nghiệp, tiêu dùng chỉ chiếm 3-4%.
Để giảm phụ thuộc vào hai nhóm này, trong xu hướng xanh hóa của nền kinh tế, cần khuyến khích các doanh nghiệp trong lĩnh vực như giao thông bền vững, năng lượng tái tạo và chống biến đổi khí hậu như thuỷ sản và nông nghiệp tuần hoàn, công nghệ sạch,… phát hành trái phiếu xanh, trái phiếu bền vững với các ưu đãi về lãi suất và chi phí phát hành để thúc đẩy đa dạng các lĩnh vực phát hành. Điều này cần có những quy định cụ thể về khung xanh cũng như tiêu chí phân loại (green taxonomy) đang lấy ý kiến dự thảo và kỳ vọng sớm được ban hành.
Với công tác đẩy mạnh đầu tư công gắn liền với đầu tư hạ tầng, việc phát triển các sản phẩm trái phiếu doanh nghiệp cho mục tiêu thực hiện dự án, dự án đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP) nhằm thúc đẩy huy động vốn cho phát triển cơ sở hạ tầng bền vững.
Nguồn: VBMA
Thứ hai, nâng cao tỷ lệ trái phiếu được xếp hạng tín nhiệm.
Hiện tỷ lệ trái phiếu được xếp hạng Việt Nam chỉ đạt 0.3%, thấp hơn nhiều so với các nước trong khu vực như Indonesia (82%) hay Thái Lan (65%). Việc quy định doanh nghiệp phát hành trái phiếu phải có xếp hạng tín nhiệm không chỉ giúp nhà đầu tư đánh giá rủi ro tốt hơn mà còn nâng cao tính minh bạch, góp phần phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp bền vững hơn.
Dự kiến trong thời gian tới, tỷ lệ trái phiếu được xếp hạng tín nhiệm tại Việt Nam sẽ tăng lên do quy định mới của Luật Chứng khoán sửa đổi đối với trái phiếu phát hành riêng lẻ cho nhà đầu tư chuyên nghiệp là cá nhân, điều này đồng thời thúc đẩy đa dạng hoá cơ sở nhà đầu tư không chỉ riêng NĐT cá nhân chuyên nghiệp, mà còn thu hút các Quỹ đầu tư nước ngoài và công ty bảo hiểm nước ngoài, giúp tăng quy mô phát hành.
Đồng thời, trái phiếu doanh nghiệp chào bán ra công chúng cũng đang đợi những sửa đổi của Nghị định số 155/2020/NĐ-CP về điều kiện phát hành cũng như quy định về xếp hạng tín nhiệm với kỳ vọng chuẩn hoá quy định để giảm thời gian xử lý hồ sơ từ Uỷ ban chứng khoán.
Thứ ba, khuyến khích phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp thứ cấp
Năm 2024, giá trị giao dịch trái phiếu thứ cấp đạt 1.026.600 tỷ đồng, tăng 33% so với năm trước, dần xây dựng lại niềm tin đối với Nhà đầu tư về Thị trường TPDN Việt Nam đã đi vào giai đoạn tăng trưởng ổn định, là cơ sở để tăng quy mô thị trường. Năm 2025 với làn sóng công nghệ mới cần yêu cầu số hoá quy trình giao dịch, để giảm thời gian xử lý chuyển quyền sở hữu tại VSDC và thành viên lưu ký.
Ngoài ra, Việc phát triển hoạt động xếp hạng tín nhiệm năm 2025, sẽ giúp hoàn thiện dữ liệu về đường cong lợi suất theo định hạng tín nhiệm, giúp NĐT dễ dàng định giá trái phiếu khi giao dịch trên thị trường thứ cấp và quản trị rủi ro lãi suất, thu hút các quỹ đầu tư lớn tham gia giao dịch.
Bà có chia sẻ nào cho nhà đầu tư TPDN năm 2025?
Thứ nhất, Nhà đầu tư nên ưu tiên trái phiếu được xếp hạng tín nhiệm và có tài sản đảm bảo, đặc biệt từ doanh nghiệp có dòng tiền ổn định và ngân hàng. Trong năm 2024, 100% trái phiếu được xếp hạng đều trả nợ đúng hạn.
Thứ hai, với trái phiếu bất động sản, cần phân tích kỹ năng lực tái cơ cấu nợ và tiến độ dự án của doanh nghiệp, các doanh nghiệp BĐS nhỏ, doanh thu phụ thuộc vào 1 số ít dự án (ví dụ trên 30% Doanh thu phụ thuộc vào 1 dự án) sẽ tiềm ẩn rủi ro cao.
Thứ ba, đừng bỏ qua cơ hội từ trái phiếu xanh. Dù quy mô còn nhỏ, đây là xu hướng toàn cầu và nhận được hỗ trợ từ chính sách. Nhà đầu tư có thể theo dõi các đợt phát hành từ doanh nghiệp FDI – họ ưu tiên trái phiếu xanh để đầu tư các dự án FDI xanh để được hưởng các ưu đãi thuế như miễn thuế nhập khẩu thiết bị sạch, hỗ trợ giá FIT cho năng lượng tái tạo.
Cuối cùng, nhà đầu tư cần theo dõi sát diễn biến đáo hạn từ quý III/2025 để chủ động quản trị rủi ro và phân bổ đa dạng hoá kỳ hạn còn lại của trái phiếu trong danh mục.
Cảm ơn bà về những chia sẻ này!
